Đảm bảo quyền lợi người lao động qua thanh tra của Bảo hiểm xã hội

Giảm nợ qua thanh tra

Thời điểm trước năm 2016, khi ngành BHXH chưa được giao chức năng thanh tra đóng, số nợ BHXH, BHYT chiếm tỷ lệ tương đối lớn so với số phải thu, như năm 2014 là 4,6% số phải thu, năm 2015 là 3,7%.

Từ tháng 1/2016, Bảo hiểm xã hội được thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN, nhờ đó số nợ đã giảm dần, xuống còn 2,7% vào cuối năm 2016, còn 1,7% năm 2018, và xuống còn 1,6% vào năm 2019. Riêng năm 2020, tỷ lệ nợ BHXH, BHYT tăng đột biến lên 3,3% tổng số phải thu, theo BHXH Việt Nam, điều này chủ yếu do ảnh hưởng dịch COVID-19, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, dẫn đến nợ BHXH gia tăng.

Giai đoạn năm 2016-2020, qua công tác thanh kiểm tra chuyên ngành đóng, BHXH Việt Nam đã phát hiện, yêu cầu các đơn vị đóng bổ sung hơn 664 tỷ đồng tiền BHXH, BHYT, BHTN cho thêm 240.245 người lao động; thu hồi về Quỹ BHXH trên 50 tỷ đồng tiền hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; thu hồi về Quỹ BHYT số tiền 828 tỷ đồng chi phí khám chữa bệnh BHYT không đúng quy định; chưa chấp nhận thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT số tiền trên 169 tỷ đồng.

Để tăng hiệu quả công tác thanh kiểm tra, đặc biệt trong điều kiện dịch COVID-19 bùng phát, BHXH Việt Nam đã đẩy mạnh kiểm tra, rà soát trên cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác này. Qua đó giúp giảm thời gian thanh kiểm tra tại đơn vị so với cách làm thông thường, với số thời gian giảm trung bình trên 22% của đoàn kiểm tra, và gần 50% của các đơn vị được thanh kiểm tra.

Qua thanh kiểm tra của cơ quan BHXH, đã góp phần giảm nợ đọng, giảm tình trạng lạm dụng, trục lợi Quỹ BHXH, BHYT thời gian qua; góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Phòng chống trục lợi Quỹ BHXH, BHYT

Thời gian qua, việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Song tình trạng lạm dụng, trục lợi Quỹ BHXH, BHYT vẫn diễn biến phức tạp với chiều hướng tăng, hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, đa dạng.

Trong lĩnh vực BHXH, đã xảy ra tình trạng mua, bán sổ BHXH bằng hình thức nhận ủy quyền; mua bán, cấp khống Giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH; tuyển lao động là phụ nữ mang thai và đăng ký đóng BHXH nhưng thực tế không làm việc tại đơn vị để trục lợi BHXH qua hưởng chế độ thai sản khi sinh con.

Trong lĩnh vực BHYT, có nhiều trường hợp sử dụng thẻ BHYT không đúng quy định, thông đồng với nhân viên y tế làm giả hồ sơ khám chữa bệnh để trục lợi Quỹ BHYT; lập hồ sơ bệnh án nhưng không có người bệnh; kê tăng số lượng thuốc, vật tư y tế, dịch vụ kỹ thuật, chi phí giường bệnh... nhưng thực tế người bệnh không sử dụng; không đảm bảo quyền lợi của người bệnh có thẻ BHYT, thu thêm tiền của người bệnh với thuốc, vật tư y tế đã tính tiền giường điều trị, công khám bệnh, dịch vụ kỹ thuật...

Tuy nhiên, cơ quan BHXH chưa được giao chức năng thanh tra hưởng, thanh toán BHXH, BHYT (chỉ được thanh tra đóng). Do đó, khi cơ quan BHXH phát hiện các sai phạm, hoặc có dấu hiệu trục lợi Quỹ BHXH, BHYT chỉ có thể từ chối thanh toán hoặc yêu cầu hoàn trả về Quỹ BHXH, BHYT chỉ có thể kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý.

Bên cạnh đó, hiện chưa có chế tài xử lý, thu hồi số đã chi sai, vì vậy không đủ sức răn đe, không ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm, chiếm dụng, trục lợi các quỹ bảo hiểm. Trong khi đó, các cơ quan có chức năng thanh tra về thực hiện chính sách BHXH, BHYT phải tập trung các nhiệm vụ thanh kiểm tra chuyên sâu các lĩnh vực khác, nên việc thanh kiểm tra thực hiện chính sách BHXH, BHYT thời gian qua không nhiều. Thực tế trên dẫn đến hiệu quả phòng ngừa các vi phạm về BHXH, BHYT chưa đạt kết quả như mong muốn.

Theo BHXH Việt Nam, nếu được giao thêm chức năng thanh kiểm tra hưởng chính sách BHXH, BHYT sẽ có nhiều thuận lợi, khi có nguồn nhân lực đủ điều kiện; cơ sở vật chất, hệ thống dữ liệu tập trung; hệ thống phần mềm đồng bộ từ tham gia, giải quyết chế độ chi tiết đến từng cá nhân. Tạo thuận lợi cho việc thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ trong thanh kiểm tra kịp thời ở mọi nơi, mọi lúc. Từ đó, cơ quan BHXH sẽ được tăng cường thêm năng lực quản lý, kiểm soát chi các quỹ, góp phần ngăn chặn, hạn chế tối thiểu các hành vi lạm dụng, trục lợi, hướng tới đảm bảo cân đối Quỹ BHXH, BHYT.