 |
Mảng Pontus đã biến mất khoảng 20 triệu năm trước và hiện đã được các nhà khoa học khám phá lại. (Ảnh: Van de Lagemaat và cộng sự) |
Mảng này chỉ được biết đến từ một số mảnh đá từ vùng núi Borneo và tàn tích ma quái của phiến đá khổng lồ được phát hiện sâu trong lớp phủ Trái đất. Nó từng có kích thước bằng một phần tư diện tích của Thái Bình Dương. Các nhà khoa học gọi nó là “ mảng Pontus” vì vào thời điểm tồn tại, nó nằm dưới một đại dương được gọi là Đại dương Pontus.
Suzanna van de Lagemaat, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Utrecht ở Hà Lan, cho biết: “Thật ngạc nhiên khi tìm thấy tàn tích của một vùng đất mà chúng tôi hoàn toàn không biết đến”.
Van de Lagemaat và các đồng nghiệp ban đầu đang nghiên cứu mảng Thái Bình Dương dưới Thái Bình Dương. Các mảng kiến tạo liên tục di chuyển với nhau và lớp vỏ của các mảng đại dương dày đặc hơn các mảng lục địa, do đó các mảng đại dương bị đẩy xuống dưới các mảng lục địa trong một quá trình gọi là hút chìm và biến mất. Tuy nhiên, đôi khi, đá từ một mảng bị mất được đưa vào các sự kiện tạo nên núi. Những tàn tích này có thể chỉ ra vị trí và sự hình thành của các mảng cổ đại.
Van de Lagemaat cho biết, các nhà khoa học có thể xem xét đặc tính từ tính của đá để tìm hiểu thời điểm và địa điểm chúng hình thành. Từ trường bao quanh Trái đất bị "khóa" vào đá khi chúng hình thành và từ trường đó thay đổi theo vĩ độ.Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra điều kỳ lạ khi họ phân tích tảng đá họ thu thập được ở Borneo.
Van de Lagemaat nói: “Vĩ độ này không khớp với vĩ độ mà chúng tôi có được từ các mảng khác mà chúng tôi đã biết”.
Để làm sáng tỏ bí ẩn, Van de Lagemaat đã sử dụng mô hình máy tính để điều tra địa chất của khu vực trong 160 triệu năm qua. Việc tái tạo mảng cho thấy một trục trặc giữa khu vực ngày nay là Nam Trung Quốc và Borneo - đại dương từng được cho là được củng cố bởi một mảng cổ khác gọi là mảng Izanagi thực ra không có trên mảng đó. Thay vào đó, những tảng đá Borneo đã lấp đầy khoảng trống bí ẩn đó.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra vị trí này thực sự bị chiếm giữ bởi một mảng chưa từng được biết đến, mà van de Lagemaat và nhóm của mình đặt tên là mảng Pontus.
Bản tái tạo, được công bố trên tạp chí Gondwana Research, cho thấy mảng Pontus được hình thành ít nhất 160 triệu năm trước nhưng có lẽ còn lâu đời hơn nhiều. (Các mẫu đá được thu thập ở Borneo có niên đại 135 triệu năm trước.) Nó từng rất lớn nhưng bị thu hẹp dần theo thời gian tồn tại, cuối cùng bị đẩy xuống dưới mảng kiến tạo Australia ở phía nam và Trung Quốc ở phía bắc, biến mất cách đây 20 triệu năm.
Nghiên cứu kéo dài hàng thập kỷ từ phòng thí nghiệm tương tự cũng cho thấy dấu hiệu của mảng Pontus. Nghiên cứu này đã xem xét hình ảnh của lớp giữa của Trái đất, lớp phủ, nơi lớp vỏ bị hút chìm kết thúc. Nó cho thấy một phiến vỏ khổng lồ không rõ nguồn gốc, nhưng các nhà khoa học vào thời điểm đó không có cách nào xác định nó đến từ đâu. Van de Lagemaat cho biết, bây giờ, rõ ràng lớp vỏ này là phần còn lại của mảng Pontus.
