Đó là những thông tin được các diễn giả chia sẻ tại buổi hội thảo Nghề nghiệp trong tương lai sẽ thay đổi như thế nào do trường phổ thông liên cấp Wellspring tổ chức vừa qua.
Tại buổi hội thảo, các diễn giả đã trả lời một loạt những câu hỏi liên quan đến nghề nghiệp trong tương lai mà phụ huynh, học sinh, các trường đang quan tâm như: Trong khoảng 5 đến 10 năm tới những loại công việc nào sẽ biến mất, các công việc mới sẽ xuất hiện chủ yếu trong các lĩnh vực nào? Xu hướng thay đổi nghề nghiệp hiện tại là cơ hội hay thách thức? Gia đình, nhà trường cần chuẩn bị gì cho con em mình?
Bà Trần Yên Định, Giám đốc Khối Giáo dục, Microsoft Việt Nam khẳng định các cuộc cách mạng công nghiệp mang đến sự chuyển dịch mạnh mẽ trong lực lượng lao động ở tất cả mọi lĩnh vực. Chẳng hạn, trong ngành Y tế, việc phẫu thuật hiện nay phụ thuộc chủ yếu vào các bác sĩ giỏi nhưng trong tương lai sẽ được thay thế bởi các robot mang tính chính xác, hiệu quả, nhanh chóng và thẩm mỹ hơn. Ô tô có người lái được thay thế bởi ô tô lái tự động.
Từ góc nhìn của doanh nghiệp và tổ chức quốc tế, ông Ngô Quang Vịnh - Chuyên gia Giáo dục và Y tế Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) cũng cho hay thống kê cho thấy, số lượng công việc mới tạo ra nhiều hơn số lượng công việc cũ bị thay thế.
“Rất khó nói trong 5 - 10 - 20 - 50 năm tới những công việc nào được sinh ra. Tôi chỉ có thể nói, các công việc mang tính chất chân tay, lặp đi lặp lại sẽ dần dần biến mất/ bị thay thế bởi blockchain (Blockchain là một công nghệ cho phép truyền tải dữ liệu một cách an toàn dựa vào hệ thống mã hoá vô cùng phức tạp. Có thể hiểu Blockchain là một cuốn sổ cái kế toán hoạt động trong lĩnh vực kỹ thuật số), trí tuệ nhân tạo. Những công việc mang tính nặng về nhận thức, tương tác, giao tiếp, tư duy phản biện và sáng tạo sẽ luôn luôn được sinh ra mới”, ông Vịnh cung cấp thông tin.
Chuyên gia này cho hay trong 30 năm trở lại đây, 1 nửa số công việc mới ở Mỹ sinh ra là chưa từng có trước đó. Lĩnh vực nghề nghiệp thay đổi nhanh đến nỗi chúng ta chưa kịp nhận ra thì nó đã bước sang chu kì mới.
Nhà trường, gia đình cần làm gì?
Với kinh nghiệm của một người đã từng trải nghiệm, bà Phí Mai Chi, Điều hành Dự án phi lợi nhuận Giáo dục hướng nghiệp Ikigai đã chia sẻ câu chuyện của chính mình. Bà Chi cho biết, con trai cả năm nay 20 tuổi. Từ khi con bước vào THPT, bà đã dành rất nhiều thời gian, các mối quan hệ để tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho con. Nhưng khi bước vào ĐH năm thứ nhất, con đã từ chối cơ hội đi du học theo định hướng của gia đình. Đồng thời, cũng năm đó, con quyết định không học ĐH. Do đó, bản thân là mẹ, bà không bất ngờ tuy nhiên băn khoăn không biết mình đã hướng nghiệp thành công hay thất bại.
