Chị Nhu 'Sao Tháng Tám' trở lại…

Người ngoại đạo của điện ảnh

NSƯT Thanh Tú góp mặt trong nhiều bộ phim. Đầu tiên phải kể đến vai Thảo trong phim “Biển lửa” của đạo diễn Phạm Kỳ Nam. Bà nên duyên vợ chồng với đạo diễn Phạm Kỳ Nam cũng trong năm đó. Sau đó bà tiếp tục tham gia “Tiền tuyến gọi”, cũng do chồng bà đạo diễn. Rồi vào vai mẹ bé Hà trong “Em bé Hà Nội”, vai chị Hảo trong “Vùng trời”…

Nhưng cho đến hôm nay, nhắc đến NSƯT Thanh Tú, khán giả nhớ ngay đến chị Nhu của “Sao Tháng Tám”. “Đứa con” của đạo diễn, NSND Trần Đắc đã giúp bà giành giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất ở Liên hoan phim Việt Nam lần thứ IV, năm 1977. Bản thân NSƯT Thanh Tú cũng tự hào với vai diễn này. Bà không có gì nuối tiếc hay hối hận với phim ảnh. Nữ diễn viên đình đám một thời tâm sự: “Tôi không phải người của điện ảnh nhưng tôi để lại vai diễn để đời. Chị Nhu không còn là nhân vật nữa, mà là biểu tượng của một thời. Nói người đẹp người ta nhắc đến Thúy Kiều, còn nói đến người phụ nữ Hà Nội đi làm cách mạng là nói đến chị Nhu”.

Cảnh trong phim “Sao Tháng Tám”

Hỏi tại sao đến bây giờ NSƯT Thanh Tú mới làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND? Bà cười, đáp: “Lần này, Chủ tịch Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam, NSND Thúy Mùi bảo tôi phải làm. Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội, NSND Trung Hiếu cũng khuyến khích, động viên nhiệt tình. Thấy tôi vẫn “lười” thì Trung Hiếu bảo: Sẽ nói với phòng hành chính chuẩn bị giúp hồ sơ cho tôi, tôi chỉ việc “duyệt” lại và ký. Tôi đồng ý nhưng nói thật, tôi không quan tâm đến kết quả đâu. Thế hệ chúng tôi, nhiều người không ham danh hiệu. Dù thành tích ở điện ảnh, ở sân khấu, ở vai trò đạo diễn, vai trò diễn viên hay cả mảng đào tạo, tôi đều có”.

Không nhiều nghệ sỹ có được sự ghi nhận đáng kể như chị Nhu. Trong Bách khoa toàn thư điện ảnh của Liên Xô ngày trước có tên 11 nghệ sỹ điện ảnh Việt Nam, trong đó có Thanh Tú: “Tôi là người ngoại đạo duy nhất được Bách khoa toàn thư điện ảnh của Liên Xô công nhận”, bà nói. Trong từ điển Larousse của Pháp, có tên hai nghệ sỹ Việt Nam, đó là Trà Giang và Thanh Tú. Thế nhưng chị Nhu vẫn không nhận mình là người của điện ảnh. Bà nói: “Tôi sinh ra từ sân khấu kịch và vĩnh viễn thuộc về nó” . Lần này, hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND của bà cũng thuộc lĩnh vực sân khấu.

Sân khấu là “Đạo”

19 tuổi, NSƯT Thanh Tú theo nghệ thuật. Cô gái xinh đẹp muốn chứng minh với người con trai đã làm trái tim cô rung động và đau đớn, rằng: Nghệ sỹ là một nghề đáng trân trọng, không phải như những định kiến mà anh đã nghĩ. Tài năng cùng đam mê nghề đã giúp tên tuổi Thanh Tú bừng sáng. Bà không chỉ có vai chị Nhu để đời cho sự nghiệp diễn viên. Ít ai biết rằng cùng thời gian quay “Sao Tháng Tám” bà còn tham gia vở “Tanhia” ở Nhà hát kịch. 4 năm sau ngày lên xe hoa, bà tạm gác việc sinh nở để cống hiến cho nghề. Khi sinh con đầu lòng được 1 tháng tuổi bà đã lên sân khấu, vừa diễn, vừa vội vã tranh thủ vắt sữa cho con trong những phút ngắn ngủi lui về sau màn nhung. Vai diễn ấn tượng nhất của NSƯT Thanh Tú trên sân khấu kịch, chính là vai quận chúa Minfo trong vở “Âm mưu và tình yêu”. Người đàn bà đẹp ấy không chỉ chứng tỏ tài năng trong vai trò diễn viên. Bà học đạo diễn từ năm 1979 và đã từng đạo diễn không ít vở trên sân khấu kịch như “Đỉnh cao và vực thẳm”; “Thị trường trái tim”, “Thoát vòng tục lụy”…

