Ngày 21/11, Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi).
Cho ý kiến về việc thu hồi tài sản tham nhũng, đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tư pháp cho biết: Thời gian vừa qua, dưới sự chỉ đạo trực tiếp và sát sao của Tổng Bí thư, công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng thu được nhiều kết quả quan trọng, tạo được sự đồng thuận cao trong xã hội, tăng cường niềm tin của người dân cả nước.
Tuy nhiên, việc thu hồi tài sản tham nhũng gặp nhiều khó khăn. Theo thống kê, trong 10 năm qua, số tài sản thiệt hại vì tham nhũng là hơn 59.750 tỷ đồng và 400 ha đất, nhưng mới chỉ thu hồi được 4.676 tỷ đồng và 216 ha đất, tức là trên dưới 10%.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, khó khăn trong việc thu hồi tài sản tham nhũng có nhiều nguyên nhân, trong đó có yếu tố pháp luật. Cụ thể, pháp luật hiện hành chưa có cơ chế xử lý đối với tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp.
“Ở một số trường hợp kê khai tài sản không đúng vừa qua, chỉ có thể áp dụng hình thức kỷ luật đối với người kê khai như khiến trách, cảnh cáo, thậm chí cách chức, chứ không thể đụng vào khối tài sản không giải trình được nguồn gốc của họ”, bà Thủy nêu bất cập.
Một trong những kỳ vọng của cử tri khi sửa Luật Phòng, chống tham nhũng lần này là giải quyết được vấn đề nêu trên. Thế nhưng dự thảo vẫn chỉ nêu các hình thức xử lý đối với người kê khai tài sản không đúng, còn để ngỏ cơ chế xử lý đối với khối tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp.
Theo bà Thủy, ban soạn thảo giải thích cho việc không bổ sung cơ chế xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp, là để phù hợp với nguyên tắc của tố tụng hình sự, trách nhiệm chứng minh thuộc về nhà nước. Có nghĩa là muốn tịch thu khối tài sản đó, cơ quan nhà nước phải chứng minh chứ không phải người có tài sản có trách nhiệm giải trình.
“Ở khía cạnh này, chúng tôi khác quan điểm với ban soạn thảo. Bởi lẽ tham nhũng là tội phạm đặc biệt, xảy ra trong thời gian dài mới bị phát hiện, độ ẩn của tội phạm rất cao. Do đó nếu không có tố tụng đặc biệt vượt lên khuôn khổ pháp lý thông thường thì không xử lý được”, bà Thủy nêu quan điểm.
Khác với tội giết người, cướp của, đánh nhau gây thương tích, hành vi tham nhũng thường diễn biến trong thời gian dài; chủ thể tội phạm còn có cơ hội tham nhũng còn rút tiền của ngân sách, sau khi tham nhũng thì tiêu xài lãng phí.
Ngay cả những quốc gia có mô hình phòng chống tham nhũng hiệu quả cũng không hy vọng thu hồi 100% tài sản tham nhũng. Vì vậy các nước đặt ra các quy định về trách nhiệm giải trình tài sản và chế tài áp dụng khi không giải trình được tài sản, để sớm khoanh vùng nhận diện và tăng khả năng thu hồi tài sản.
Bà Thuỷ cũng cho biết, đã tập hợp được hơn 40 quốc gia có quy định xử lý tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp. Họ có những điểm giống Việt Nam như sử dụng tiền mặt còn phổ biến, hệ thống kiểm soát thu nhập trong xã hội chưa tốt. Trung Quốc không có luật phòng chống tham nhũng riêng, nhưng trong Bộ Luật hình sự của họ có quy định về giải trình nguồn gốc tài sản và không giải trình được thì phần tài sản đó bị coi là bất hợp pháp và bị tịch thu, ngoài ra còn có thể phạt tù đến 5 năm.
Các chuyên gia Trung Quốc cho biết, đặt ra quy định nêu trên với mục tiêu bằng mọi giá bắt đối tượng tham nhũng phải trả lại tất cả những gì mà họ đã chiếm đoạt của Nhà nước, của nhân dân.
“Họ thu hồi tài sản tham nhũng rất triệt để, thu cả đồng hồ, bút nmays đắt tiền, thu theo giá trị thực tế của tài sản. Singapore còn có luật riêng về thu hồi tài sản tham nhũng với căn cứ, điều kiện, trình tự, thẩm quyền rõ ràng”, bà Thủy nói.
“Thu hồi tài sản không giải trình được nguồn gốc hợp pháp dẫu là vấn đề mới và khó với Việt Nam, nhưng rõ ràng đây là sự chờ đợi của người dân. Các nước đã và đang trải qua khó khăn như chúng ta trong cuộc chiến chống tham nhũng cũng tự tìm ra cho mình cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng và đang phát huy hiệu quả trên thực tế”, bà Thủy nêu.
