 |
| Chợ Bốn Con Hổ, nơi kinh doanh của người Việt tại Hungary. Ảnh: H.T. |
Một người quen lâu năm của tôi, rất thành công trong kinh doanh, có dạo cũng thuê một Ôsin như vậy, như cách diễn đạt của chị. Nói thêm, chị là người rất tháo vát, năng nổ, dám nghĩ dám làm, từ khi chưa hề biết một chữ bản xứ nào, cặm cụi làm ăn, sau gần 20 năm bươn chải đến giờ đã thành một đại gia, hoặc gần như vậy. Nghĩa là trên một góc độ nào đó, hoàn toàn có thể coi chị là một tấm gương cho sự cố gắng, nỗ lực của dân ta trên xứ người.
Người giúp việc mà chị thuê là một phụ nữ trung niên người Hung, trên dưới lục tuần, đã về hưu ít lâu. Trông cách ăn mặc và đi đứng, nói năng của bà, thì có lẽ bà không thuộc hàng những người Hung quá nghèo khổ, phải đi làm thuê cho bà con ta ngoài chợ. Về sau, có lần bà thổ lộ, về hưu ngồi không cũng buồn, bà muốn đi làm cho vui, cho những ngày già có ý nghĩa, bên cạnh việc có thêm chút thu nhập hằng ngày, không phải ỷ vào con cái.
Bao giờ bà cũng ăn vận lịch sự, và cho rằng đã là người bán hàng thì phải để khách có cảm tình bởi sự nhã nhặn và bặt thiệp của mình. Phong thái ấy tất nhiên, khác với phong cách tất bật của cô chủ người Việt, lúc nào cũng đau đầu với những phi vụ đánh hàng, không còn hơi sức và thời gian đâu để lo quần áo, cư xử cho tử tế đúng mực với khách.
Hình như không người chủ nào thích Ôsin của mình lại... trí thức hơn mình. Có lẽ đây là cái khổ của bà người Hung. Bà có lối ăn nói rất từ tốn, có học. Điều này ngược hẳn với "cô chủ", do ở Hung lâu nên nói "bồi" rất thạo, nhưng với bất cứ ai cũng chỉ biết cách xưng hô mày, tao, mà lại đương nhiên coi đó là sự thường.
Những lúc vắng khách, tạm được nghỉ ngơi, thay vì túm năm tụm ba tán chuyện thì bà người Hung thường nói chuyện điện ảnh, văn hóa..., rất xa lạ với môi trường chợ búa!
Một số mâu thuẫn khác thì bắt nguồn từ sự khác biệt trong quan niệm, hay nói màu mè là văn hóa doanh nghiệp Đông - Tây. Trái với cô chủ, thấy khách vào cửa hàng là phải bật dậy, chạy ra săn đón, mời chào ồn ào, lắm khi phản cảm, bà người Hung chủ trương giữ một khoảng cách nhất định với khách, nhiệt tình nhưng nhã nhặn, tránh tạo cho khách cảm giác bị quấy rầy, ép buộc hay áp đặt thẩm mỹ trong sự lựa chọn và sở thích của họ.
Là người có lòng tự trọng nên bà người Hung ngầm cảm thấy bị xúc phạm, tuy không nói ra, mỗi khi cô chủ ăn nói với bà kiểu mắng nhiếc, trống không, vênh váo, hoặc dùng lời lẽ kiểu mệnh lệnh. Hễ cô chủ đến cửa hàng là bầu không khí căng thẳng hẳn: chị sai cái nọ, nạt cái kia, chỉnh đốn liên hồi, với ý "mình đã thuê "đầy tớ" thì không thể để "nó" ngồi yên".
Có lẽ cũng vì những bực mình như vậy mà khoảng thời gian bà người Hung cộng tác với cô chủ không được dài. Chắc hẳn, lúc chia tay, bà không có được ấn tượng tốt về cô chủ.
Câu chuyện nhỏ, nhưng ít nhiều cũng tiêu biểu cho một trong những hình thức giao lưu ít ỏi giữa một bộ phận không nhỏ bà con Việt ở đây với người bản xứ. Hẳn nhiên, Đông - Tây khó tránh được những bất đồng, khác biệt, cái đó ai cũng biết.
Hoàng Tuấn
Từ Budapest
