Bất cập xăng dầu: Đừng để doanh nghiệp thua lỗ vì ‘bàn tay’ hành chính!

Có thể nói năm 2022 là năm khó khăn chưa từng có với ngành xăng dầu khi vẫn chịu tác động của dịch COVID-19, tỷ giá tăng, cùng với đó cuộc chiến tại Ukraina khiến giá dầu thế giới tăng vọt, chi phí logistics tăng phi mã, nguồn nhập khẩu gặp khó khăn, cơ quan quản lý chậm điều chỉnh chi phí khiến các doanh nghiệp ngành xăng dầu, từ doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối, doanh nghiệp bán lẻ đồng loạt bị lỗ nặng trong năm 2022.

Nguồn cung khó khăn, doanh nghiệp bán lẻ lỗ nặng kéo theo tình trạng thiếu nguồn cung xăng dầu ở một số tỉnh thành trên cả nước. Ở Hà Nội và nhiều địa phương, người dân phải dắt xe qua nhiều cửa hàng mới mua được xăng hoặc chỉ được đổ xăng với mức 50 nghìn đồng/xe máy, 200 nghìn đồng/ô tô. Sau khi các cơ quan quản lý đưa ra hàng loạt giải pháp, từ tăng nguồn cung, điều chỉnh chi phí, tăng cường giám sát hoạt động của doanh nghiệp, thị trường, tình hình đã dần ổn định trở lại. Tuy nhiên, nhiều vấn đề bất cập mới cần sửa đổi cũng phát lộ.

Ông Lê Văn Báu, Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TPHCM):

Thay mặt cho nhiều doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu toàn quốc gửi nỗi niềm khó khăn của doanh nghiệp xăng dầu, mong xây dựng lại chính sách sao cho hợp tình hợp lý, chia sẻ lợi ích hài hoà để phát triển kinh tế nước nhà, ông Lê Văn Báu, Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TPHCM) kiến nghị các cơ quan làm chính sách hiểu và thông cảm, làm chính sách đúng đắn cho ngành xăng dầu và có quy định có chiết khấu 5-6% giá bán lẻ, được lấy nhiều đầu mối, giảm bớt thủ tục hành chính, cho phù hợp cơ chế thị trường, để doanh nghiệp bán lẻ ổn định, yên tâm phá triển, đưa xăng dầu tới người tiêu dùng.

Ông Lê Văn Báu, Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TPHCM). Ảnh: Như Ý

Ông Báu đặt 3 câu hỏi cho các cơ quan quản lý: Doanh nghiệp bán lẻ làm thuê cho nhà cung cấp ko được nhận lương bằng thù lao chiét khấu, phải bỏ tiền túi trả lương cho người lao động, vậy liên Bộ trưởng Công Thương – Tài chính có giải pháp nào giải quyết cho nhà cung cấp trước việc không trả lương cho nhà bán lẻ có vi phạm pháp luật không. Để cho doanh nghiệp bán lẻ vì thù lao thấp, chỉ được 100-200 trăm đồng/lít, hoặc âm chiết khấu, phải đóng cửa tạm thời có vi phạm pháp luật không?

“Doanh nghiệp lỗ nên không còn tiền trả lương người lao động. Như vậy có vi phạm pháp luật không? Người lao động không nhận lương tự nghỉ việc có vi phạm pháp luật không? Trường hợp này thì cơ quan quản lý phải làm sao? Nếu cơ quan quản lý là các doanh nghiệp bán lẻ, không được nhận thù lao tối thiểu thì có làm doanh nghiệp bán lẻ như chúng tôi hay không?”, ông Báu nêu vấn đề.

Chia sẻ tại toạ đàm, ông Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (Trà Vinh) - cho rằng, chiết khấu cho doanh nghiệp bán lẻ luôn là đề tài nóng, bởi vì hơn một năm qua, khi phải dùng tiền túi để bù lỗ nhằm duy trì hoạt động kinh doanh.

Sự việc này các doanh nghiệp bán lẻ chỉ nghĩ rằng sẽ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng không ngờ nó diễn ra hơn một năm qua, đã làm cho doanh nghiệp bán lẻ (DNBL) lỗ lãi nặng nề, bị kiệt quệ về tài chính, có người phải bán cả ruộng vườn, đất đai, thậm chí cầm cố tài sản để bù lỗ. Để phục vụ bình ổn thị trường theo mệnh lệnh hành chính, dù lỗ vẫn phải bán. Đây là hình thức cưỡng bức DNBL

Ông Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (Trà Vinh). Ảnh: Như Ý

Một số người nói: Kinh doanh có lúc lời lúc lỗ. Tuy nhiên, tôi cho rằng phát biểu như vậy là chưa chuẩn, bởi vì doanh nghiệp nào cũng quyết toán năm tài chính là trọn 1 năm, mà khi quyết toán thì 20% nộp thuế thu nhập doanh nghiệp và phân chia các quỹ khen thưởng, phúc lợi và bù lỗ các năm trước còn lỗ. Nên doanh nghiệp bán lẻ cũng không còn nguồn lực tài chính để gánh lỗ kéo dài hơn 1 chu kỳ kinh doanh.

Tuy nhiên, sau ngày 14/02/2023, hội nghị góp ý sửa đổi Nghị định 95 về xăng dầu được tổ chức ở VCCI thì chiết khấu xăng dầu bắt đầu tăng lại từ 1.000 - 1.500 đồng/lít, tùy khu vực. Đây là hiện tượng không bình thường. Vậy chiết khấu này từ đâu mà có? Trong khi Nghị định thì chưa sửa lại và diễn biến thị trường không hề thay đổi.

Có phải chăng do không phân chia rõ chi phí lưu thông và lợi nhuận định mức ở các khâu, nên doanh nghiệp đầu mối lợi dụng gom hết phần này? Nay thấy không thể thâu tóm được tất cả nên phải trích ra cho doanh nghiệp bán lẻ.

Theo ông Giang Chấn Tây, Bộ Công Thương luôn giải thích chiết khấu là do “thoả thuận để tạo công bằng, cạnh tranh”, tuy nhiên những gì diễn ra suốt hơn 1 năm qua đã chứng minh điều ngược lại, chiết khấu cho DNBL là do sự “ban phát” từ doanh nghiệp đầu mối. Điều doanh nghiệp bán lẻ muốn là sự căn cơ, chứ không phải là sự thất thường này!

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Phó Tổng biên tập Báo Tiền Phong đặt câu hỏi với khách mời. Ảnh: Trọng Quân

Bởi vì theo thông tư 104 của Bộ Tài chính thì chi phí lưu thông và lợi nhuận định mức này có ghi rõ là bao gồm cả khâu bán buôn và khâu bán lẻ, nhưng chỉ vì không ghi rõ tỷ lệ phân chia ở các khâu, nên doanh nghiệp đầu mối đã lợi dụng kẻ hở này một cách triệt để hưởng hết phần chi phí này.

