Sau 5 năm thực hiện đấu thầu qua mạng, những câu chuyện nửa khóc nửa cười về chuyện đấu thầu đã được nhắc đến. Quyết tâm có thừa nhưng thực hiện là việc khác.
Thực tế cho thấy, đấu thầu qua mạng khó sạch 100% nếu những người ra đề bài lại bắt tay dưới gầm bàn với một đối tác nào đó. Điều này có thể xảy ra khi việc đấu thầu qua mạng mới chỉ là “điện tử hóa” nửa vời. Người tham gia nộp hồ sơ mạng, chủ đầu tư công khai tiếp nhận qua internet. Mọi chuyện không dừng ở đó. Hồ sơ nộp xong vẫn phải nhờ đến một đội ngũ ban giám khảo nhóm họp hì hụi ngồi chấm trên giấy chứ không phải chấm trực tiếp công khai trên mạng. Kết quả đúng sai, công minh đến đâu chắc chỉ người trong cuộc mới nắm rõ. Hà Nội, trái tim cả nước, một thời gian dài mới có 3 dự án được đấu thầu qua mạng.
Trong khi, cũng từng đó thời gian, số gói thầu các doanh nghiệp nhỏ hơn, ít nhân tài vật lực hơn triển khai đấu thầu qua mạng thành công lên tới cả nghìn gói thầu. Nhiều “lỗi kỹ thuật” được đưa ra để chối bỏ việc không thực hiện đấu thầu qua mạng. Rằng không đấu thầu qua mạng vì đường truyền chậm, vì quy định chỉ cho gửi hồ sơ dưới 20 MB, vân vân và vân vân. Lỗi kỹ thuật hay lỗi tư duy đều khó xác định trong bối cảnh này.
Trong cuộc trao đổi với PV Tiền Phong gần đây, Phó giám đốc Sở KH&ĐT tại một tỉnh lớn ở phía Bắc thừa nhận, việc đấu thầu ở các tỉnh hiện rất hình thức. Tình trạng thông thầu phổ biến, xảy ra ở gần hết các gói thầu. Nhưng do người ta làm đúng thủ tục nên không bắt bẻ được gì. Đây là điều rất khó cho Sở KH&ĐT, cơ quan quản lý nhà nước về đấu thầu. Dù biết có hiện tượng thông thầu nhưng nếu người ta làm đúng thủ tục, hồ sơ thì không có cách gì để xử lý được.
Tự sự của người trong cuộc cho thấy những cái khó, cái bó về mặt kỹ thuật đều xuất phát từ “lối hẹp” về tư duy của một bộ phận không nhỏ các cơ quan công quyền. Cũng dễ hiểu, dễ giải thích và cũng dễ nhìn thấy những lợi ích từ việc đấu thầu theo truyền thống. Khi các bên có thể thậm thụt, nửa kín nửa hở về một quy trình nào đó, luôn có một bên khác sẽ tìm cách lân la đến làm quen, xin xỏ để trám vào chỗ kín nhưng mà hở đó.
Nhiều chuyên gia tâm huyết cho rằng, để diệt nạn bắt tay dưới gầm bàn trong đấu thầu, cần đưa ngay tỷ lệ cụ thể về số dự án của các địa phương được thực hiện đấu thầu qua mạng vào luật, vào nghị quyết của từng địa phương. Số dự án buộc phải đấu thầu qua mạng sẽ tăng dần theo nhận thức, thói quen của những người bỏ tiền ra làm dự án qua từng năm.
