Cuộc họp nêu rõ hiện trạng khai thác và sử dụng nước trên lưu vực, xác định vai trò của Ban điều phối tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn; trao đổi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là mô hình của Pháp trong quản lý tổng hợp tài nguyên nước thông qua tổ chức lưu vực sông; định hướng kế hoạch thành lập thí điểm mô hình lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn.
Ông Châu Trần Vĩnh, Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước - Bộ TN&MT, cho biết Bộ TN&MT dự kiến xây dựng nghị định hướng dẫn các quy định của Luật Tài nguyên nước, trong đó hướng dẫn quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Ủy ban lưu vực sông, và các tiểu ban lưu vực sông như ở sông Vu Gia - Thu Bồn mà Bộ TN&MT đang hướng tới triển khai thí điểm.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là lựa chọn mô hình hoạt động hiện đại, phù hợp và phải đảm bảo hoạt động hiệu quả, thực chất và có thực quyền, đưa ra được một bộ công cụ hỗ trợ ra quyết định, vận hành theo thời gian thực.
 |
Hạ du lưu vực sông Thu Bồn Ảnh: Nhật Nga |
Ông Hervé Conan, Giám đốc AFD Việt Nam, bày tỏ mong muốn của AFD được tiếp tục hỗ trợ về kỹ thuật và tài chính góp phần thúc đẩy triển khai dự án thí điểm tổ chức lưu vực sông tại Việt Nam. Tháng 12/2023, Chính phủ Việt Nam phê duyệt cho tỉnh Quảng Nam thực hiện dự án “Chống xói lở và bảo vệ bền vững bờ biển Hội An” (vay vốn AFD và tài trợ dành cho hợp phần hỗ trợ kỹ thuật của Liên minh châu Âu thông qua Quỹ WARM (Quỹ Quản lý Nước và Tài nguyên thiên nhiên).
Cách tiếp cận của dự án trên là phục hồi vùng bờ biển, quản lý tổng hợp đới bờ - lưu vực sông với kế hoạch hành động cụ thể, nhằm thúc đẩy xây dựng cơ chế quản lý thực hiện các chiến lược và kế hoạch này có sự tham gia của các bên liên quan, đặc biệt là khối tư nhân, hướng đến một cơ chế quản lý tổng hợp toàn diện từ đầu nguồn tới bờ biển.
Ông Patrick Laigneau, chuyên gia tài nguyên nước của Pháp, đề xuất ba phương án tổ chức lưu vực sông tại Việt Nam. Phương án một là thành lập ủy ban an ninh nước ở cấp khu vực và cấp huyện, chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh nước, góp phần cải thiện bền vững các hoạt động sản xuất và mức sống; và thu phí sử dụng nước.
Phương án hai là thành lập hệ thống tổ chức lưu vực sông ở cấp huyện phù hợp với sự phân chia về hành chính chịu trách nhiệm điều phối và lồng ghép việc sử dụng nước từ các thành phần kinh tế khác nhau. Phương án ba là thành lập hệ thống tổ chức lưu vực sông tại các lưu vực sông phù hợp với sự phân chia về địa lý, chịu trách nhiệm điều phối, lồng ghép việc sử dụng nước của các thành phần kinh tế.
Vu Gia - Thu Bồn là 1 trong 10 lưu vực sông lớn nhất Việt Nam và có lượng mưa trung bình lưu vực lớn nhất Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tế, tài nguyên nước tại lưu vực sông không dồi dào trước những thách thức nghiêm trọng gây mất an ninh nguồn nước, từ các nguyên nhân như tác động của biến đổi khí hậu, hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, đô thị hóa...
Việc vận hành các công trình hồ chứa thủy điện, thủy lợi trên lưu vực nếu không hợp lý cũng sẽ làm suy giảm, cạn kiệt dòng chảy trên lưu vực sông, nhất là ở hạ lưu các công trình. Đi kèm với đó là quá trình mặn hóa, xâm thực bờ biển, ngập lụt và sạt, lở bờ sông ngày càng diễn biến phức tạp hơn trước.