Chiết khấu 0 đồng thì chắc chắn là sẽ có khâu khác gom hết của doanh nghiệp bán lẻ.

Vì vậy, chúng tôi đề nghị liên Bộ Tài chính - Công Thương thành lập hội đồng để phân chia 1.350 đồng này xem doanh nghiệp bán lẻ nhận được bao nhiêu đồng? Để làm cơ sở cho việc phân chia chi phí cơ bản này trong Nghị định mới và làm cơ sở quay ngược lại truy thu phần mà doanh nghiệp bán lẻ bị chiếm đoạt.

“Mức nhận được của doanh nghiệp bán lẻ là 900 đồng/lít mà mới nhận được có 100 đồng/lít thì đề nghị yêu cầu doanh nghiệp đầu mối hoàn trả lại cho doanh nghiệp bán lẻ thêm 800 đồng/lít nữa và thống kê tổng số lượng hàng hóa bán ra để tính ra tổng mức mà doanh nghiệp đầu mối phải chi trả bổ sung cho doanh nghiệp bán lẻ. Nếu không, doanh nghiệp bán lẻ chúng tôi sẽ đồng loạt làm đơn gửi Chính phủ yêu cầu giải quyết”, ông Tây nói.

Ông Giang Chấn Tây cũng cho rằng, từ sự việc bất công và bất thường trên, tôi kiến nghị sửa Nghị định 95 và Nghị định 83 về xăng dầu cần định vị lại doanh nghiệp bán lẻ. Cụ thể, trong Nghị định mới, nên dùng từ doanh nghiệp bán lẻ chứ không dùng từ là đại lý bán lẻ.

“Chính vì không quan tâm đến doanh nghiệp bán lẻ, nên bán lẻ luôn thua lỗ, dẫn đến nhà nước không thể thu thuế thu nhập doanh nghiệp và kể cả Thuế Giá trị gia tăng. Đây là nguồn thu rất lớn”, ông Tây nói.

Ông Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (Trà Vinh). Ảnh: Như Ý

Dẫn Điều 166, Luật thương mại quy định “Đại lý thương mại là đại lý bán hàng để hưởng thù lao”, ông Tây cho biết, trong hơn 1 năm qua, có tháng chúng tôi bán hàng với mức thù lao 0 đồng, thậm chí âm. Như vậy, về bản chất đây không phải là hoạt động đại lý. Do vậy, chúng tôi đề nghị được thực hiện theo Điều 11 của Luật Thương mại là: “Trong hoạt động thương mại, các bên hoàn toàn tự nguyện, không bên nào được thực hiện hành vi áp đặt, cưỡng ép, đe doạ, ngăn cản”. Từ định vị trên, chúng tôi yêu cầu doanh nghiệp bán lẻ được lấy hàng ở nhiều nguồn, áp dụng theo Luật cạnh tranh, sẽ góp phần điều tiết nguồn hàng theo quy luật cung cầu để không bị chèn ép về thù lao, về nguồn hàng nhằm khắc phục tình trạng đầu mối găm hàng để hưởng chênh lệch giá; Trong khi, bán lẻ không có hàng hóa để bán, đồng thời bán lẻ có phần thù lao tăng thêm do cạnh tranh mang lại. Đây chính là phần thị trường và là định hướng của Nhà nước.

“Phần chi phí lưu thông và lợi nhuận định mức này cần phải phân chia rõ ở 02 khâu là bán buôn và bán lẻ theo tỉ lệ phần trăm phải được quy định trong Nghị định sửa đổi bổ sung mới, riêng khâu bán lẻ phải đạt giá trị từ 5-6%/giá bán lẻ. Có quy định như thế chúng tôi mới đủ trang trải chi phí hoạt động và xem đây là công cụ quản lý của nhà nước, để bán lẻ hoạt động ổn định trong mọi tình huống của giá xăng dầu thế giới”, ông Tây nói.

Theo ông Tây, muốn thị trường xăng dầu hoạt động ổn định và duy trì hệ thống hoạt động xuyên suốt, kể cả lễ và Tết, thì phải có điều kiện cần và đủ là quy định chi phí kinh doanh định mức và lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp bán lẻ không dưới 5-6%/giá bán lẻ tùy theo thời điểm. Cùng đó quy định cho doanh nghiệp bán lẻ lấy hàng ở nhiều nơi để đảm bảo nguồn hàng và có thù lao tăng thêm từ cạnh tranh.

Ông Văn Công Thật - Giám đốc Công ty TNHH KNJ Kim Ngọc (huyện Cần Giờ, TPHCM) - cho rằng, một đất nước muốn phát triển bền vững phải đảm bảo năng lượng được xuyên suốt, không thể thiếu chuỗi cung ứng xăng dầu quan trọng là các doanh nghiệp bán lẻ cung ứng ra thị trường đến tay người tiêu dùng. Nhưng hiện nay do cơ chế điều hành còn bất cập và thiếu minh bạch nên xảy ra những tình trạng vừa qua.

Theo ông Thật, doanh nghiệp bán lẻ chỉ được ký hợp đồng lấy hàng từ 1 nhà cung cấp trong khi doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối và tổng đại lý đều có cửa hàng bán lẻ xăng dầu nhưng được lấy xăng dầu nhiều nguồn chồng chéo lẫn nhau còn bán lẻ thì hạn chế duy nhất có một nguồn. Vậy dự thảo sửa đổi Nghị định lần này có phá thế độc quyền để cạnh tranh lành mạnh trong kinh doanh xăng dầu tiến tới cơ chế thị trường minh bạch không?

Ông Văn Công Thật - Giám đốc Công ty TNHH KNJ Kim Ngọc (huyện Cần Giờ, TPHCM). Ảnh: Như Ý

“Trong cơ cấu giá thành có định mức chi phí kinh doanh và chi phí lợi nhuận nhưng không phân chia quy định cho từng khâu tham gia chuổi cung ứng nên dẫn đến tình trạng khi biến động giá thế giới tăng và kỳ điều hành tăng theo thì các nhà cung cấp (đầu mối lẫn thương nhân phân phối) găm hàng bằng biện pháp chiết khấu bằng 0 đồng hay thông báo nguồn hàng chưa về cảng hoặc chờ lấy mẫu làm cho đứt gãy chuổi cung ứng đến người tiêu dùng Vậy dự thảo sửa đổi Nghị định lần này có đưa vào chi phí cố định cho bán lẻ trong cơ cấu giá thành không?”, ông Thật nêu ý kiến.

Ông Thật cũng nêu những bất cập trong việc điều tiết quỹ bình ổn, dẫn đến thiếu minh bạch. Cụ thể, khi giá thế giới xuống thì trích lập nhiều. Khi giá lên, xả ra ít làm giá trong nước không sát theo thị trường và số tiền trích lập quỹ bình ổn là tiền ứng trước của khách hàng nằm trong tài khoản doanh nghiệp đầu mối?

