Trong quá trình đào đất làm móng xây dựng tuyến đường cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi qua địa phận Chiêm Sơn-Triền Tranh huyện Duy Xuyên, Quảng Nam, các công nhân xây dựng đường đã phát hiện một di tích Chăm bí ẩn dưới lòng đất.
Ngay sau khi phát hiện di tích, đơn vị thi công lập tức đã báo với cơ quan chức năng Quảng Nam và đã tiến hành khai quật. Các nhà khảo cổ học từ Viện khảo cổ học Việt Nam cho biết nhận định đây là dấu tích một khu tập giảng kinh sách được sử dụng lâu dài từ khoảng thế kỷ thứ 9.
Tại khu vực khai quật này đã phát lộ khu tường thành bằng gạch Chăm nằm sâu dưới lòng đất ở độ sâu khoảng hơn 1m với rất nhiều bí ẩn chưa thể giải mã được. Hiện tại các nhà khảo cổ học đã khai quật 20 hố dọc hành lang tuyến cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi để nghiên cứu.
Sau hơn 2 tháng khai quật (từ giữa tháng 1/2015), các nhà khảo cổ đã đào và phát hiện khu phế tích trên diện tích hơn 2.000 m2 và phát lộ rất nhiều thành phần kiến trúc. Trong đó quan trọng nhất là hệ thống tường bao bằng gạch Chăm dài khoảng 60m cùng ngói, gạch, thanh đá bậc cửa, đồ đất nung Chăm, gốm sứ Đại Việt thời Trần, gốm sứ nước Trung Quốc...
Một khu đền thờ chính cũng được phát lộ. Phía sau khu đền thờ này có kiến trúc chia ô nhỏ mà các nhà khảo cổ bước đầu hình dung về dấu tích những ngôi nhà lợp ngói đã sụp đổ. Nghiên cứu ban đầu cho thấy nơi đây là nơi nhà vua từ kinh đô Trà Kiệu tụ tập giới tăng lữ về Triền Tranh để tập giảng kinh sách, luyện kinh thờ cúng và tiến hành các nghi lễ…
Tại hiện trường, các nhà khảo cổ tiếp tục khai quật 1.000m2 nằm trong khu vực giải phóng mặt bằng đường cao tốc. TS Lê Đình Phụng, Trưởng phòng Nghiên cứu khảo cổ học lịch sử (Viện Khảo cổ học) nhận định: "Đây là dấu tích khu tập giảng kinh sách của Bà La Môn giáo, hoàn toàn khác với Đồng Dương - di tích quốc gia thuộc địa bàn H.Thăng Bình (Quảng Nam) vốn là một Phật viện lớn nhất Đông Nam Á hồi thế kỷ 9".
Hiện công việc khai quật vẫn tiếp tục.
