Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản Vũ Hồng Nam chia sẻ câu chuyện đó với báo chí để nói về ngoại giao văn hoá, nhân dịp diễn ra Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 vào sáng 15/12 tại Hà Nội.
Đại sứ có thể chia sẻ về chuyện thúc đẩy ngoại giao văn hoá Việt Nam ở Nhật Bản?
Trong dịp diễn ra hội nghị APEC năm 2017 ở Đà Nẵng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thời điểm đó đã mời Thủ tướng Nhật Abe Shinzo về Hội An ăn mỳ Quảng. Ông Abe tỏ ra thích thú với món đó. Mình phải tranh thủ cơ hội ngay. Tôi đã giới thiệu món mỳ Quảng tại Nhật Bản và đưa lên báo kinh tế lớn nhất của Nhật Bản là Keizai. Các bạn Nhật rất thích thú với món ăn mà lãnh đạo cao cấp nhất của họ đã được thử.
Mỳ Quảng khá khó nấu bởi phải có những nguyên liệu đặc trưng của Quảng Nam. Vì khó khăn đó, tôi lại phải triển khai ngay làm sao đưa họ đến thử để đẩy cảm xúc của người tiêu dùng lên. Tôi đã mời các nghệ nhân mang các công cụ, nguyên liệu nấu mỳ Quảng đến nấu và mời các bạn Nhật tới ăn. Họ rất thích và đã đi quảng bá món ăn này. Rất nhiều người sau đó đã gọi điện đến Đại sứ quán hỏi đi ăn mỳ Quảng ở đâu, tại sao món ăn ngon thế chưa xuất hiện ở Nhật Bản. Qua những việc như vậy, chúng ta đã quảng cáo được các món ngon của Việt Nam, làm cho các bạn biết đến nhiều hơn, ngoài những món truyền thống nem, phở.
Ngoài ra, mình phải có tự hào về món ăn của mình. Các món ăn của Nhật quá ngon, vì vậy phải làm thế nào để người Nhật thích món ăn Việt? Năm 2018, tôi đến Hokkaido nhưng không tìm được quán người Việt nào. Vì vậy, tôi phải tổ chức lễ hội ngay.
Tôi chuẩn bị 500 bát phở nấu rất ngon, chở bằng xe từ Tokyo lên mất gần 12h với gần 1.000km. Sau đó, tôi lại tổ chức bán hai ngày thứ Bảy, Chủ nhật là hết sạch phở. Ở Hokkaido thời tiết rất lạnh, phở Việt Nam lại nóng, thơm, nên bán rất nhanh. Chúng tôi đã đứng để giới thiệu món phở với các bạn Nhật. Năm sau, một quán phở Việt đã được mở tại Hokkaido và bây giờ ở đây có một hệ thống quán phở Việt. Các bạn thích, mình vui vì thấy sự hiện diện văn hóa Việt Nam ở đó.
Thông qua các nhà hàng, ngoài ẩm thực của Việt Nam, chúng ta còn quảng bá danh lam thắng cảnh và tà áo dài của Việt Nam… Ở Kagoshima, cực cuối của Nhật Bản, tôi lại làm cách khác. Ở đây cũng không có nhà hàng Việt nên tôi bàn với ông thống đốc tổ chức một cái tết cho người Việt Nam năm 2019, trong đó có các món Việt Nam. Làm tết cho người Việt nhưng mời các bạn Nhật tới nên đã tạo được hiệu ứng như ở Hokkaido. Cho đến bây giờ, các bạn ở Kagoshima nói với tôi rằng, khi có bạn bè đến chơi, họ thường mời đến quán phở Việt Nam. Thông qua đó, người ta hiểu về Việt Nam và văn hóa Việt Nam càng vững chân trên đất Nhật.
Chúng ta phải làm cụ thể, mời, khích lệ người Nhật quan tâm tới món ăn Việt Nam. Sau đó cho họ tiếp cận, thưởng thức và lan tỏa.