Buổi tọa đàm. Ảnh: Trọng Quân

“Vậy đối tượng nào được phép quản lý sử dụng ra sao, trong khi đối tượng người tiêu dùng hoàn toàn không biết số tiền phải ứng trước bao nhiêu cho mỗi lít xăng dầu khi có nhu cầu? Khi nào nhận lại, lãi suất ra sao ai hưởng? Đó là quan hệ dân sự thiếu minh bạch. Trong khi đó Nhà nước không quản lý. Vậy theo Bộ Tài chính làm thế nào để minh bạch trong trích lập quỹ bình ổn để đạt được mục tiêu và ý nghĩa tên gọi “bình ổn” không ?”, ông Thật đặt vấn đề.

Ông cũng đề xuất chuỗi cung ứng chỉ quy định 2 cấp là đầu mối và thương nhân phân phối bán lẻ. Cùng đó, cần phải đưa vào Nghị định mức chi phí cố định tối thiểu cho các bán lẻ trong cơ sở giá bán lẻ khi Nhà nước ấn định điều hành giá để đảm bảo hoạt động được duy trì xuyên suốt vì các doanh nghiệp bán lẻ là chuỗi cung ứng quan trọng đến từng tế bào trong xã hội.

Ông Văn Tấn Phụng - Chủ tịch HĐQT Công ty Thương mại Dầu khí Đồng Nai - cho rằng, thương nhân phân phối có cùng nỗi khổ như doanh nghiệp bán lẻ. Thời gian qua, cả bán lẻ, thương nhân đều lỗ. Doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối đang là tác nhân, nguyên nhân khiến phân phối và bán lẻ bị lỗ. Việc đứt gãy xăng dầu, qua dịch bệnh, chiến tranh, lộ rõ điều hành vĩ mô có vấn đề. Đây là giọt nước tràn ly, cho thấy vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước khi toàn hệ thống có những bất cập.

“Sau sửa Nghị định 83, hậu quả đứt gãy làm doanh nghiệp điêu đứng rất rõ ràng. Lượng hàng dự trữ không còn, chúng tôi là thương nhân phân phối mà cũng không được rót xăng dầu thì làm sao chúng tôi rót cho bán lẻ. Bất cập là từ đầu mối nhập khẩu xăng dầu, việc điều hành ở đó bất cập. Chúng tôi rất lỗ, doanh nghiệp sắp chết”, ông Phụng nói.

Ông Văn Tấn Phụng - Chủ tịch HĐQT Công ty Thương mại Dầu khí Đồng Nai. Ảnh: Như Ý

Ông Phụng cho rằng, đang có hiểu lầm về thương nhân phân phối là trung gian. Cũng có ý kiến thương nhân phân phối không có, không có vốn, không có hệ thống. Nhưng để cấp 1 giấy phép thương nhân phân phối, phải hội tụ đủ các yếu tố theo quy định. Không phải tất cả các doanh nghiệp đều như vậy. Vai trò thương nhân phân phối trong hệ thống là rất quan trọng.

“Trả lời ý kiến của anh Giang Chấn Tây. Chúng tôi không phải là nơi điều tiết chiết khấu cho doanh nghiệp bán lẻ. Chiết khấu là do đầu mối quyết định. Doanh nghiệp bán lẻ có trách nhiệm đối chiếu”, ông nói. Ông cho rằng, vai trò thương nhân phân phối đã sáng tỏ, thời gian tới làm sao sửa nghị định đi vào cuộc sống. Đây là bài học lớn trong lịch sử kinh doanh xăng dầu. Cần sửa triệt để, không thì để như hiện nay. Cần để thị trường tự vận hành, sau đó sửa thành Luật dầu khí.

Luật phải thị trường hoá, cạnh tranh, giảm bớt sự điều hành của nhà nước. Đầu mối, thương nhân phân phối, bán lẻ phải hài hoà lợi ích. Ngoài ra cần sửa các quy định bất cập như các loại “giấy phép con” như : môi trường, tràn dầu. “Điều hành giá cần trở lại 15 ngày, để doanh nghiệp đủ thời gian tính toán. Cơ quan quản lý hậu kiểm nhưng không làm doanh nghiệp sốc”, ông Phụng đề xuất

Các vị khách mời tại buổi tọa đàm. Ảnh: Trọng Quân

Buổi tọa đàm. Ảnh: Trọng Quân

Bà Mai Thị Hồng Hạnh - Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil- cho rằng, các doanh nghiệp xăng dầu đang đóng góp thuế cho ngân sách rất lớn mỗi năm. Tuy nhiên, những tồn đọng những vướng mắc của doanh nghiệp hơn 1 năm nay vẫn chưa được tháo gỡ, ổn định.

Theo bà Hạnh, các Nghị định về kinh doanh xăng dầu đã có từ hàng chục năm nay, giá xăng dầu thế giới đã có nhiều lần bất ổn nhưng nguồn cung trong nước vẫn ổn định. Vấn đề chính của ngành xăng dầu lúc này, đặc biệt với các doanh nghiệp đầu mối chính là tiền và hàng. Nếu đầu mối không có tiền nhập hàng thì mọi việc vẫn không giải quyết được.

Vì vậy, đề nghị Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại mở room tín dụng LC và giải ngân cho các doanh nghiệp trong chuỗi xăng dầu (cả doanh nghiệp nhập khẩu, thương nhân phân phối) với điều kiện doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ điều phê duyệt tín dụng bằng cách thế chấp 100% tài sản bảo đảm. Đặc biệt ưu tiên tín dụng cho các doanh nghiệp xăng dầu có doanh thu tỷ USD.

“Các doanh nghiệp đầu mối phải có cơ chế riêng dành cho khách hàng truyền thống, chiết khấu dành cho các cây xăng bán lẻ tối thiểu 1.000 đồng/lít để đảm bảo cho doanh nghiệp hoạt động. Đó là cách duy nhất để giữ thị trường bình ổn. Về phía cơ quan quản lý, cần có cơ chế chính sách ổn định”, bà Hạnh đề xuất.

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Phó Tổng biên tập Báo Tiền Phong đặt câu hỏi với khách mời Hoàng Trung Dũng. Ảnh: Trọng Quân

Ông Hoàng Trung Dũng - Tổng giám đốc Công ty CP Phát triển Phụ gia và Sản phẩm dầu mỏ (APP) - cho rằng, giai đoạn 2018-2021, kể cả 2 năm COVID-19, hoạt động kinh doanh phân phối tốt, vẫn đáp ứng tốt cho thị trường, không bị đứt gãy. Tuy nhiên, năm 2022 cú giáng đầu tiên là chiến tranh Ukraine, tình hình bắt đầu khó khăn, tình trạng đứt gãy diễn ra cục bộ.

