Say nắng, say nóng được gọi là chứng trúng thử với cơ chế sinh bệnh là do: chính khí hư suy (giảm sức đề kháng), hai nhân tố gây bệnh là thử nhiệt, thử thấp xâm nhập cơ thể, uất lại làm hao tổn âm dịch mà tạo thành bệnh.
Nhẹ thì đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, tức ngực, lợm giọng, buồn nôn, khát nước, da nóng, không có mồ hôi, toàn thân mệt mỏi rã rời hoặc có biểu hiện bồn chồn, vật vã; nặng thì ngoài các triệu chứng trên còn có thêm sắc mặt nhợt nhạt, vã mồ hôi, chân lạnh, thậm chí xuất hiện hôn mê bất tỉnh. Khi gặp tình trạng này phải hết sức nhanh chóng tiến hành các biện pháp sau đây:
Khẩn trương đưa người bệnh đến chỗ râm mát, thoáng gió, cởi bỏ và nới rộng quần áo, cho uống một ít nước muối nhạt hoặc nước chín mát, dùng khăn thấm nước lạnh hoặc rượu trắng lau các hốc tự nhiên như hõm nách, bẹn...
Nếu nặng, bất tỉnh nhân sự thì lập tức dùng ngón tay cái lần lượt bấm mạnh huyệt nhân trung và thập tuyên. Bấm các huyệt này có tác dụng khai khiếu (làm thức tỉnh) và tiết nhiệt (thải nhiệt, giải nhiệt).
Dùng gốc bàn tay day lòng bàn tay, lòng bàn chân và chỗ hõm giữa thắt lưng của người bệnh (có thể dùng một chút rượu trắng để xoa) sao cho tại chỗ nóng lên là được. Trong tư thế bệnh nhân nằm sấp, xác định và day mạnh huyệt đại chùy nằm ở ngay dưới chỗ lồi lớn của ụ xương cổ thứ 7.
Ngoài ra, người ta còn có thể chọn dùng một trong các biện pháp kích thích hồi tỉnh như: dùng lá hẹ tươi hoặc nga bất thực thảo tươi hoặc gừng tươi hoặc tỏi tươi, rửa sạch, giã nát, ép lấy nước để nhỏ vào lỗ mũi; dùng trầm hương và đàn hương đốt khói xông hai lỗ mũi... Khi bệnh nhân tỉnh, có thể cho uống nước sắc lá sen, lá hoắc hương và lá hương nhu tươi.
Nếu bệnh nhân đã tỉnh nhưng còn mệt thì dùng tay xoa, day và vê các ngón chân của người bệnh. Điều này rất có lợi vì như vậy tác động đến các huyệt vị như ẩn bạch, chí âm, hành gian, thái xung, đại đôn, lệ đoài, túc khiếu âm. Kế đó, dùng ngón tay cái nhẹ nhàng day huyệt thái dương và dọc theo hai lông mày với một lực vừa phải. Chú ý: Dù người bệnh đã tỉnh hẳn vẫn không nên trở lại làm việc trong điều kiện nắng nóng ngay mà phải được nghỉ ngơi một thời gian thích hợp.