Ngoài ra, chúng tôi tổ chức các hội đoàn, tổ chức lễ hội, giới thiệu ẩm thực. Mỗi hội đoàn có hệ thống bạn bè, nên quảng bá rất tốt văn hóa ẩm thực.
Về hoa quả, chúng tôi có cách khác. Khi các bạn hỏi Việt Nam có quả gì, chúng tôi nói có tất cả hoa quả nhiệt đới. Chuối của Việt Nam hiện nay là ngon nhất và được đưa vào Nhật Bản rất nhiều.
Trước đây, người Nhật nói đến mùi vị “pachi” thì họ rất sợ. Nhưng bây giờ nhiều người lại thích và ăn phở mà không có mùi "pachi" thì không ăn. Chúng ta phải giới thiệu cho họ rằng, đây là mùi phải ăn với phở và có tác dụng kháng sinh, làm cho con người khỏe mạnh hơn, hệ thống tiêu hóa tốt hơn. Từ đó, làm cho hệ thống nông sản của người Việt Nam tại Nhật phải nhập loại sản phẩm này. Người Nhật không bao giờ ăn rau muống xào, nhưng bây giờ đây lại là món phổ biến ở Nhật. Món ăn đứng vững trên thị trường sẽ lan tỏa tới nhiều người.
Một lần đi thăm bảo tàng ở một tỉnh của Nhật, gặp các cháu bé được cô giáo dẫn đi tham quan, tôi hỏi vui “các con có biết Việt Nam ở đâu không”. Các cháu có vẻ quan tâm, cháu thì nói Việt Nam rất anh hùng, cháu thì nói Việt Nam có Bác Hồ. Tôi hỏi “Việt Nam có quả gì không?”, các cháu nói có chuối có xoài. Tôi hỏi “đã được ăn quả vải chưa”, các cháu nói có biết nhưng chưa được ăn.
Khi ta đưa được vải thiều vào thị trường Nhật, tôi gửi các cháu một thùng vải thiều và ngay lập tức tạo hiệu ứng mạnh. Cả thầy và trò đều thích và đăng lên Facebook của mình. Bố mẹ thấy con được ăn khiến cả gia đình phải đi tìm quả vải để ăn. Rất nhiều người gọi tới Aeon để hỏi vải thiều, ông giám đốc Aeon gọi cho tôi nói rằng “tôi chưa kịp quảng bá mà ông đã quảng bá khiến chúng tôi chịu sức ép phải đưa được vải về”.
Đầu 2020 ta chỉ đưa được khoảng 10 tấn vải thiều, sang 2021 ta đưa được 50 tấn và hết sạch trong vòng vài ngày. Tôi tin là trong năm 2022, vải thiều Bắc Giang sẽ được tiêu thụ rất nhiều ở Nhật. Thị trường Nhật rất “chảnh”, người Nhật rất “sành”, đòi hỏi cao, quả vải vào được Nhật sẽ tự nhiên tạo hiệu ứng khiến Singapore nhập theo, vì đã có tiêu chuẩn Nhật kiểm chứng, rồi EU, Úc cũng nhập dù không quá nhiều, nhưng khiến thị trường rất sôi động. Lãnh đạo tỉnh gọi cho tôi nói cảm ơn vì đưa được vải vào Nhật Bản, tạo hiệu ứng khiến hình ảnh, thương hiệu quả vải tăng lên. Điều đó khiến thương nhân Trung Quốc khi vào Việt Nam mua vải cũng phải nâng giá.
Đại sứ quán có chủ động kết nối với các doanh nghiệp?
