Một người “diễn” 3 vai
Theo kết luận của thanh tra Bộ GD&ĐT, qua đối chiếu danh sách thành viên tham gia xây dựng đề thi đề xuất, danh sách Hội đồng ra đề năm 2015, 2016, 2017 và danh sách sách đội ngũ giáo viên, giảng viên tham gia tập huấn, bồi dưỡng đội tuyển dự thi học sinh giỏi quốc gia (HSGQG) của 4/63 tỉnh thành cho thấy : Có một số thành viên vừa tham gia xây dựng đề thi đề xuất vừa là thành viên của Hội đồng ra đề thi, nhưng đồng thời tham gia bồi dưỡng tập huấn cho các đội tuyển dự thi của các tỉnh, gây dư luận không tốt và tiềm ẩn khả năng lộ bí mật, thiếu khách quan.
Cụ thể, tại trường THPT chuyên Lương Văn Tụy, Ninh Bình năm 2017 có 12 giảng viên. Trong đó, môn Sinh có 4/4 người, môn tiếng Pháp có 1/3 người, môn Ngữ văn có 1/4 người, môn Lịch sử có 2/3 người, môn Vật lý có 1/3 người, môn Hóa có 3/4 người và môn Địa có 3/3 người.
Tại trường THPT chuyên Bắc Giang, năm 2015, có 17/32 người, năm 2016 có 22/36 người, năm 2017 có 21/29 người. Hầu như các môn dự thi học sinh giỏi quốc gia đều có người nằm trong danh sách vừa ra đề thi đề xuất, vừa là hội đồng ra đề.
Tại trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TPHCM tình trạng cũng tương tự khi năm 2015 có 11 người, năm 2016 có 7 người.
Một số giảng viên tham gia xây dựng đề thi đề xuất này cũng tham gia tập huấn, bồi dưỡng cho đội tuyển các địa phương như đã nêu. Mặt khác, danh sách người ra đề thi đề xuất không đảm bảo thể thức của văn bản tối mật theo quy định của quy chế HSGQG, như không ghi ngày tháng ban hành, không có văn bản đề xuất ban hành danh sách, người ký danh sách không quy định về độ mật, số lượng in, phạm vi lưu hành, hình thức in sao chụp, nhân bản, phương án hình thức chuyển phát văn bản, không đánh số trang, không đóng dấu độ mật. Trước khi cách ly 1 ngày có thực hiện việc thống kê, mã hóa đề thi đề xuất (mở đề, tiếp xúc trực tiếp với đề thi đề xuất) mà không cách ly là không đúng quy định của quy chế thi HSGQG.
Cũng theo thanh tra Bộ, sau khi chấm thi xong, Đề thi, đáp án của kỳ thi HSGQG hằng năm chưa thực hiện công bố trên website của Bộ GD&ĐT theo quy định của quy chế.
Sai sót trong chấm thi phúc khảo
Đối với công tác chấm thi, thanh tra Bộ GD&ĐT cũng chỉ ra những lỗi “chết người” trong quy trình chấm thi. Kết quả kiểm tra xác xuất việc chấm thi ở 27 bài thi HSGQG năm 2017 cho thấy: đối với chấm thi lần 1, việc chấm điểm trên bài thi có nhiều sai sót. Giám khảo chưa chấm độc lập bài thi theo quy định của quy chế và quy định chấm thi năm 2017.
15 bài lý thuyết Hóa (thi ngày 5/1/2017) có 3 người chấm thi. Trên bài thi và phiếu chấm cá nhân thể hiện mỗi người chấm từng phần của bài thi, điểm của bài thi là tổng điểm thành phần của 3 người. Giám khảo có ký nhưng không ghi rõ họ tên. Rồi việc cộng điểm trên bài thi không đúng, 8 bài thi có phần giấy trắng chưa được gạch chéo theo quy định.
Việc thống nhất điểm (phiếu thống nhất điểm) không có điểm của giám khảo 1 và giám khảo 2 nhưng lại có điểm thống nhất của hai giám khảo. Thậm chí, việc phúc khảo bài thi HSGQG năm 2017 cũng có vấn đề. Kiểm tra 4 bài thi có thay đổi điểm sau phúc khảo (2 bài môn Hóa, 2 bài môn Sinh học) cho thấy không có biên bản mở, kiểm tra túi bài thi.
Trong biên bản của tổ chấm thi ghi không đúng với thực tế của việc tăng điểm bài thi. Bài thi mã số phách 04363402 của thí sinh P.Đ.K.T của tỉnh Thanh Hóa từ không có giải thành giải ba do phúc khảo bài thi ngày 5/1/2017 (trước 11,5 điểm, sau phúc khảo là 12,5 điểm).
Theo biên bản phúc khảo của Tổ chấm thi thì nguyên nhân do cộng nhầm điểm nhưng kiểm tra điểm tại bài thi cho thấy không phải cộng nhầm điểm mà giám khảo chấm phúc khảo cho thêm điểm thành phần (ghi bằng mực tím: câu 3 thêm 0,25 điểm, câu 10 thêm 0,25 điểm; câu 6 thêm 0,5 điểm không rõ thêm phần nào).
Bài thi mã phách 04400325, thí sinh P.T.H.A của Hà Nội từ không đoạt giải, sau phúc khảo cũng không đoạt giải mặc dù bài thi ngày 5/1/2017 tăng 1,25 điểm (từ 9,25 lên 10,5 điểm). Theo biên bản chấm phúc khảo lý do tăng là do cộng nhầm điểm thành phần của câu, nhưng kiểm tra cho thấy không phải cộng nhầm mà giám khảo chấm phúc khảo cho thêm điểm bằng mực tím (câu 6 tăng 0,5 điểm, không biết tăng phần nào, câu 2 tăng 0,25 điểm, câu 4 tăng 0,25 điểm, câu 10 tăng 0,25 điểm).
Không những thế, kết luận của Thanh tra Bộ GD&ĐT cũng cho thấy, kiểm tra thành phần tham gia Hội đồng phúc khảo năm 2017 thì có tình trạng giám khảo Hội đồng chấm thi của kỳ thi cũng tham gia Hội đồng chấm phúc khảo. Tuy nhiên, theo lý giải của Cục Quản lý chất lượng thì vị giám khảo này đúng là ban đầu có tên trong Hội đồng chấm thi nhưng do bị ốm nên không tham gia. Vì vậy, Cục đưa vị này vào danh sách Tổ chấm phúc khảo.
Thi HSGQG từ lâu đã có rất nhiều những lời xì xào, bàn tán. Hơn thế nữa, đây là kỳ thi để chọn nhân tài nhưng lại không có sự giám sát của xã hội như kỳ thi THPT, chính vì vậy, dư luận nghi ngờ có sự mập mờ, không công bằng, khách quan.
