Trong “Thiên thần Điện Biên Phủ”, Geneviève de Galard kể lại trải nghiệm có một không hai của mình với tư cách là y tá hàng không trong trận chiến Điện Biên Phủ năm 1954. Bà là thành viên đội sơ tán chịu trách nhiệm đưa binh lính Pháp bị thương ra khỏi lòng chảo Điện Biên. Hồi ký của bà mang lại góc nhìn hiếm hoi và đậm dấu ấn cá nhân về một trong những khoảnh khắc quan trọng nhất trong Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất, về một trong những trận chiến quan trọng nhất của thế kỷ 20. Cuốn sách không chỉ miêu tả khía cạnh quân sự của cuộc xung đột mà còn khía cạnh con người trong chiến tranh qua lăng kính của de Galard - người phụ nữ duy nhất trong số hàng ngàn quân nhân Pháp bị mắc kẹt trong tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ mà các tướng lĩnh Pháp và Mỹ từng coi là “pháo đài bất khả xâm phạm”.
Cái giá của chiến tranh
Thông qua câu chuyện chi tiết, de Galard mang đến cho độc giả một bức tranh sống động về sự kinh hoàng của chiến tranh và sự kiên cường của tinh thần con người. De Galard bắt đầu hồi ký với nhiều chi tiết về cuộc sống và huấn luyện ban đầu của mình, đem đến cái nhìn sâu sắc về động lực khiến bà gia nhập Lực lượng Không quân Pháp với vai trò y tá hàng không. Phần cốt lõi của cuốn sách tập trung vào thời gian bà ở Điện Biên Phủ. De Galard miêu tả sinh động sự hỗn loạn của trận chiến, các cuộc tấn công liên tục của Việt Minh và những điều kiện ngày càng tuyệt vọng trong cứ điểm của Pháp. Bà kể lại một cách chi tiết sức nóng, độ ẩm ngột ngạt, sự khan hiếm vật tư y tế, số lượng thương vong tăng chóng mặt…
 | |
|
Một trong những khía cạnh nổi bật của hồi ký là cách miêu tả của de Galard về tình bạn đã phát triển giữa binh sĩ và nhân viên y tế. Bà vẽ nên bức tranh chân thực, sống động về một cộng đồng gắn kết với nhau bởi nỗi đau chung và quyết tâm cùng sống sót. Với giọng điệu ấm áp, đồng cảm, de Galard đã thành công trong việc miêu tả những tương tác của bà với những người lính; nhiều người trong số họ coi bà như chị hoặc mẹ. Yếu tố này làm tăng thêm chiều sâu cảm xúc cho câu chuyện, giúp người đọc nhận thức sâu sắc hơn về cái giá phải trả của chiến tranh.
“Tôi ngạc nhiên bởi lòng nhân đạo mà những người bắt giữ tôi đã thể hiện. Họ không coi tôi là kẻ thù, mà là một chuyên gia y tế có thể giúp đỡ những người cần, ngay cả khi họ đến từ phía đối lập”.
Bà Geneviève de Galard viết trong hồi ký xuất bản năm 2004
“Thiên thần Điện Biên Phủ” cũng đi sâu vào ảnh hưởng tâm lý của cuộc bao vây. De Galard thẳng thắn thảo luận về nỗi sợ hãi và nghi ngờ của chính mình, cũng như những khoảnh khắc tuyệt vọng của nhiều người bị mắc kẹt tại Điện Biên Phủ. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh những hành động tử tế, can đảm đã giúp duy trì tinh thần, như việc một số người lính đã liều mạng để mang thức ăn, nước uống cho bà…
Khi trận chiến lên đến đỉnh điểm, với việc quân Pháp sắp thất bại, de Galard tiếp tục chăm sóc những người bị thương. Báo chí Pháp gọi bà là “Thiên thần Điện Biên Phủ”. Biệt danh này tuy tích cực nhưng lại che giấu thực tế ảm đạm mà bà đang phải đối mặt: mất đi những người bạn và đồng nghiệp, nguy cơ cái chết luôn hiện hữu và cuối cùng là sự đầu hàng của quân Pháp.