Về bản chất, thương nhân đầu mối cũng được hình thành theo Nghị định 83, phải đáp ứng đủ điều kiện luật định mới được cấp giấy phép hoạt động. Tuy nhiên, theo suy nghĩ của doanh nghiệp bán lẻ, thương nhân phân phối là trung gian, gây đứt gãy, khiến chi phí tăng cao. “Nếu thương nhân phân phối thực sự là trung gian, là nguyên nhân của vấn đề gây đứt gãy thì tôi nghĩ nên cắt bỏ. Cơ quan chức năng cần làm rõ nguyên nhân sâu xa của đứt gãy là gì? Trên thực tế, thương nhân phân phối đang là bên bị đổ lỗi”, ông Dũng nói.

Ông Hoàng Trung Dũng - Tổng giám đốc Công ty CP Phát triển Phụ gia và Sản phẩm dầu mỏ (APP)

Tôi đánh giá chỉ có 3 doanh nghiệp đầu mối minh bạch, tuy nhiên mấy chục doanh nghiệp đầu mối còn lại không rõ lỗ hay lãi. Đề nghị Bộ Công thương và các cơ quan quản lý thị trường chỉ ra cách làm sao xử lý tình trạng đầu cơ. Tôi khẳng định tình trạng đầu cơ, găm hàng để chờ tăng giá mới bán là có. Đề nghị cơ quan quản lý thị trường công khai có bao nhiêu doanh nghiệp bán lẻ, thương nhân phân phối găm hàng trong năm 2022. Nguyên nhân đứt gãy có phải do bán lẻ và phân phối không? Chúng tôi là thương nhân phân phối, nếu lỗ, chúng tôi phải làm sao? Thực tế là nếu kinh doanh lỗ trong hai năm, giám đốc phải nghỉ việc. Nếu tiếp tục thua lỗ, ngân hàng không tiếp tục cho vay.

Vấn đề thứ ba là về chu kỳ điều chỉnh. Trước đây, khi chu kỳ là 15 ngày, tôi thấy tình hình tương đối ổn định. Tuy nhiên, khi rút còn 10 ngày, đứt gãy diễn ra cục bộ, đầu nối không đủ thời gian để vận hành hoạt động, dẫn đến đứt gãy phía dưới. Trước và sau 2 ngày của chu kỳ rất căng thẳng, xe xếp hàng dài lấy xăng, ai cũng muốn lấy được hàng nhanh nhưng không có để cung cấp. Sắp tới, chu kỳ hướng tới 7 ngày. Việc tiếp tục rút ngắn khiến tình trạng đứt gãy nghiêm trọng hơn, không thể nào lấy hàng đáp ứng nhu cầu thị trường. Vậy xử lý ra sao?

Ông Đỗ Thanh Hán - Giám đốc Công ty CP Xăng dầu Sài Gòn (Saigon Petroleum)- cho rằng, nguyên nhân chính dẫn đến việc xăng dầu bị đứt gãy là giá.

Giá xăng dầu cần phải tính đúng, tính đủ, tính kịp thời trong cả 3 khâu từ đầu mối, phân phối, bán lẻ. Tuy nhiên, thời gian qua, chúng ta cứ lấy giá 6 tháng trước áp cho 6 tháng. Đây là điều trái với quy luật trong khi xăng dầu là mặt hàng biến động rất nhanh theo từng ngày, từng giờ.

Ông Đỗ Thanh Hán - Giám đốc Công ty CP Xăng dầu Sài Gòn (Saigon Petroleum). Ảnh: Trọng Quân

Ông Hán đề nghị liên Bộ Công Thương - Tài chính điều chỉnh điều chỉnh kịp thời. Bởi vừa rồi, cơ quan chức năng mới tính giá cơ sở ở đầu mối, chưa tính đến giá lưu thông. Ngoài ra, theo ông Hán, trong quá trình sửa đổi Nghị định 95 cần sửa đổi một cách toàn diện, đồng bộ. Bởi 2 Nghị định trước mới chỉ nói về xăng dầu, nhưng có những đề liên quan chưa nói đến như lao động, vấn đề môi trường, phòng cháy chữa cháy, giao thông…

Đặc biệt, ông Hán cho rằng, cơ quan chức năng cần sửa đổi cụm từ “thương nhân phân phối”, tránh gọi đây tầng lớp trung gian bởi đây là cụm từ như thời bao cấp, chưa thể hiện được tính thị trường và dễ gây hiểu nhầm.

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Hải Âu Phát (Lâm Đồng) - bày tỏ mong muốn Đảng, Chính phủ và các Bộ, ngành quan tâm, chia sẻ, sớm ban hành các quy định xác định chính xác lợi nhuận trong chuỗi kinh doanh cho doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu.

Là một tế bào của nền kinh tế thị trường, hoạt động dựa trên các chính sách, chịu sự quản lý của Nhà nước; doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu cần được đảm bảo các quyền lợi hợp pháp và chính đáng về cạnh tranh thương mại, về lợi nhuận và được hưởng các ưu đãi từ chính sách Nhà nước mang lại.

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Hải Âu Phát (Lâm Đồng). Ảnh: Như Ý

Đề nghị Chính phủ và các Bộ, ngành thanh tra, rà soát các văn bản hành chính, các văn bản của địa phương chưa phù hợp với Nghị định quy định kinh doanh xăng dầu có dấu hiệu ép buộc, tăng thêm quy định gây khó khăn, thiệt hại cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Cùng đó, thực hiện các chế tài đối với chiết khấu thương mại cho người tiêu dùng xăng dầu trong Nghị định sửa đổi, bổ sung mới để tạo môi trường kinh doanh xăng dầu cạnh tranh, lành mạnh, minh bạch.

Các cơ quan quản lý cần thay đổi quy định về việc ký hợp đồng thương nhân phân phối và đầu mối theo hướng, doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu chỉ có 1 cửa hàng bán lẻ xăng dầu được ký tối đa với 2 thương nhân phân phối. Đại lý/tổng đại lý được ký tối đa 3 thương nhân phân phối/đầu mối. Trường hợp đại lý/tổng đại lý có nhiều cửa hàng bán lẻ xăng dầu thuộc 2 tỉnh trở lên không giới hạn số lượng thương nhân phân phối (đầu mối) được ký. Cùng đó, thương nhân phân phối được ký với tất cả đầu mối, không được ký thương nhân ngang hàng. Các đầu mối không giới hạn nguồn nhập, không được ký thương nhân ngang hàng.