NSƯT Thanh Tú hiện tại

Đã rất lâu NSƯT Thanh Tú không xuất hiện dù trên phim ảnh hay sân khấu. Cứ tưởng bà đã đang hưởng tuổi già an vui bên con cháu sau những năm tháng cống hiến hết mình cho nghệ thuật. Bỗng dưng bà khoe: “Tôi đã làm xong một vở, 1 nghệ sỹ sẽ gánh cả 4 nhân vật”. Người đủ sức gánh cả 4 nhân vật trong một vở không ai khác chính là NSƯT Thanh Tú. Bao năm qua bà vẫn trăn trở về sân khấu: “Tôi muốn tìm lại sân khấu đích thực của Việt Nam. Sân khấu hàn lâm mất rồi, sân khấu có ngôn ngữ văn học thưa vắng rồi, bây giờ người ta toàn chạy theo hài kịch với những tiếng cười nhạt nhẽo. Nhiều nhà hát phải chạy theo thị hiếu. Vì thế tôi làm sân khấu riêng, gọi là sân khấu thể nghiệm, mang tên “Sao Xanh”. Ấp ủ dự án về sân khấu thể nghiệm hơn một năm bà đã bắt tay vào thực hiện. Nghĩ là làm, Thanh Tú ở độ U80 vẫn hăng như thuở diễn “Âm mưu tình yêu”.

Nhưng hiện trạng của sân khấu nhỏ đang là thách thức với bất kể ai bước chân vào, đã có bao nhiêu những ví dụ buồn trong những năm qua. Liệu chị Nhu của “Sao Tháng Tám” năm nào có đủ sức chèo lái sân khấu thể nghiệm “Sao Xanh”? Có Mạnh Thường Quân nào ở phía sau chị Nhu? NSƯT Thanh Tú cười: “Không ai hỗ trợ tôi đồng nào. Tôi tự gồng gánh”. Bà tiết lộ: Sân khấu thể nghiệm “Sao Xanh” đang được hoàn thành ở 32 Hào Nam (Hà Nội). Chừng cuối năm nay sẽ xong. Khi hài kịch đang làm mưa làm gió, sân khấu thể nghiệm hơi hướng hàn lâm của NSƯT Thanh Tú sẽ ra sao? NSƯT Thanh Tú đáp: “Tôi sẽ có cách”. Bà vẫn tin: Trong 100 khán giả của sân khấu vẫn còn độ 10 người thích xem chính kịch, hài kịch theo kiểu hàn lâm. “Tôi sẽ ra mắt để khán giả biết thế nào là sân khấu thể nghiệm.

Trước kia, có sự tồn tại song song, sân khấu lớn ở Nhà hát và sân khấu nhỏ, nhưng đã mai một. Các thầy dạy tôi đã mất, tôi muốn làm tiếp công việc dở dang của các thầy. Sân khấu “Sao Xanh” là sân khấu nhỏ, tương tác trực tiếp với khán giả, chỉ độ 100 khách, thậm chí 50 khách thôi. Khán giả rất chọn lọc…”. Đặc biệt, sân khấu “Sao Xanh” quy tụ những nghệ sỹ không danh hiệu, không chức tước. “Có gương mặt trẻ đẹp nào xuất hiện ở “Sao Xanh”không?”, tôi hỏi. Thanh Tú lại cười: “Có chứ. Học trò của tôi rất nhiều. Chỉ cần tôi gọi các bạn trẻ sẽ đến diễn”. Thách thức bản thân vượt khó một cách tự tin, hăm hở, chỉ có thể là chị Nhu của “Sao Tháng Tám” năm nào.

Là con gái của một gia đình trí thức cách mạng. Cha bà từng giữ chức Thứ trưởng Bộ Xây Dựng. Bản thân Thanh Tú đã từng thi đỗ Trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội. Nhưng cuối cùng bà chọn sân khấu, sống chết cùng đam mê. Nếu thời gian quay trở lại, Thanh Tú vẫn chọn con đường đã đi, dù con đường ấy thấm mồ hôi và nước mắt.