Góc nhìn khách quan về Việt Minh
Hồi ký của de Galard kết thúc với việc bà bị Việt Minh bắt giữ và những trải nghiệm sau đó của bà với tư cách tù binh. Bà mô tả cách đối xử nhân đạo đáng ngạc nhiên mà mình nhận được từ phía Việt Minh, những người tôn trọng kỹ năng y tế của bà và cho phép bà tiếp tục chăm sóc những người bị thương.
Câu chuyện của de Galard về những tương tác với Việt Minh mang lại một góc nhìn đa dạng, khách quan về đối phương, không phải là lối mô tả đơn giản, bôi đen, “hắc hóa” thường thấy trong các câu chuyện thời chiến. Trải nghiệm của de Galard với Việt Minh đã thách thức những câu chuyện thường thấy về sự thù địch giữa các bên đối lập trong chiến tranh, làm nổi bật những khoảnh khắc của sự tôn trọng và nhân đạo vượt qua xung đột.
 |
Trang bìa tạp chí Paris Match đăng ảnh nữ y tá hàng không Geneviève de Galard được trả tự do, trở về từ chiến dịch Điện Biên Phủ (phải) và bà Geneviève de Galard năm 2024 (trái) Nguồn: TTXVN |
Trong hồi ký, bà kể lại “nhiều khoảnh khắc thực sự tử tế từ những người lính Việt Minh”: “Việt Minh đối xử với tôi bằng sự tôn trọng, họ thừa nhận vai trò của tôi là một y tá và cho phép tôi tiếp tục chăm sóc những người bị thương, bất kể họ thuộc quốc tịch nào… Dù điều kiện cực kỳ thiếu thốn, Việt Minh vẫn cung cấp cho tôi những thứ cơ bản và đảm bảo rằng tôi có thể thực hiện nhiệm vụ của mình. Cách tiếp cận của họ nhân đạo hơn nhiều so với những gì tôi từng mong đợi”…
Không chỉ là hồi ký cá nhân
“Thiên thần Điện Biên Phủ” không chỉ là hồi ký cá nhân; nó còn là một tài liệu lịch sử về Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất với một góc nhìn riêng. Văn phong của de Galard rõ ràng, không hoa mỹ, phản ánh cách tiếp cận thực tế của bà đối với cuộc sống và công việc. Bà không tự tô vẽ bản thân hay lãng mạn hóa vai trò của mình trong trận chiến. Thay vào đó, bà tự giới thiệu như một chuyên gia đang thực hiện công việc của mình trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn.
Ngày 28/3/1954, chiếc máy bay Dakota chở nữ y tá Geneviève de Galard đến chiến trường Điện Biên Phủ để đón thương binh bị hỏng, sau đó bị đạn pháo Việt Minh phá hủy, nên bà bị mắc kẹt ở Điện Biên Phủ. Ngày 24/5/1954, bà được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký lệnh trao trả tự do. Theo Văn phòng Tổng thống Pháp, trong suốt phần đời còn lại, bà chăm sóc người khuyết tật, người bị thương nặng.
Một trong những điểm mạnh của hồi ký là sự chú ý đến chi tiết. De Galard kể lại một cách tỉ mỉ những thách thức hậu cần trong việc chăm sóc y tế tại khu vực chiến đấu, các khía cạnh kỹ thuật trong công việc của bà với tư cách y tá hàng không và thói quen hằng ngày trong trại lính. Mức độ chi tiết này không chỉ nâng cao tính xác thực của câu chuyện mà còn là một tài nguyên cho các nhà sử học, những người đam mê quân sự quan tâm đến các khía cạnh hoạt động của trận chiến...
