Săn tìm lồng chim cổ
Mỗi sáng, những người sưu tầm lồng chim xưa thường tụ tập chỗ anh Dũng, một nghệ nhân sửa lồng chim ở quận 5. Anh Dũng nói: “Trước kia tôi có cửa hàng bán lồng chim rất lớn ở gần khu Thuận Kiều, nhưng sau dịch cúm gia cầm, tôi chuyển qua nghề sửa lồng chim cũ, theo đuổi thú vui lồng chim”.
Theo nghệ nhân, dịch cúm chim làm cho người ta phải suy nghĩ lại về cách chơi chim. Thay vì nuôi đại trà theo số lượng, người Sài Gòn bây giờ chỉ tập trung vào chơi chim quý, ít mà chất, bởi vậy, những chiếc lồng chim quý được săn lùng, xem như bảo vật, đúng với câu “Chim quý phải ở lồng son”.
“Những chiếc lồng chim cổ, có tuổi đời dăm bảy chục năm, do các nghệ nhân người Hoa ở quận 5 làm hiện giờ rẻ nhất cũng vài chục triệu đồng một cái lồng, thậm chí dăm chục triệu bạc mà không dễ gì mua được”.
Lồng chim cổ chia mấy loại, lồng chim của người Hoa, lồng chim Huế, lồng chim Bắc là mấy loại nổi tiếng hơn cả. Anh Dũng cho tôi xem cái lồng chào mào được sưu tầm từ Huế và nói: “Những chiếc lồng chim quý thường tỏa ra mùi gỗ rất thơm, ai cầm một lần không bao giờ quên”. Theo anh Minh, một người chơi lồng chim nhiều năm: “Lồng Huế hiện giờ có giá khoảng 1.000 USD cho lồng đẹp”. Anh Minh cho xem những lồng chim Huế tuy không chạm trổ, chỉ thuần tre, nhưng vẫn có giá vài chục triệu, do làm từ thứ tre già và tuổi đời của lồng đã hơn cả đời người.
Vùng quận 5 vẫn là nơi lưu giữ nhiều “cổ lồng” được các nghệ nhân làm từ những năm 1960. Một người bán chim ở chợ chim Thuận Kiều, ngày ngày ngồi đón đưa khách, kể: “Ai có lồng chim cổ, đều giữ như báu vật, họ chỉ đem chưng, đem chim giao lưu rồi mang lồng về ngay”. Người bán chim nói “Lồng xưa, dù không làm từ ngà voi, chỉ làm từ gỗ, tre cũng có giá bốn năm chục triệu đồng. Bởi, các nghệ nhân lớp trước đều đã qua đời nên nay lồng của họ làm ra đều thuộc hàng sưu tập hiếm”.
- Nhập khẩu, chế tác
Hầu như ở quận nào của TPHCM cũng đều có các cội chim, nơi các nghệ nhân gặp gỡ giao lưu, với các cửa hàng bán lồng chim cảnh khá sầm uất và đa dạng thời mở cửa. Anh Khôi, một người chơi chim là bạn thân của nghệ sĩ nhiếp ảnh M.P.K (Đà Lạt) nói: “Chim quý lên tới trăm triệu mỗi con thì lồng cho nó rẻ cũng phải hàng chục triệu bạc. Người chơi phải trông nom cái lồng, vì hở ra bị trộm như chơi”. Trong hội chơi chim ở quận 7, có người sở hữu chim quý lồng son, người ta trả giá 72 triệu đồng cả chim lẫn lồng không bán, ban đêm trộm vào cuỗm lồng chim đi mất tích.
Khu Thuận Kiều ở quận 5 bán khá nhiều lồng nhập khẩu. Sơn, chàng trai trẻ bán lồng chim ở tiệm lớn tại đây nói: “Chúng em thường nhập lồng chim từ Trung Quốc về bán với giá khoảng 20 triệu đồng một cái. Đó cũng chỉ là hàng tầm trung, muốn có lồng công phu cao cấp hơn cũng vẫn có”.
Sơn cho biết lồng nhập khẩu được chế tác bằng máy khá nhiều, hoa văn đa dạng, đường nét sắc sảo. Những lồng loại vừa và hoa văn đơn giản giá tầm 3 triệu đồng/lồng, lồng chạm trổ bằng tay thường lên tới vài chục triệu. Sơn nói: “Cách đây vài hôm em mới bán một cái lồng chim chích chòe lửa giá 18 triệu. Chim chích chòe sống trong lồng to vì đuôi nó dài, giá lồng thường không rẻ”.
