Trải qua 143 năm tồn tại (1802-1945), triều Nguyễn (triều đại quân chủ cuối cùng trong lịch sử Việt Nam) đã lưu dấu ấn trong lịch sử về thống nhất giang sơn, xác lập chủ quyền, quan hệ bang giao, kiến thiết kinh đô, văn hóa giáo dục, đời sống xã hội, thiết chế hành chính, chế định luật pháp, khoa cử thư tịch… Tất cả dấu ấn lịch sử này đều được phản ánh rõ nét qua Châu bản triều Nguyễn.
 |
| Châu bản năm Minh Mạng 19 (1838) cho biết từ đây quốc hiệu nước ta là Đại Nam. Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. |
 |
| Châu bản triều Nguyễn cho thấy nỗi niềm trăn trở của vua Tự Đức đối với các tướng sĩ nơi chiến trường, văn bản năm Tự Đức 12 (1859). Nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. |
Châu bản triều Nguyễn là hệ thống văn bản hành chính được lập trong quá trình hoạt động quản lý nhà nước của bộ máy chính quyền triều Nguyễn, bao gồm văn bản do các Hoàng đế ban hành và văn bản do các cơ quan trong hệ thống chính quyền đệ trình lên Hoàng đế phê duyệt bằng mực màu son đỏ.
Hệ thống văn bản này được giao cho Nội các triều Nguyễn tập hợp và quản lý thống nhất thành một khối văn thư của triều đình. Đây là khối tài liệu gốc quý giá với thông tin có độ tin cậy cao, nội dung phản ánh hầu như mọi mặt xã hội Việt Nam dưới triều Nguyễn.
 |
Một góc không gian trưng bày Châu bản triều Nguyễn – Ký ức một triều đại. Ảnh: Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. |
Châu bản triều Nguyễn còn lại hiện nay gồm hơn 86.000 văn bản gốc của 11 triều vua nhà Nguyễn là Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị, Tự Đức, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Đồng Khánh, Thành Thái, Duy Tân, Khải Định và Bảo Đại. Trong đó có 10 vị vua để lại bút tích phê duyệt bằng mực son trên văn bản. Hai triều vua không có Châu bản là Dục Đức và Hiệp Hòa.
 |
| Kỵ binh triều Nguyễn. Ảnh: S.T. |
Hiện nay, Châu bản triều Nguyễn là tài liệu hành chính gốc duy nhất ở Việt Nam và thuộc số ít trên thế giới còn lưu được bút tích phê duyệt trực tiếp của các hoàng đế trên văn bản.
Năm 2014, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Năm 2017, với những giá trị đặc biệt về nội dung và hình thức, Châu bản triều Nguyễn đã được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu thế giới.
 |
Trường thi dưới triều Nguyễn. Ảnh: S.T. |
Từ những nội dung trên, trưng bày Châu bản triều Nguyễn – Ký ức một triều đại sẽ giới thiệu đến công chúng hàng trăm trang tài liệu đặc sắc được lựa chọn từ khối Châu bản triều Nguyễn – Di sản tư liệu thế giới và nhiều hiện vật tiêu biểu. Trong đó, có nhiều văn bản quan trọng Châu bản triều Nguyễn lần đầu tiên được công bố.
Một trong những điểm đáng chú ý của trưng bày lần này là không gian thiết kế ấn tượng kết hợp công nghệ trình chiếu, nghệ thuật sắp đặt để tôn lên giá trị của Châu bản triều Nguyễn. Khu vực trưng bày đặc biệt thích hợp với học sinh, sinh viên, đem đến cho giới trẻ những bài học lịch sử bổ ích nhìn từ Châu bản, từ đó có thể bổ trợ và làm phong phú thêm kiến thức về lịch sử, văn hóa trong nhà trường.
Bên cạnh đó, để đem đến cho người xem những trải nghiệm sống động, khách tham quan sẽ được trực tiếp tương tác để tìm hiểu, khám phá thêm nhiều thông tin lịch sử bổ ích, thú vị từ cuộc trưng bày Châu bản triều Nguyễn – Ký ức một triều đại.
Trưng bày Châu bản triều Nguyễn – Ký ức một triều đại diễn ra ngày 17/11 tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, số 5 phố Vũ Phạm Hàm (phường Yên Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội).
"Châu bản triều Nguyễn là một di sản văn hóa mang giá trị kép, vừa là vật thể vừa phi vật thể vô giá, không những quý hiếm mà còn duy nhất, độc bản được bảo tồn đến ngày nay”, GS. NGND Phan Huy Lê.
“Việc sử dụng các Châu bản để nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thế kỷ XIX và XX là không thể phủ nhận. Nhiều điểm mơ hồ sẽ được làm sáng tỏ trong các tài liệu này, mặc dù bị khiếm khuyết, nhưng nhiều sự thật được chấp nhận cho đến nay sẽ bị thử thách khi đối đầu với Châu bản”, GS. Nguyễn Thế Anh.
