Quan họ không amply ở Hội Lim

 >> Phải ngăn chặn kịp thời biểu hiện tiêu cực trong lễ hội

Quan họ hát mộc ở Hội Lim 2011 . Ảnh: Thảo Anh

Chính hội ngày 13 tháng Giêng (15-2) nhưng từ sáng 12, du khách đổ về đồi Lim nghe quan họ. Trong sáu lán quan họ, hai chòi kiên cố do tỉnh Bắc Ninh mới đầu tư - gần ba tỷ đồng, nằm gần chùa Lim. Một lán của Câu lạc bộ người cao tuổi huyện Tiên Du, lán còn lại là nơi diễn của hai làng kết chạ Hoài Thị- Diềm.

Tại các làng vùng Lim có đủ bộ lễ tế ở đình, đền, chùa và không thể thiếu màn hát quan họ cửa đình, cửa chùa, dưới thuyền bắt đầu từ chiều 12 tháng Giêng.

Số liền anh, liền chị mỗi lán gần chục người, chưa kể lực lượng hỗ trợ. Sau hội chứng tăng âm đập nhau chan chát mùa hội trước, BTC quyết định ngày 12 các lán quan họ hát mộc. Sân khấu chính đặt trên đồi Lim cũng chỉ tối đến mới được dùng tới tăng âm. Đó là đêm hát của Đoàn dân ca quan họ Bắc Ninh.

Lán quan họ cổ của người có tuổi thường kén người nghe hơn. Giới trẻ thích xôm tụ chọn các lán quan họ có liền chị, liền anh trẻ, làn điệu lời mới dễ nghe: Mời trầu, Tương phùng tương ngộ, Ngồi tựa mạn thuyền, Buôn bấc buôn dầu.

Hát mộc đòi hỏi không gian thưởng thức hẹp, cần độ tôn trọng người hát. Nhưng giữa không gian loãng ở đồi Lim, câu quan họ nhiều khi lẫn cả trong lời bình phẩm, trò chuyện, thậm chí có lời lẽ chẳng ăn nhập gì với chốn thưởng thức nghệ thuật.

Khổ nhất là đầu giờ sáng, khi liền chị cất lời đối đáp, cùng lúc loa phát thanh ở chùa Lim độc chiếm không gian, người nghe câu được câu mất. Người ta lại hò nhau kéo sang lán khác, không quên buông lời trách: Hát không micro sao nghe được.

Muốn được nghe quan họ nguyên chất cũng gian nan. Ở lán quan họ của Trung tâm Văn hóa của huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, các liền anh liền chị dùng chiêu hát tập thể, mới có cơ át tiếng loa. May mà đến trưa, BTC đã làm việc để loa trên không phát nữa trả lại không gian yên bình cho du khách.

Thành viên CLB quan họ người cao tuổi huyện Tiên Du nhiệt thành ủng hộ phương án bỏ tăng âm, nhạc đệm khi biểu diễn quan họ. Theo họ, đó không chỉ là cách trả quan họ về đúng bản chất, mà còn là một trong cách bảo tồn di sản thế giới được UNESCO công nhận.

Hiềm nỗi, ở không gian có phần ồn ào này, khách nghe quan họ khó thưởng thức hết cái hay của từng ý tứ, phải ngồi xích lại, tập trung cao độ hứng từng lời hát. Bản thân người hát mất hơi nhanh hơn, vì phải cố gắng hát to, át tiếng ồn, phục vụ du khách.

Muốn ngấm đủ chất quan họ, phải cất công tìm về nhà các nghệ nhân tổ chức hát canh ở làng quan họ. Năm nay có chín gia đình nghệ nhân đăng ký mở hát canh ở Lũng Giang, Duệ Đông, Lũng Sơn: Nguyễn Hữu Bể, Trịnh Xuân Tùng, Nguyễn Thị Soạn, Nguyễn Văn Chiến, Nguyễn Văn Tý, Nguyễn Thị Sung, Nguyễn Thừa Kế, Đỗ Thị Tám, Nguyễn Hữu Quỳnh.

Lân la nghe hát canh tại các làng cũng là lựa chọn của người sành quan họ. Không chỉ vì được nghe trọn vẹn từng làn điệu, mà có thể tránh vài hình ảnh khó chấp nhận. Đương lúc quan họ: "Giầu têm a ới à hự hừ là cánh í phượng cùng rằng là dâng lên, dâng ớ lên em mời ì í a ả à người, ứ hư ứ hự người ơi", vài người xớn xác chạy lại tạo dáng chụp ảnh.

Chưa kể khi liền chị bưng cơi trầu mời khách và tiếp thị đĩa quan họ, có kẻ mượn rượu buông lời ghẹo khó nghe. Bậc cao niên ở lán quan họ cổ nhất quyết đòi trả lại không gian quan họ, không cho quay lưng lại phía các liền chị, liền anh chụp hình.