Trước các câu hỏi của doanh nghiệp đặt ra với Bộ Tài chính, ông Nguyễn Minh Tiến - Cục trưởng Quản lý giá, Bộ Tài chính - gửi lời cảm ơn các ý kiến đóng góp của các doanh nghiệp trong quá trình rà soát sửa đổi nghị định về kinh doanh xăng dầu. Theo ông Tiến, năm 2022, diễn biến giá xăng dầu phức tạp, xung đột Nga - Ukraine khiến giá xăng dầu thế giới tăng cao, ảnh hưởng tới nguồn cung xăng dầu trong nước. Vì vậy, cần rà soát quy định liên quan để sửa, khắc phục bất cập của thị trường.

Ông Nguyễn Minh Tiến - Cục trưởng Quản lý giá, Bộ Tài chính. Ảnh: Trọng Quân

Đại diện Cục Quản lý giá cũng cho rằng, thời gian qua, Bộ Tài chính phối hợp Bộ Công Thương và cơ quan liên quan trong quá trình vận hành thị trường. Hiện nay, công thức giá cơ sở gồm: Giá thế giới chiếm 60-70%; chi phí định mức kinh doanh xăng dầu, chi phí đưa từ nhà máy lọc dầu về cảng, từ nước ngoài về Việt Nam khoảng 9%; các loại thuế từ 11-20%. Còn lại chi phí lợi nhuận định mức và chi phí trong lợi nhuận xăng dầu. Chi phí được công khai ở Nghị định 95. Riêng chi phí định mức (đưa từ nhà máy lọc dầu đến cảng…) được công bố định kỳ. Chi phí định mức công bố 1 năm/1 lần. Các chi phí còn lại công bố 6 tháng/lần. Thời gian qua, Bộ Tài chính thực hiện nghiêm túc công bố thông tin về tính giá cơ sở.

Năm 2022, Bộ Tài chính công bố giá chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam 3 lần và chi phí còn lại công bố 2 lần. Các chi phí được tính toán, phản ánh từ khâu bán buôn, lưu thông, dự trữ đến người tiêu dùng. Số liệu này trên cơ sở của thương nhân đầu mối tính toán. Doanh nghiệp cũng có thể tính được chi phí này. Trên cơ sở thống kê chi phí, hoạt động cơ quan quản lý nhà nước công khai minh bạch trong quản lý xăng dầu.

Về chiết khấu của doanh nghiệp bán lẻ, theo ông Tiến, doanh nghiệp phản ánh chi phí thấp, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Giá chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố như dự báo giá, hàng tồn kho… Khâu đánh giá chi phí với chiết khấu theo chuỗi từ bán buôn đến bán lẻ. Bộ Tài chính cũng đã có văn bản gửi Bộ Công Thương về chi phí chiết khấu cho bán lẻ.

Nhà báo Phùng Công Sưởng, Phó Tổng biên tập Báo Tiền Phong đặt câu hỏi với Ông Nguyễn Minh Tiến . Ảnh: Trọng Quân

Thời gian qua, Bộ Công Thương lấy ý kiến khi sửa đổi nghị định về kinh doanh xăng dầu. Khi sửa đổi nghị định, các cơ quan quản lý nhà nước tham gia chặt chẽ để đảm bảo hoạt động kinh doanh xăng dầu ổn định, không xảy ra tình trạng đứt gãy nguồn cung.

“Trên cơ sở chi phí của thương nhân phân phối, chúng tôi đảm bảo nguyên tắc tính đúng, tính đủ. Chúng tôi rà soát chi phí định mức trong công thức tính giá cơ sở trên cơ sở phát sinh. Chúng tôi tiếp tục nghiên cứu, rà soát để các khâu trong tính giá cơ sở, công khai tới doanh nghiệp”, ông Tiến nói.

Ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước, Bộ Công Thương - cho rằng, với 8 ý kiến của 3 khâu trong chuỗi xăng dầu và 5 vấn đề được chủ toạ nêu, mỗi ý kiến đều có lập luận, góc nhìn khác nhau. Hiện có những vấn đề đồng thuận, không đồng thuận và ý kiến khác nhau giữa các bộ, ngành.

Về vấn đề chiết khấu, theo ông Đông, phải đặt ngược lại là tại sao trước đây không nêu vấn đề chiết khấu mà gần đây lại nêu ra? Chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố, cung cầu, cạnh tranh, tài chính doanh nghiệp, tồn kho... Chúng ta phải đặt câu hỏi có nước nào quy định chiết khấu tối thiểu không? Nhà nước có nên can thiệp hoạt động các doanh nghiệp không? Nếu có thì tỷ lệ bao nhiêu phần trăm là hợp lý, khoa học.

Ông Trần Duy Đông- Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước, Bộ Công Thương

“Nếu đưa chiết khấu vào là thể hiện yếu tố tăng thêm chi phí thì giá xăng dầu tăng lên thì quyền lợi người tiêu dùng thế nào? Kiểm soát CPI nhà nước làm sao? Như vậy có công bằng không trong nền kinh tế. Chúng ta phải xem xét thấu đáo các vấn đề. Câu chuyện chiết khấu các doanh nghiệp có thời kỳ lên 1.500- 2.000/lít. Tại sao chúng ta không tính chiết khấu bình quân? Tại sao doanh nghiệp bán lẻ không tìm cách chiết khấu đàm phán hợp đồng”, ông Đông nói.

Vấn đề doanh nghiệp có được nhập bán lẻ từ nhiều nguồn, ông Đông cho rằng, Theo Nghị định 83, 95 không nghiêm cấm doanh nghiệp bán lẻ lấy từ nhiều nguồn. Bản chất hiện nay nếu như đại lý thấy không ổn chiết khấu có thể chấm dứt hợp đồng đại lý này tìm nguồn cung cấp khác thấy chiết khấu ổn hơn. Tuy nhiên, hiện thủ tục hành chính cung cấp đổi tên bán lẻ xăng dầu, cơ quan Nhà nước đôi lúc máy móc cho rằng vi phạm.

Theo tôi, hướng xử lý, những gì luật quy định và quan hệ dân sự thì không nên đưa vào nghị định. Quan hệ giữa cửa hàng bán lẻ với thương nhân phân phối có thể là quan hệ đại lý, nhượng quyền thương mại. Ông muốn tự lấy từ nhiều quyền thì chúng ta sẽ có cửa hàng bán lẻ xăng dầu độc lập. Ông phải tự chịu trách nhiệm giá cả, biển hiệu và chất lượng.

Về chi phí lợi nhuận định mức, Bộ Tài chính rất nỗ lực cùng Bộ Công Thương nhưng diễn biến thị trường thời gian vừa qua, chi phí biến động liên tục, chúng ta phải thông cảm cho Nhà nước không thể kịp theo những biến động thị trường quá nhanh. Nếu giữ cách thức như hiện nay phải chấp nhận ưu và nhược.

