 |
| Bộ trưởng Nguyễn Thị Bình phát biểu trong cuộc mít tinh của Việt kiều Paris chào mừng đoàn đại biểu Mặt trận DTGPMNVN đến Paris dự hội nghị bốn bên. Ảnh: T.L |
Chừng 15 phút các nhà báo, quay phim nhiếp ảnh ra ngoài.
Vì phòng họp quá rộng nên hai đoàn chuyển sang một phòng nhỏ hơn. Bàn kê hình vuông. Hai đoàn ngồi đối diện.
Hariman: Thưa ngài đại diện Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (VNDCCH) hình như ngài muốn nói trước?
Xuân Thủy: Vâng tôi xin nói trước.
Xuân Thủy đọc bài phát biểu đã chuẩn bị hơn 10 trang đánh máy.
…
Hariman cũng đọc một bài chuẩn bị sẵn.
Vào họp lúc 10h30 mà gần 3 giờ chiều mới kết thúc.
Hariman ra trước chờ ở ngoài cửa để bắt tay.
Phát ngôn Mỹ họp báo. Ta cũng họp báo. Nhưng ở chỗ khác.
Tôi bất giác nghĩ đến Hội nghị Paris kéo dài gần suốt năm năm với cơ man các cuộc họp công khai, cuộc tiếp xúc bí mật, hàng trăm cuộc họp báo, 1.000 cuộc phỏng vấn (riêng Bộ trưởng Xuân Thủy đã chiếm non nửa số cuộc phỏng vấn)
17/1/1969. Chia tay Hariman. Chia tay có lẽ không bao giờ gặp lại? Xuân Thủy tặng Hariman tập sách văn học Việt Nam và giáo dục Việt Nam.
(Trước đó, nhà ngoại giao Mỹ sừng sỏ đã tặng nhà thơ Xuân Thủy tập thơ từ thời Périclès - thế kỷ V tr.CN với lời ghi đầu sách “ Kính tặng Bộ trưởng Xuân Thủy. Nhà thơ. Paris 31-10-1968” Sự kiện này không thấy Xuân Thủy ghi trong nhật ký. - XB)
 |
| Ðoàn đại biểu Chính phủ Hoa Kỳ dự phiên họp khai mạc cuộc hội đàm chính thức với đại diện Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 13/5/1968 |
…13/12/1968 Lâu, Vỹ gặp Vance. Vẫn chuyện cái bàn (cho cuộc họp 4 bên-XB) Lần thứ 7, Vance đưa ra hai kiểu bàn. Hình bầu dục cắt dọc đôi và hình tròn cắt đôi. Ta bác bỏ và đưa ra kiểu bàn tròn kín không cắt. Bốn đoàn ai muốn ngồi đâu thì ngồi. Vance nói sẽ nghiên cứu.
15/12/1968 Mai Văn Bộ gặp Manach (Phụ trách lễ tân Bộ Ngoại giao Pháp) về cái bàn cho Hội nghị 4 bên. Manach nói Pháp chỉ là thợ đóng bàn mà khách không nhất trí thì đóng thế nào? Manach đề nghị bàn hình quả trám. Hai đầu hở, hai đầu liền.
Ngày 25/1/1968 Hội nghị 4 bên. Phiên họp đầu tiên.
9 giờ 10 sáng Đoàn VNDCCH tới. Xuân Thủy tuyên bố với các nhà báo “Chúng tôi đến Hội nghị với thái độ nghiêm chỉnh và thiện chí…”.
9 giờ 15 Đoàn Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (MTDTGPMNVN) tới. Mọi người xuống xe tươi cười vẫy chào. Không nói gì.
Một lát sau thì Đoàn Mỹ rồi Việt Nam Cộng hòa (VNCH) có mặt.
Mỹ và VNCH đều mặc Âu màu đen. Chỉ riêng có một nữ áo rét khoác ngoài.
Mỗi đoàn có một buồng riêng. Đoàn VNDCCH có lợi thế nhìn qua cửa kính thẳng ra cổng Hội nghị. Cảnh sát đông hơn những lần họp VNDCCH và Mỹ. Khắp các ngả cảnh sát sắc phục màu đen mang vũ khí.
Hai đoàn Mỹ, VNCH vào phòng họp trước. Tất cả ngồi quanh cái bàn hình tròn (Phương án của VNDCCH đã được chấp thuận -XB) Trên bàn trải thảm xanh và đặt các micro.
Không đoàn nào cười nói gì với nhau.
Có 15 phút quay phim chụp ảnh. Trần Bửu Kiếm (sau này 4/11/1968, bà Nguyễn Thị Bình mới sang thay- XB) thay mặt đoàn MTDTGPMNVN phát biểu đầu tiên.
Rồi Xuân Thủy… Kế đó là Phạm Đăng Lâm đại diện đoàn VNCH. Cuối cùng là Cabot Logde (thay Hariman) đoàn Mỹ.
Lâm phát biểu 2g30. Kiếm 1g30. Xuân Thủy 1 g. Cabot Logde ngắn nhất. Cuộc họp căng thẳng kéo dài tới 6 giờ chiều. Chỉ nghỉ giữa chừng 15 phút. Trong khu họp chỉ có một nhà xí. Nếu muốn tránh gặp mặt nhau thì chỉ có cách nhịn đừng vào.
