Chuyên gia tội phạm học nói gì về vụ băng trộm sát hại hiệp sĩ?

Liên quan đến vụ việc 5 “hiệp sĩ” tham gia truy đuổi băng cướp ở TPHCM làm 2 người tử vong ngày 14/5 vừa qua, trung tá Đào Trung Hiếu nhận định, các "hiệp sĩ" họ đã lường trước nguy hiểm nhưng vẫn đối mặt, bất chấp nguy hiểm tính mạng đây là một hành động hiệp nghĩa, một nghĩa cử cao đẹp cần trân trọng.

Trước sự việc đau lòng trên, trung tá Hiếu gửi lời chia buồn tới gia đình các "hiệp sĩ” vì sự hy sinh bảo vệ bình yên cuộc sống trước tội phạm manh động và liều lĩnh.

“Hiệp sĩ” được phép bắt cướp

“Từng là lính hình sự, từng đối mặt với tội phạm trong những lần tấn công trấn áp tội phạm, chúng tôi hiểu rõ những nguy hiểm có thể xảy ra và đó là trách nhiệm của chúng tôi, còn ở đây những người dân thường, không chế độ, không lương bổng. Chỉ với trách nhiệm công dân, cùng bản tính nghĩa hiệp, họ đã tình nguyện bước vào đội ngũ những người tham gia, hỗ trợ cơ quan chức năng bài trừ tội phạm” – trung tá Hiếu chia sẻ.

Theo trung tá Hiếu, việc nhân rộng mô hình “hiệp sĩ” giữ gìn an ninh trật tự (ANTT) là việc rất cần thiết. Nhưng trước những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm, trách nhiệm bảo vệ bình yên cuộc sống không thể chỉ do một lực lượng đảm nhận, mà đó là trách nhiệm của toàn xã hội. Trong đó, mỗi người dân phải là một chiến sĩ trong mặt trận bảo vệ ANTT.

“Tôi được biết ở nhiều địa phương, việc người dân tự giác thành lập các tổ tự quản, các CLB phòng chống tôi phạm đã đem lại những hiệu quả rất tích cực trong công tác duy trì trật tự trị an. Ở đâu phong trào cơ sở tốt, ở đó tội phạm được kiềm chế, đẩy lùi. Bởi tội phạm luôn bước ra từ cửa một ngôi nhà nào đó. Cấp cơ sở mạnh giúp cho việc ngăn chặn tội phạm từ trứng nước” – trung tá Hiếu nói.

Trung tá Hiếu cho biết, đã nhận được nhiều ý kiến thắc mắc về tính pháp lý của hành động bắt cướp của các “hiệp sĩ”. Nhiều người hỏi căn cứ pháp lý nào cho phép những người dân được quyền bắt tội phạm? Về việc này, theo Điều 111 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, quy định về trường hợp phạm tội quả tang thì bất cứ người nào cũng có quyền bắt giữ. Đó là trường hợp đang phạm tội hoặc ngay sau khi phạm tội thì bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt. Như vậy, việc các “hiệp sĩ” bắt giữ tội phạm khi chúng đang có hành vi trộm cắp tài sản là hoàn toàn được phép. 

Thực tế là cơ quan chức năng không thể luôn có mặt kịp thời tại những nơi xảy ra tội phạm, với sự vào cuộc của toàn xã hội, trong đó có các tổ tự quản, các CLB phòng chống tội phạm… chúng ta có thể kịp thời ngăn chặn tội phạm khi nó xảy ra. Người dân cần chủ động hơn nữa trong công tác phòng chống tội phạm vì sự an toàn cho tất cả mọi người, trong đó có chúng ta. Đó là trách nhiệm công dân, đồng thời là nhiệm vụ cao cả của mỗi người đối với cộng đồng.