“Liên quan đến thủ tục hành chính, tôi đồng ý cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, giảm thủ tục hành chính. Trong thời gian vừa qua, không chỉ doanh nghiệp bán lẻ, phân phối mà doanh nghiệp đầu mối cũng khó khăn. Vấn đề găm hàng, đầu cơ đều có ở lĩnh vực khác. Qua quản lý ở tất cả các khâu khi kinh doanh thua lỗ, bán ra càng nhiều thì các khâu đều muốn hạn chế không riêng gì thương nhân đầu mối. Chúng ta phải xử lý căn cơ vấn đề này thế nào? Sửa Nghị định 83, 95 nên sửa căn cơ, triệt để”, ông Đông nói.

Lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước cũng cho rằng, với đề xuất bỏ giấy phép chứng nhận môi trường, phòng cháy chữa cháy cũng nên cắt giảm cho doanh nghiệp. Việc cấp tín dụng về xăng dầu cần ưu tiên vì đây là vấn đề liên quan an ninh năng lượng. Cùng đó, chúng ta phải xem lại cách nhìn về dự trữ. Với nguồn lực hiện nay hướng tới là cần đầu tư nhiều hơn về kho, tách bạch dự trữ quốc gia và doanh nghiệp. Vấn đề phải xem lại nguồn lực nhà nước sẵn sàng bỏ ra để đầu tư chưa?

“Thời gian tới chúng tôi sẽ tiếp thu ý kiến sửa Nghị định 95, 83. Ngoài tái cấu trúc hệ thống phân phối thì điều hành giá. Một giữ nguyên như hiện nay, hiện bản chất ta đang giữ giá trần nhưng đang thiên góc độ về người dân và CPI. Việc tính chi phí, tính rà soát cần phải tính đúng, tính đủ và kịp thời cho doanh nghiệp. Theo tôi, chúng ta nên trả về thị trường nhiều hơn, trao quyền cho doanh nghiệp nhiều hơn nữa. Nhà nước sẽ định hướng, tham chiếu nào đó, vẫn giữ quỹ nhưng quỹ không sử dụng liên tục như hiện nay. Bộ Công Thương tôi đề xuất bỏ quỹ”, ông Đông nói.

Theo TS Vũ Đình Ánh, vấn đề lớn nhất của thị trường hiện nay là tạo ra sự đối đầu giữa đầu mối và phân phối - bán lẻ. Cốt lõi vấn đề thời gian qua là xung đột lợi ích. Vấn đề này phải khắc phục ngay dù sửa hay không sửa Nghị định 83, 95. Một vấn đề khác là chúng ta chưa đặt ra việc có muốn xây dựng một thị trường xăng dầu hay không? Có thực sự muốn hay không? Hay như hiện tại là được rồi, sửa một ít thôi.

Hiện chúng ta chỉ kinh doanh xăng dầu, chưa có thị trường xăng dầu, nhưng lại đặt ra các vấn đề trên cơ sở đã có thị trường.Vấn đề hiện nay là giá. Chúng ta đang có sự lầm tưởng giữa giá và chiết khấu. Tiếp đến, vấn đề tôi quan tâm là hệ thống kinh doanh xăng dầu đã ổn chưa? Chúng ta luôn đề cập đến 3 bộ phận (đầu mối - phân phối - bán lẻ) nhưng bỏ quên lọc dầu Nghi Sơn và Dung Quất, chiếm 70% hệ thống.

Tiến sĩ Vũ Đình Ánh

Tôi cho rằng chỉ nên có hai bộ phận: một là đầu mối, còn lại là phân phối. Nhìn nhận lại vai trò của từng bộ phận, chúng ta sẽ tư duy khác. Khi quy định về chiết khấu, vô hình chung coi bán lẻ nằm trong chuỗi của đầu mối, phụ thuộc đầu mối. Dù luật gọi là quan hệ dân sự, có thể tiếp cận nhiều đầu mối, nhưng thủ tục pháp lý phức tạp, nên thực chất vẫn là đại lý độc quyền. Tôi cho rằng phải đảm bảo tính độc lập của bên phân phối, không nên bàn về chiết khấu nữa, thay vào đó tạo điều kiện cho họ tiếp cận thị trường, kinh doanh trên thị trường.

Ngoài ra, cơ quan có thẩm quyền phải xem xét thêm quyền ra khỏi thị trường đối với bên phân phối. Doanh nghiệp lỗ thì có quyền được ra khỏi thị trường. Chúng ta không có thị trường xăng dầu vì chúng ta can thiệp rất nhiều. Chúng ta xác định giá cơ sở, từ đó xác định giá bán lẻ, đầu mối nắm quyền quyết định, còn lại bao nhiêu phía dưới điều chỉnh. Điều này mang tính độc quyền nhóm - chưa phù hợp với luật cạnh tranh.

“Thực tế cho thấy cơ quan quản lý đưa ra mức trần để các doanh nghiệp điều chỉnh cho phù hợp để cạnh tranh với nhau. Nhưng những năm qua, không ai cạnh tranh giá cả, mà nghiễm nhiên lấy mức trần. Quy định công khai rõ ràng về công thức xác định giá, tuy nhiên quy định vẫn đứng về phía doanh nghiệp đầu mối, chưa tính đến quyền của bên phân phối. Giá phải căn cứ vào tính chất hàng hoá - đó là xăng dầu. Phải tạo được tính độc lập cho bên phân phối, giảm sự phụ thuộc vào đầu mối”, ông Ánh nói.

Theo ông Vũ Đình Ánh, các thương nhân phân phối không chỉ có quyền tiếp cận đầu mối, mà còn phải có quyền tiếp cận lẫn nhau. Tôi có cảm nghĩ chúng ta chưa quan tâm đúng mức đến quyền của bên phân phối. Chúng ta thấy tình trạng buồn là "đá bóng" cho nhau khiến phân phối chịu trận. Nhân dịp này, chúng ta yêu cầu sửa luôn cơ quan quản lý giá xăng dầu, cụ thể hơn là Bộ Tài chính chuyển về cho Bộ Công Thương. Tôi tin Bộ Công Thương sẽ có cách điều chỉnh giá nhịp nhàng, phù hợp hơn.

Ông Kiểu Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường - cho biết, trong báo cáo với Ủy ban Kinh tế Quốc hội cuối tháng 2 vừa qua, Tổng cục Quản lý Thị trường đã báo cáo năm qua đã và phát hiện tổng số 575 vụ việc vi phạm với tiền xử phạt trên 18 tỷ đồng.

Riêng với lĩnh vực xăng dầu, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã lập 3 đoàn thanh tra 33 doanh nghiệp đầu mối theo kế hoạch thanh tra xăng dầu hằng năm. Tổng quan kết quả thanh tra cho thấy, các doanh nghiệp đầu mối đều có vi phạm và bị xử lý vi phạm hành chính. Các vi phạm chính của doanh nghiệp chính là không duy trì điều kiện kinh doanh, duy trì hệ thống đầu mối và dự trữ là các vi phạm lớn nhất.