Chúng ta còn nhớ vào những năm cuối của thập kỷ 60 và đầu 70 vào lúc Hội nghị Paris về Việt Nam đang sôi nổi, nhân dân cả hai miền Nam Bắc hào hứng hàng ngày, hàng tuần theo dõi những hoạt động của anh, theo dõi cả tiếng nói lời thơ và nụ cười của anh lúc ấy với tư cách là Trưởng Ðoàn Việt Nam DCCH.
Mỗi tuần một trận đấu gay go/ Mấy tháng chưa xong một ván cờ/ Nắm vững phương châm giành thắng lợi/ Ung dung anh vẫn dạo vườn thơ
(Trường Chinh, bài nói nhân 75 năm kỷ niệm ngày sinh Xuân Thủy, 26/8/1987)
Lướt qua những dòng nhật ký. Một chút bâng khuâng...
Mới đến Paris ít ngày, ông ngồi với đủ hạng người. Ngày 15/7/1968 Arthur Miller nhà soạn kịch nổi tiếng tìm gặp Xuân Thủy với đề nghị hài hước Xuân Thủy và Hariman nên tuyên bố cho đàn bà trẻ con hai miền Nam Bắc đổi chỗ cho nhau. Như thế Mỹ sẽ không dám ném bom…
Tổng thống Pháp De Gaulle thân ái bắt tay Xuân Thủy và Mai Văn Bộ chiều muộn ngày 21/5/1968 tại Phủ Tổng thống Pháp “Ông Bộ trưởng cho tôi gửi lời cảm ơn và kính thăm Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngài đồng tuế với tôi năm nay 78 tuổi”.
Chiều ngày 6/7/1968 trời râm mát. Tiếp Tổng thư ký LHQ U-Than lúc 5 giờ chiều. Đi 2 xe ô tô đen. Có thư ký, bảo vệ. U-Than gần 60, tóc hơi đốm bạc. Đeo kính trắng mặt tròn đầy da ngăm ngăm, răng trắng vóc tầm thước nói tiếng Anh thạo.
Bộ trưởng Xuân Thủy đã không biến các cuộc họp báo liên miên thành gánh nặng cực hình. Một đoạn đối thoại trong lúc rảnh rỗi giữa Trưởng đoàn Xuân Thủy và các nhà báo trong đó có cô phóng viên tờ New York Times.
Ngài có quan tâm đến thời trang Paris? Ngài có thích váy ngắn không. Xuân Thủy: Cũng tùy từng lúc. Cô nhà báo: Váy ngắn cũng sắp hết thời rồi. Xuân Thủy: nghĩa là không ngắn hơn được nữa hả?
Nhật ký có những dòng rất gợi.
12/5/1968. Ăn cơm với cảnh sát trưởng Paris là người Việt học Albert Sarraut cùng lớp với ông Hoàng Minh Giám. Ngoài 20 tuổi mới về Paris.
Tham quan thưởng lãm mọi ngóc ngách của Nhà thờ Đức Bà Paris (Notre Dame) nghe cô phiên dịch xuýt xoa rằng, là người chuyên giới thiệu Nhà thờ Đức Bà nhưng là lần đầu tiên được đi khắp nơi trong nhà thờ. Xuân Thủy cảm khái Khi yêu anh chìa khóa lòng em mở hết/ Rồi đây lên thiên đàng hay vào cõi chết/ Nhớ em chăng anh hỡi, Notre Dame!
Xuân Thủy lên đồi Montmartre là một khu phố của Paris, nằm trên quả đồi lớn thuộc Quận 18.
Bất ngờ cái đoạn ông cố vấn Lê Đức Thọ hôm sau cũng leo đồi Mông-Mác. Ông vui miệng kể lại cho anh em trong một bữa cơm rằng, leo lên đến đỉnh thì thấy một chú chàng đang đè ôm cô nàng tựa vào tường đá mà hôn. Ông Thọ và anh em chợt ngó thấy, ngượng chín cả người. Xuân Thủy đùa trêu ông Cố vấn bằng mấy câu văn vần ngồ ngộ.
Mông-mác hay là mông mát đây/ Mông mông mát mát má hây hây/ Đồi cao gió lộng tung tà váy/ Ngõ dốc chiều hôm đôi mắt say.
16/5/1968. Chiều, nhấm nháp chút ít và lan man chuyện với nhà báo Wilfred Burchett. Tối, Ngoại trưởng Pháp chiêu đãi… Tối nghĩ thêm nội dung trả lời truyền hình Mỹ NBC.
Những ý nghĩ ngồ ngộ khi ngồi thuyền dạo sông Seine chợt nghe tin vợ cựu Tổng thống Ken nơ đi lấy chồng 19/10/1968.
Những gạch đầu dòng cương nhu cho cuộc gặp bí mật với Hariman về sự kiện lớn Mỹ chấm dứt ném bom miền Bắc. 30/10/1968…
Liệu còn cơ may nào để phần còn lại của những trang nhật ký bị thất lạc của Xuân Thủy được phát lộ? Một chút le lói khi nghe người cháu của ông Xuân Thủy bộc bạch rằng, nước mình có 5 Trung tâm (TT) lưu trữ. Của Chính phủ 3; T.Ư Đảng 1 và 1 của Quân đội. Lục tung cả năm TT ấy may ra? Quả là gian nan và diệu vợi? Nhưng đâu phải là không thể?
