Chính phủ đặt mục tiêu giai đoạn 2017 - 2020 phải cổ phần hóa, thoái vốn 128 doanh nghiệp nhà nước tại các bộ, ngành…Tuy nhiên, báo cáo của Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) mới đây cho thấy,đến tháng 7/2020, mới có 37 doanh nghiệp hoàn tất thực hiện cổ phần hoá. Như vậy, số doanh nghiệp phải cổ phần hóa, thoái vốn 5 tháng cuối năm còn tới 91, tương đương 71% kế hoạch.
Những đơn vị còn nhiều doanh nghiệp thuộc danh sách phải cổ phần hóa trong năm 2020 bao gồm TP. Hà Nội với 13 doanh nghiệp (4 tổng công ty); TP.HCM với 38 doanh nghiệp (11 tổng công ty) chiếm 42% kế hoạch; Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp với 6 doanh nghiệp (3 tập đoàn, 3 tổng công ty); Bộ Công Thương với 4 doanh nghiệp (3 tổng công ty) và Bộ Xây dựng với 2 tổng công ty.
Đáng chú ý, trong số này, có những tập đoàn, tổng công ty hiện vẫn chưa hoàn thành phê duyệt phương án sử dụng đất, để xác định giá trị doanh nghiệp, bị Bộ Tài chính điểm mặt chỉ tên như: Tập đoàn Bưu chính viễn thông (VNPT), Tập đoàn Hóa chất (Vinachem), Tập đoàn Than - Khoáng sản (TKV), Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc (Vinafood1), Tổng Công ty Viễn thông (MobiFone), Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank)...
Về tình hình thoái vốn, báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, trong 7 tháng đầu năm 2020, có 10 doanh nghiệp thuộc danh mục phải thoái vốn theo Quyết định số 1232 của Thủ tướng với giá trị 260 tỷ đồng, thu về 678 tỷ đồng. Còn các tập đoàn, tổng công ty thoái vốn giá trị hơn 600 tỷ đồng, thu về 1.110 tỷ đồng. Luỹ kế từ 2016 đến hết tháng 7/2020, số vốn thoái theo giá trị sổ sách khoảng 25.630 tỷ đồng, thu về gần 173.000 tỷ đồng.
TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) kiêm Giám đốc Trường đào tạo BIDV cho biết, một trong các nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ của tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn hiện nay là dịch COVID-19 bùng phát, gây ảnh hưởng toàn diện đến mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội trong và ngoài nước, trong đó có thị trường chứng khoán. Các tập đoàn, tổng công ty trong lĩnh vực hàng không, vận tải vô cùng khó khăn.
Một nguyên nhân khác được ông Lực chỉ ra là đối tượng cổ phần hóa, thoái vốn bao gồm một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty lớn có tình hình tài chính phức tạp, phạm vi hoạt động rộng, sở hữu nhiều đất đai tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Do đó, việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng đất, kiểm toán giá trị DN, bán cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) gặp nhiều khó khăn, thời gian kéo dài.
Ông Lực cho rằng, trong giai đoạn hiện nay, Nhà nước cần ưu tiên những việc khác gấp gáp hơn đó là phòng chống, kiểm soát dịch COVID-19, phục hồi hoạt động sản xuất.
Mặt khác, theo vị chuyên gia này, việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương trong triển khai Luật Đất đai, Luật Quản lý sử dụng tài sản công chưa nghiêm túc, thường xuyên. Nhiều doanh nghiệp chỉ đến khi thực hiện cổ phần hóa mới sắp xếp, xử lý đất đai, dẫn đến làm chậm quá trình cổ phần hóa.
Ông Lực cho rằng, ở Việt Nam còn hiện tượng tư duy nhiệm kỳ rất nặng, không dám làm, không dám chịu trách nhiệm, viện dẫn vào các khó khăn vướng mắc, chưa nghiêm túc, quyết liệt trong chỉ đạo và triển khai thực hiện cổ phần hóa. Thực tế này gây ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn của một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước và doanh nghiệp Nhà nước.
Để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn đến hết năm 2020, ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính đề xuất cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục hoàn thiện thể chế, khung khổ pháp lý về tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, về sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn.... Cùng với đó, cơ quan chức năng cần xây dựng đề án cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2021 - 2025, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước làm cơ sở để tái cơ cấu, nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.
Bộ Tài chính kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) khẩn trương xây dựng, báo cáo phương án thoái vốn để đảm bảo nguồn thu, nộp vào ngân sách nhà nước từ cổ phần hóa, thoái vốn.
Nhằm tháo gỡ các vướng mắc về pháp lý, khó khăn trong thực tiễn để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, ngày 10/8/2020, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình đã chủ trì cuộc họp về việc sửa đổi 3 nghị định của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa và phát triển doanh nghiệp.
Phó Thủ tướng giao Bộ Tài chính tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung bảo đảm tổng thể, toàn diện, tạo cơ sở pháp lý để xử lý, tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế, chính sách tài chính doanh nghiệp nhà nước, cổ phần hóa, thoái vốn nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước và cổ phần hoá doanh nghiệp theo đúng quy định.