Trước hành vi của nhóm cướp xe SH, trung tá Hiếu nói: “Một đặc điểm trong tâm lý tội phạm rất phổ biến, đó là chúng rất sợ bị trừng trị, bị đi tù. Khi hành vi của mình vi phạm pháp luật, chống lại xã hội, đi ngược lại các chuẩn mực đạo đức và pháp luật. Chúng sẽ bị trừng trị nếu bị bắt, sẽ phải gánh chịu những hậu quả pháp lý không mong muốn.

Do đó, bản năng tự vệ sẽ thôi thúc chúng thành hành động chống trả để triệt tiêu nguy cơ bị bắt. Trong vụ án này, người truy đuổi là bất cứ ai cũng sẽ bị chúng chống trả, kể cả là lực lượng chức năng. Bất cứ ai đẩy chúng vào khả năng bị bắt là chúng sẽ chống lại. Đây là phản ứng tâm lý của tội phạm mọi người cần biết khi bắt tội phạm”.

TPHCM cần duy trì tổ công tác liên ngành 141

Nói về các tổ công tác 141 tại Hà Nội, trung tá Hiếu cho biết, việc triển khai các tổ công tác liên ngành (cảnh sát cơ động, cảnh sát giao thông, cảnh sát hình sự) mật phục kết hợp công khai chốt chặn trên các tuyến giao thông có ý nghĩa quan trọng trong việc phòng ngừa tội phạm.

“Trong quá trình di chuyển, tội phạm có thể vi phạm giao thông hoặc biểu hiện nghi vấn thì các trinh sát có thể tổ chức kiểm tra hành chính, nếu phát hiện trong người có hung khí thì lực lượng cảnh sát đã có thể bắt giữ, thu giữ hung khí từ đó ngăn chặn sớm một vụ trọng án có thể xảy ra. Rồi rất nhiều băng nhóm giang hồ dẫn quân đi để thanh toán nhau, nhưng trên đường đi gặp lực lượng 141 nên đã bị chặn lại. Như vậy, chúng ta đã tháo sớm ngòi nổ về an ninh trật tự. Tôi cho rằng, tình hình an ninh trật tự TPHCM rất phức tạp, nên cần thiết phải duy trì các tổ công tác 141 như tại Hà Nội” – trung tá Hiếu nói.

Ngoài ra, cần phải trang bị công cụ hỗ trợ (áo giáp, găng bắt dao, dùi cui) cho các thành viên của câu lạc bộ phòng chống tội phạm. Bởi đây là tổ chức tự quản, tự thành lập của người dân, nhưng được cấp chính quyền cơ sở chấp thuận, có nơi do UBND phường, xã lập ra. Vì vậy, để bảo đảm an toàn cho thành viên các tổ chức này khi thực hiện nhiệm vụ, cần có sự huấn luyện về pháp luật, nghiệp vụ, kỹ năng xử lý tình huống cho họ. Bên cạnh đó cần có chế độ phụ cấp (điện thoại, xăng xe) cho thành viên các tổ chức này để họ yên tâm và đỡ thiệt thòi khi phục vụ công việc chung.

“Tôi từng tham dự các buổi sinh hoạt của các CLB phòng chống tội phạm gồm người lái xe ôm, tiểu thương làm việc ngoài đường, tượng tự như CLB hiệp sĩ trong TP Hồ Chí Minh. Tại đây họ được phổ biến các kiến thức pháp luật, như được bắt giữ tội phạm trong trường hợp nào, quy trình ra sao. Có CLB còn triển khai hướng dẫn các động tác võ thuật cơ bản phục vụ việc bắt giữ tội phạm” – trung tá Hiếu cho biết thêm.

Cũng theo trung tá Hiếu, cần sớm có quy chế chính thức về tổ chức và hoạt động của các tổ chức tự quản, các CLB phòng chống tội phạm; ban hành chế độ chính sách đãi ngộ thỏa đáng, đẩy mạnh việc đào tạo kỹ năng xử lý tình huống, đào tạo võ thuật, kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho các tổ chức tự quản, dân lập, các CLB phòng chống tội phạm… để chủ động giảm thiểu thiệt hại khi người dân tiếp cận tội phạm.