Bất kỳ doanh nghiệp nào tôi gặp tại Nhật Bản đều hỏi các bạn đi đâu làm gì, tôi đều đưa danh thiếp ghi rõ số di động và email trực tiếp của mình để doanh nghiệp tiện kết nối. Sáng sớm nào tôi cũng kiểm tra hòm thư để trả lời, kết nối các bạn bè. Các doanh nghiệp Nhật Bản rất hay hỏi về việc nhập hoa, dược liệu, cần gặp ai ở đâu, vì thế mình phải kết nối cho họ, thậm chí phải theo đuổi. Ví dụ, vài tuần sau khi kết nối cho một công ty, tôi phải gọi điện lại để hỏi tình hình. Nếu họ còn vướng mắc thì phải thúc đẩy tiếp.
Thị trường Nhật Bản rất lớn, người Nhật có thu nhập cao nên sức mua lớn, văn hoá ẩm thực phát triển nên nông sản Việt Nam có tiềm năng lớn.
Trước đây ở Nhật không bao giờ có nước mắm, mắm tôm. Tôi lại rất nghiện, khi đi còn mang theo. Tôi hỏi tại sao ở Nhật có đến nửa triệu người Việt Nam mà lại không có món của người Việt. Tôi đi vận động, nhất là các công ty Nhật để họ đưa hàng hoá vào siêu thị. Sau 3 năm, rất nhiều thương hiệu nước mắm của mình đều có mặt. Giờ mua nước mắm rất dễ, không phải mang theo nữa.
Mắm tôm cũng vậy, có một cô người Nhật nghe tôi quảng cáo mắm tôm mà tới giờ cô ấy lấy chồng Việt Nam, đòi về Việt Nam ở vì nói “ở Nhật không có mắm tôm ngon nên phải về Việt Nam để ăn bún đậu mắm tôm”. Khi mới gặp, cô ấy không hiểu gì về Việt Nam, còn bây giờ đã trở thành người Việt Nam, thường xuyên ăn bún đậu mắm tôm…
Ở đâu có hội chợ triển lãm về nông sản, tôi đều cùng thương vụ mời các doanh nghiệp Việt Nam sang, nếu không sang được có thể gửi hàng hoá sang và sứ quán phải đứng ra giới thiệu, tiếp nhận thông tin. Hiện tại nông sản Việt Nam sang thị trường Nhật khá ổn định, một số loại hoa quả như sầu riêng vào thị trường cũng rất tốt.
Đại sứ có lời khuyên gì cho các doanh nghiệp Việt Nam?
Đó là 3 chữ “tự”. Xuất khẩu nông sản anh đừng nghĩ là phụ thuộc vào thị trường này khác. Trước hết là tự tin. Nhiều nông dân hay doanh nghiệp tự ti nói rằng sản phẩm của mình như thế này không xuất khẩu được, đầu tư là lỗ.
Thứ hai là tự tin, mạnh dạn đầu tư, tin rằng hoa quả đầu tư và xuất khẩu được.
Thứ ba là không được tự mãn. Có nhiều sản phẩm xuất đã được vài đợt, đến lần thứ 5-6 dính dư lượng, đưa sản phẩm vào thị trường ngoài đã khó, làm như thế sẽ mất lòng tin. Người Nhật rất coi trọng an toàn thực phẩm, nếu bị một lần sẽ không quay lại. Chúng ta phải giữ lòng tin, kể cả lỗ vẫn phải giữ chất lượng, nếu chỉ tiếc một lô hàng mà tìm cách xuất đi để thu hồi vốn thì sẽ mất tất cả tiềm năng về sau.
Xuất được hàng hoá hay không do chính ta quyết định. Hệ thống thị trường của ta với các nước gần như đã mở hoàn toàn. Chúng ta phải tuân thủ hệ thống, tiêu chuẩn an toàn và không thể coi đó là rào cản. Chúng ta bán những gì họ cần, chứ không phải mình có gì bán đó, phải xây dựng thương hiệu sản phẩm toàn diện từ chất lượng, mẫu mã, bao bì đóng gói, cách thiết kế bao bì bắt mắt theo thị hiếu nước sở tại.
Cảm ơn đại sứ!