Trong các cửa hàng ở khu Thuận Kiều bày bán nhiều lồng làm bởi các nghệ nhân ở Bình Dương, hiện cũng bán rất chạy, với mức giá cho lồng đẹp được gọi là “hàng chợ” cũng có giá dăm bảy triệu. Chủ các cửa hàng nói: “Lồng chim do Bình Dương làm không thua kém gì lồng đắt tiền của Trung Quốc, thậm chí lồng Việt Nam làm bằng tay có chất liệu gỗ và tre tốt hơn”.
Lồng chim ngà voi
Cuộc chạy đua làm lồng chim đắt tiền dường như không có điểm dừng. Ngoài việc dùng các loại tre già, gỗ quý hiếm, có người sử dụng cả ngà voi làm lồng chim. Nghệ nhân Hoàng Châu (TPHCM) tiết lộ ông làm lồng chim giá lên tới 500 triệu đồng từ vật liệu ngà voi. Ngà voi được ông mua từ voi già chết, có xác nhận của địa phương ở Tây Nguyên. Lồng chim ngà voi của nghệ nhân Hoàng Châu trưng bày triển lãm được giới chơi chim định giá lên tới hơn 800 triệu đồng.
Anh Dũng, nghệ nhân sửa lồng chim cho tôi xem lồng chim cổ được gắn rất nhiều ngà voi trang trí do khách đem tới sửa chữa. Những miếng ngà được chạm khắc nhiều hình ảnh khác nhau, gắn quanh lồng để trang trí và hầu như không liên quan gì tới sinh hoạt của con chim! Cái lồng chim họa mi vốn nhỏ nhắn, thanh thoát đã phải gánh trên nó rất nhiều miếng ngà chỉ để tăng thêm giá trị của lồng.
Sơn, người bán lồng chim ở Thuận Kiều kể: “Mới rồi có người làm lồng chim 120 triệu đồng. Cầu chim làm bằng ngà voi, chạm trổ nguyên hình đầu con rồng. Gia chủ rất mê cái lồng chim, suốt ngày không rời xa cái lồng. Thậm chí lúc chưa hoàn thành, ông ấy đã đòi đem lồng về nhà treo mấy bữa, ngắm nghía, phác họa thêm ý tưởng, rồi đưa cho nghệ nhân hoàn thành nốt”.
Lồng chim gắn “linh kiện” ngà voiẢnh: Trần Nguyên Anh
Nghệ thuật không phải là sự khoe khoang
Anh Dũng, nghệ nhân sửa lồng chim nhiều năm gắn bó với những chiếc lồng chim cổ nói: “Lồng chim đẹp và lồng chim đắt tiền nhiều khi không liên quan gì tới nhau. Vì thợ chạm khắc ngà voi không phải là những người thợ làm lồng chim. Phần lớn thợ làm lồng chim không biết chạm khắc ngà voi, mà họ đem ngà voi đi nhờ thợ chạm làm giùm!”.
Lồng chim ngà voi được rao bán khá nhiều, với những lời rao kiểu: “Đeo lồng chim bằng ngà voi mang lại may mắn, tài vận cũng như phong thủy”. Giá của chúng cũng từ 30 triệu đến hàng trăm triệu đồng tùy vào số ngà voi được sử dụng và công phu chế tác.
Theo anh Dũng: “Một lồng chim quý không phải là chỗ đắt tiền hay lắm ngà voi, mà ở chỗ nó được làm ra từ nghệ nhân nào, lồng chim làm từ gỗ và tre già, đường nét thanh tao, nhưng bền chắc. Lồng chim đẹp cốt ở chỗ thoáng đãng, gần với thiên nhiên, làm cho con chim thấy thoải mái, thích hót và sống lâu. Nếu biến lồng chim thành nơi trưng bày ngà voi và các vật quý, như một nhà tù bịt kín bằng ngọc ngà giam hãm thì chim sớm muộn cũng sẽ buồn chán mà chết đi”.
11/2019
Anh Minh, một người chơi lồng chim ở quận 5 nói: “Không cứ lồng chim bằng ngà voi mới đẹp. Những lồng chim làm từ tre của nghệ nhân Ngọc Cẩn tại Bình Dương hay các lồng chim tre già của Hà Nội, lồng gỗ chạm khắc phong cảnh của Huế cũng được giới chơi chim TPHCM yêu thích, rất nhiều người tìm mua”.