“Đối với cha mẹ, tôi thấy quá trình này gian nan hơn rất nhiều. Hành trình đi cùng con là đặc biệt quan trọng. Người quyết định là cha mẹ, gia đình và đặc biệt là của các con. Cha mẹ phải đồng hành cùng quá trình đó. Khi bố mẹ làm hướng nghiệp cho con không nên quá lo lắng mà hãy trao trách nhiệm đó cho con tự quyết định” – bà Phí Mai Chi chia sẻ.
Từ góc độ nhà quản lý giáo dục, bà Lê Tuệ Minh - Chủ tịch Điều hành, Tổng Hiệu trưởng Trường Phổ thông song ngữ liên cấp WellSpring cho rằng nói về ngành nghề trong tương lai dường như không có gì chắc chắn, tất cả chỉ là phỏng đoán. Và trường học, đặc biệt là bậc phổ thông có vai trò quan trọng nhất trong việc tạo trải nghiệm mới, chuẩn bị cho tương lai và sự lựa chọn nghề nghiệp của các em sau này. “Đừng lấy kiến thức, hiểu biết của mình áp đặt cho các con. Bởi thế giới tương lai rất khác với thế giới chúng ta đã và đang sống hiện nay”, bà Minh nhắn gửi.
Bà Trần Yên Định cũng cho biết thêm, xu hướng thay đổi công việc ở Việt Nam sẽ hòa nhịp với thế giới. Do đó, Việt Nam phải chuẩn bị được lực lượng lao động sẵn sàng, bởi nếu không các ngành công nghệ mới sẽ không tiếp cận được nhân lực của chúng ta. Sự chuẩn bị đó phải bắt đầu từ khi các em học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường. Và kỹ năng giáo dục thế kỉ 21 đang hướng đến: tư duy logic, tư duy phản biện, sự sáng tạo, khả năng làm việc nhóm và khả năng giao tiếp chắc chắn là những kỹ năng mà người lao động trong tương lai cần.
Bà Bùi Việt Lâm - Giám đốc Truyền thông ĐH Fulbright Việt Nam cho hay báo cáo tại diễn đàn kinh tế thế giới cho thấy, đến 2022 thì có 35 triệu việc làm mới do công nghệ trí tuệ thông minh nhân tạo tạo ra, số công việc mới đó vượt số công việc cũ bị mất đi. Nhưng điều quan trọng nhất, là cần làm gì, bố mẹ nhà trường, học sinh cần chuẩn bị hành trang như thế nào cho một tương lai mà thế giới rất bất định.
Khảo sát của cá nhân tại hơn 20 trường THPT nổi tiếng của cả nước thì thấy học sinh cuối cấp vẫn rất mơ hồ về chọn nghề. Điều này cho thấy giáo dục nhà trường hiện nay chưa trang bị kiến thức kỹ năng để học sinh tự đánh giá được bản thân. Đó chính là các môn học vẫn bị nặng về kiến thức. Học sinh cho biết, các em đang phải 13 môn chính và phụ và cung cấp kiến thức là chủ yếu. Những tri thức này rất có thể khi bước chân ra khỏi cổng trường có khi nó đã lạc hậu. Trong khi đó, các em không có được cơ hội để trải nghiệm xây dựng cho mình kỹ năng. Nói như thế để thấy nhiều học sinh phổ thông đã bỏ lỡ cơ hội để khám phá, trải nghiệm khả năng của bản thân.
Bà Lê Tuệ Minh cũng cho rằng, nên hướng nghiệp từ khi các em bắt đầu có sự quan tâm đến việc này, từ trung học cơ sở. Tất cả các quyết định không thể dựa trên sự áp đặt, kể cả đó là bố mẹ, thầy cô hay bất kỳ chuyên gia nào. Quan trọng nhất, các em chính là người quyết định, tìm hiểu đầy đủ thông tin để có quyết định chính xác nhất. Bởi lẽ, tất cả các lĩnh vực công nghiệp phụ huynh đã biết trước đây sắp tới sẽ hoàn toàn khác, công việc, kỹ năng mới, đừng để định kiến làm rào cản cho sự lựa chọn.