Ông Kiểu Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường

Trong quá trình thanh tra, các doanh nghiệp đầu mối chia sẻ gặp nhiều khó khăn. Có tình trạng các đại lý phân phối tranh nhau giành giật để đảm bảo duy trì điều kiện kinh doanh. Cùng với đó, vẫn còn tình trạng mua bán xăng dầu bên ngoài chưa được ngăn chặn triệt để.

Nhóm hành vi thứ 2, doanh nghiệp đầu mối là duy trì tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Một số doanh nghiệp không đáp ứng được.

Nhóm sai phạm thứ 3 là giao nhận bán lẻ xăng dầu. Có hiện tượng thay đổi liên tục hệ thống đại lý do nhiều nguyên nhân khác nhau. Cùng đó, các thủ tục hành chính chưa được các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc, không thực hiện đầy đủ và báo cáo kịp thời về số lượng doanh nghiệp trong hệ thống, tồn kho...

Ngoài ra, một số doanh nghiệp đầu mối có hành vi mua bán xăng dầu ngoài hệ thống, không thực hiện nhập khẩu đủ hạn mức tối thiểu.

Nhóm doanh nghiệp bán lẻ gồm tổng đại lý, cửa hàng bán lẻ..., cũng có nhiều vi phạm liên quan kinh doanh xăng dầu không có giấy phép hoặc hết hiệu lực. Cụ thể, một doanh nghiệp đầu mối phía Nam giấy xác nhận đủ điều kiện đến ngày 25. Ngày 25 bị trống và 26 mới cấp lại giấy phép, doanh nghiệp bị phạt 1 lần 100 triệu đồng.

“Hiện 6 Bộ cùng tham gia quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu. Ngoài các Bộ thì còn có UBND địa phương. Nếu chúng tôi có hệ thống cơ sở dữ liệu thì chúng tôi không phải xử lý mà sẽ là kịp thời ngăn chặn. Điều này tạo ra ác cảm với quản lý thị trường là doanh nghiệp cứ nghĩ quản lý thị trường nhìn thấy doanh nghiệp là tìm lỗi xử phạt”, ông Dương nói.

TS Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương - cho rằng, đến thời điểm hiện tại, các bên không nên mổ xẻ trách nhiệm và đổ lỗi qua lại cho nhau vì thị trường vốn bất định. Doanh nghiệp bán lẻ không thể đổi lỗi cho doanh nghiệp nhập khẩu, cung ứng xăng dầu và ngược lại.

Việc liên tiếp thanh tra, kiểm tra với doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu hiện tại chỉ khiến thị trường khó khăn hơn. Nhà nước đừng để doanh nghiệp bị thua lỗ bởi sự can thiệp hành chính, bởi cơ chế và chính sách.

Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung

Chúng ta cứ nói về khái niệm chiết khấu này, chiết khấu kia, tôi nghĩ rằng thuật ngữ này không chính xác, hãy để các doanh nghiệp nhập khẩu, phân phối xăng dầu tự thỏa thuận với nhau về lợi ích, để họ tự phân chia lợi ích thì thị trường sẽ dần hài hòa.

Bên cạnh đó, cũng phải thừa nhận rằng những công cụ quản lý của nhà nước đối với thị trường xăng dầu hiện tại đã không còn phù hợp, mà hệ quả là sự thua lỗ của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Do đó, các doanh nghiệp cần phải ngồi lại, cùng nhau đưa ra vấn đề để hướng tới thay đổi chính sách.

“Tóm lại, trong bối cảnh hiện tại các bên không nên đổ lỗi cho nhau, không chia chiến tuyến, không đổ lỗi”, ông Cung nói.

Trước những vấn đề của hai Bộ Công Thương, Tài chính nêu ra, bà Nguyễn Thị Rim - Giám đốc Công ty TNHH Giang Chấn Hưng (Trà Vinh) - đề nghị làm rõ việc doanh nghiệp nhà nước trong ngành năng lượng bị lỗ hàng chục ngàn tỷ đồng kéo theo Chính phủ cần đối tìm chính sách hỗ trợ. Vậy doanh nghiệp bán lẻ chúng tôi ép bán trong một thời gian dài lỗ đã đến cả nghìn tỷ đồng, chúng tôi có được bù lỗ hay không? Nếu không thì dựa vào đâu để buộc doanh nghiệp bán lẻ phải hy sinh, trong khi doanh nghiệp nhà nước lại được cân đối bù lỗ.

Bà Nguyễn Thị Rim - Giám đốc Công ty TNHH Giang Chấn Hưng

“Yêu cầu Bộ Công thương giải thích lý do vì sao không cho doanh nghiệp bán lẻ lấy hàng ở nhiều nơi và có thể nhận hàng ở nhiều nơi về đổ vào chung 1 bồn như thương nhân phân phối đang làm”, bà Rim đặt câu hỏi.

Việc quản lý xăng dầu ở các kho là theo quy chuẩn chất lượng. Từ trước đến nay xảy ra xăng lậu và kém chất lượng là lỗi do khâu bán buôn, chứ không phải khâu bán lẻ vì khâu bán lẻ làm gì có kho để pha chế. Nếu xăng dầu không đảm bảo chất lượng là lỗi thuộc về phần quản lý của Bộ Công Thương chứ sao lại quy trách nhiệm cho doanh nghiệp bán lẻ mà Bộ Công Thương lại lo khâu bán lẻ không cho chúng tôi lấy hàng nhiều nơi?

Doanh nghiệp đầu mối cùng ngành nghề kinh doanh, cùng cạnh tranh trên thị trường với doanh nghiệp bán lẻ nhưng đang được hưởng đặc quyền về chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức, họ dùng đặc quyền đó để tước đi quyền được kinh doanh của doanh nghiệp bán lẻ? Xin hỏi có giải pháp gì để khắc phục các đặc quyền của doanh nghiệp đầu mối?

Ông Nguyễn Tiến Thỏa - nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá, Bộ Tài chính - cho rằng, cần có cách nhìn nhiều phía để cơ quan quản lý sửa đổi. Từ năm 2007, Nghị định 55 đến hiện nay đều thực hiện theo nguyên tắc điều hành giá theo cơ chế thị trường. Qua 16 năm, nguyên tắc này vẫn chưa thực hiện được. Điều hành của Nhà nước vẫn át thị trường trong khi đó, Luật Giá không quy định việc Nhà nước điều hành giá, Nhà nước chỉ được bình ổn giá. Chúng ta biến giá cơ sở thành tối đa. Chưa bao giờ có cạnh tranh. Chi phí định mức hiện đang cứng nhắc. Cơ quan quản lý chưa công bố giá định hướng và doanh nghiệp không đặt được giá. Ngay cả quy định tỷ lệ tối đa, nhà nước quy định hết.

