Bị động
Ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie (Hà Nội) nói rằng, năm đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, từ lớp 1 có 5 bộ SGK được phê duyệt và lưu hành trên thị trường, gồm kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cùng học để phát triển năng lực, Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục, Cánh diều. Tuy nhiên, sau 1 năm, lên lớp 2 chỉ còn 3 bộ sách được phê duyệt và lưu hành. Như vậy, so với SGK lớp 1, lớp 2 không có hai bộ của NXB Giáo dục Việt Nam. Điều này làm nhiều người ngạc nhiên và lo lắng, nhất là các trường đã lựa chọn 1 trong 2 bộ sách đã “biến mất”.
Theo ông Khang, NXB Giáo dục Việt Nam cho rằng, việc không có hai bộ còn lại không ảnh hưởng đến việc dạy và học ở lớp 2 năm học 2021-2022, nhưng giáo viên và phụ huynh vẫn còn nhiều băn khoăn. “Cả 5 bộ SGK lớp 1 được viết theo một chương trình thống nhất (chương trình giáo dục phổ thông 2018), nhưng các bộ sách đó chắc chắn khác nhau ở cách tiếp cận chương trình, phong cách và ngữ liệu của từng nhóm tác giả. Chính sự khác nhau cơ bản này tạo nên sức thu hút của từng bộ sách”, ông Khang nói. Chưa kể, năm học 2020-2021, khi các trường được giao quyền chọn SGK lớp 1, giáo viên đã bỏ rất nhiều thời gian để đọc, thảo luận... và chọn ra những cuốn sách thích hợp cho trường.
Ông Khang nói rằng, năm 2020, các trường được tự chọn SGK, từ năm 2021 trở đi, việc chọn sách lại thuộc về UBND tỉnh, nên có thể dẫn đến việc cùng một trường, học lớp 1 dùng bộ sách này, sang lớp 2 sử dụng bộ khác, gây xáo trộn rất lớn: “Dù NXB có tiếp tục in sách thì năm học tới, liệu có địa phương nào dám tiếp tục chọn 2 bộ sách bị hợp nhất kia không? Nếu không thì tuổi thọ của 2 bộ sách chỉ vẻn vẹn 1 năm, gây lãng phí công sức, tiền của phụ huynh, nhà trường rất lớn. Điều lớn hơn đặt ra là số phận SGK lớp 3, 4, 5 và 7, 8, 9 trong những năm tới có tương tự SGK lớp 1 hay không?", ông đặt câu hỏi.
Hiệu trưởng một trường tiểu học tại quận Hà Đông (Hà Nội) nói rằng, trường chọn 1 trong 2 bộ sách của NXB Giáo dục Việt Nam bị hợp nhất, nhưng điều bất ngờ là NXB không thông báo tới các trường về việc hợp nhất. Thầy cô giáo mong muốn, xã hội hóa SGK phải có tính logic, bền vững, không phải để các trường chạy theo NXB như vậy. “Khi lựa chọn, trường rất hy vọng sẽ đi đường dài với nhau, giáo viên nghiên cứu sách, tập huấn phương pháp dạy, soạn giáo án… Nay NXB bỏ bộ sách chẳng khác nào đem con bỏ chợ”, vị hiệu trưởng nói.
Tuy chưa có văn bản nào quy định học sinh và các trường phải dạy học đủ 5 năm theo cùng một bộ SGK, nhưng Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam từng chỉ đạo: Cần dạy học thống nhất theo cùng bộ SGK để đảm bảo sự giống nhau về cách tiếp cận khoa học và giảm lãng phí khi mua nhiều bộ SGK khác nhau.
Hợp nhất kiểu cơ học?
Theo ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Qũy Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông, việc hợp nhất 4 bộ sách thành 2 bộ khiến dư luận có nhiều băn khoăn. Ông Ân cho rằng, 5 bộ SGK được Bộ GD&ĐT phê duyệt chính thức đưa vào nhà trường giảng dạy cho học sinh lớp 1 là những cách tiếp cận riêng và khác nhau. Tất nhiên, chúng có điểm chung là cùng triết lý đổi mới giáo dục được cấu thành trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên, không thể hợp nhất các bộ SGK này với nhau một cách cơ học. Theo cách NXB công bố, việc hợp nhất như thế cho thấy 2 bộ sách hoàn toàn bị “nuốt chửng”.
“Thực tế khi xem xét các bộ SGK, có thể thấy cách tiếp cận khoa học và phương pháp sư phạm có quan điểm khác nhau ở mỗi nhóm tác giả trong từng bộ SGK. Không thể cắt đứt đoạn các mạch kiến thức, mạch phương pháp và cả cách đánh giá học sinh ở lớp 1 ra khỏi cấu trúc chung cả bộ SGK của giáo dục tiểu học. Nếu nói hợp nhất sách, hợp nhất các nhóm tác giả là vô hại tới quá trình dạy học và quá trình đổi mới giáo dục là cố ý không hiểu hết về khoa học SGK”, ông Ân nhận định.
NXB đã xin ý kiến chỉ đạo của Bộ GD&ĐT chưa mà có “quyết tâm cao” khi hợp nhất SGK, ông Ân đặt câu hỏi.
“Phải chăng qua những gì đang diễn ra với việc biên soạn SGK, Bộ GD&ĐT nên quay trở lại tiếp tục thực hiện cho được nghị quyết của Quốc hội, đó là đơn vị đứng ra chủ trì việc thực hiện biên soạn một bộ SGK?” ông nói.
Trước đây, theo nghị quyết của Quốc hội, Bộ GD&ĐT sẽ đứng ra tổ chức bản thảo để làm riêng một bộ sách, nhằm chủ động đảm bảo thực hiện chủ trương đổi mới giáo dục và làm chỗ dựa cho các nhà trường, khi giữa ngã ba đường không biết chọn bộ SGK tư nào cho học sinh trường mình. Tuy nhiên, do bị động, khi làm xong chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ GD&ĐT mới khởi động, tập hợp tác giả làm sách thì đã muộn. Các NXB khác đã triển khai làm sách từ rất sớm, thu hút hết đội ngũ tác giả. Do đó, Bộ GD&ĐT không chủ động làm được bộ sách riêng theo dự tính.