Việc điều hành đang sai luật, nửa vời. Đề xuất sửa đổi, sắp xếp hệ thống lưu thông ở hệ thống ngang và ở hệ thống dọc. Năm 2022, hệ thống dọc đảm bảo được xăng dầu, cung ứng thường xuyên. Còn hệ thống ngang, được mua nhiều nguồn, cho mua bán tự do, mới có thị trường, cạnh tranh. Điều này chỉ đúng khi nguồn cung dồi dào. Trong khi đó, doanh nghiệp bán lẻ thì bị đứt nguồn. Đề nghị Bộ Công thương tìm nguyên nhân đứt gãy từ hệ thống dọc, hay ngang, mở rộng chiều dọc, cạnh tranh với nhau.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa - nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá, Bộ Tài chính

Với bối cảnh hiện nay, cần nâng điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp đầu mối Với doanh nghiệp đầu mối mới, cần quy định vốn (hiện không có), không thể đi thuê, mượn trang thiết bị, cơ sở vật chất. Kinh doanh xăng dầu là ngành có điều kiện, số lượng cửa hàng cũng phải nâng lên. Quy định về thuê kho, cửa hàng phải giảm, đi thuê không chủ động được.

Về điều hành giá, cần sửa thẩm quyền điều hành giá xăng dầu, giao 1 đầu mối là Bộ Công Thương. Lý do, Bộ Công Thương phụ trách quy hoạch, hệ thống, hạn ngạch, chỉ tiêu, cung cầu. Cơ cấu giá có 10 yếu tố, Bộ Công Thương tính toán hết, riêng giá giao Bộ Tài chính thực hiện. Thẩm quyền định giá bán lẻ thì giao doanh nghiệp. Doanh nghiệp tự tính toán, cạnh tranh với nhau. Đây không phải Nhà nước thả nổi, mà là quản lý gián tiếp theo quy chế thị trường. Ra quy định rõ ràng, cơ chế tính giá. Nhà nước chỉ can thiệp khi bình ổn giá. Cuối cùng, thực hiện hậu kiểm.

Việc xác định chu kỳ điều chỉnh giá, cần giảm xuống như đề xuất của Bộ Công thương. Ngoài ra, lùi thời gian điều chỉnh ngày lễ tết là vô lý, doanh nghiệp chết oan.

PGS TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - cho hay: Tôi thấy cuộc tọa đàm hôm nay tốt hơn các cuộc trước nói về xăng dầu, không chỉ nói chuyện xăng dầu, còn mở thêm cách nhìn về điều hành của nhà nước, gồm cách điều hành về giá, quan niệm về doanh nghiệp, quan niệm cạnh tranh… Khi thị trường biến đổi quá nhanh, quá bất thường, nên cần một cách ứng xử khác. Buổi tọa đàm khắc hoạ vấn đề không chỉ xăng dầu, cho thấy ta còn xa thị trường rất nhiều sau 18 năm. Nhiều vấn đề thị trường xăng dầu đã đặt ra nhưng chưa giải quyết được.

Về điều tiết thị trường, có 2 điểm mấu chốt, giá phải gắn với cạnh tranh tự do. Đây là vấn đề cơ bản. Hoạt động tổ chức điều hành thị trường bao gồm cả vai nhà nước. Đáng lý Chính phủ giao việc này hai Bộ phải thực hiện tốt. Tình thế như lần này, đặc biệt là xăng dầu, cho thấy cơ chế đang thấy vấn đề? Đây là cơ hội tốt, đừng cố gắng đổ lỗi, phải xác định và vượt qua nó thế nào? Bên nọ đổ bên kia thì doanh nghiệp đã yếu càng yếu hơn.

PGS TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

Đề nghị anh Đông (ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước, Bộ Công Thương - PV) rà soát lại, điều kiện thực tế hiện không đủ để doanh nghiệp hoạt động. Nhiều quy định nhà nước làm cho khái niệm kinh doanh tự do bị thu hẹp, trong khi ta phải mở ra cạnh tranh mới hiệu quả, còn ta lại xiết lại, như giá trần là giá hành chính sẽ làm vỡ thị trường.

Những quy định nhà nước hạn chế thị trường thì phải bỏ, phải thay đổi hệ thống cơ chế. Đây là cơ hội tốt để đẩy nền kinh tế lên nấc cao hơn.

Về giá, cần gắn với quy định trần giá, ảnh hưởng tới khái niệm chiết khấu, tạo ra vị thế độc quyền, nên có 1 số nhóm bị ảnh hưởng. Đã có giá trần còn giao cho anh đầu mối quyền định giá chiết khấu, nên làm thị trường xăng dầu vỡ. Đây là dịp để nhận diện, tháo gỡ.

Về quản lý của Nhà nước, lâu nay cách tiếp cận vĩ mô có vấn đề, gần đây mới chuyển sang ổn định vĩ mô, nhưng không điều chỉnh phù hợp thì vẫn bất ổn định, thị trường xăng dầu là bài học đầu tiên. Tôi ủng hộ giá sẽ cho doanh nghiệp quyết định, trước mắt có thể giai đoạn quá độ nào đó. Muốn xử lý được chuyện xăng dầu, quan niệm về ổn định vĩ mô phải được thay đổi.

Về điều hành can thiệp giá, hoàn toàn Chính phủ có thể điều hành giá xăng dầu thông qua thuế. Giảm thuế thì giảm giá, có thể can thiệp ngắn hạn. Nếu các cú sốc lớn có thể thì dùng quỹ dự trữ xăng dầu, không phải dùng tiền, bảo đảm nền kinh tế không bị sụp đổ. Đó là cách can thiệp giá và nguồn cung.

Cùng đó, cần bảo đảm điều kiện cạnh tranh, như điều kiện gia nhập và rút khỏi thị trường theo nghĩa thực của nó. Hiện hai nhà máy sản xuất chiếm tới 70% cung cấp nội địa. Bộ Công Thương phải kiểm điểm rõ nguồn cung trong nước.

Kết thúc buổi tọa đàm, nhà báo Phùng Công Sưởng - Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong gửi lời cảm ơn đến đại diện các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp đã tham dự buổi tọa đàm: Xin cảm ơn các vị khách mời đã có những chia sẻ hết sức tâm huyết cùng chương trình. Cảm ơn quý vị và các bạn đã quan tâm theo dõi buổi tọa đàm của chúng tôi!

Nhà báo Phùng Công Sưởng - Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong tặng hoa cảm ơn các vị khách tham dự buổi tọa đàm

Hy vọng với những chia sẻ vừa rồi của các khách mời đã phần nào giúp bạn đọc báo Tiền Phong có thêm những thông tin về các hoạt động của các doanh nghiệp cũng như các vấn đề, các bất cập trong bối cảnh thị trường xăng dầu hiện nay còn nhiều lỗ hổng cần xử lý.

Xin kính chào và hẹn gặp lại trong các tọa đàm tiếp theo!