30 năm miệt mài và bộ Đại từ điển Việt-Nga đồ sộ

Nguyễn Tuyết Minh PGS-TSKH - Viện sỹ Viện Hàn lâm KH tự nhiên LB Nga.

Thầy cô, bạn bè đến chia vui, chúc mừng cô, song ít ai trong số đó nghĩ rằng sau này Tuyết Minh sẽ trở thành một trong các nhà khoa học đầu ngành, niềm tự hào của quê hương, giới Nga ngữ học và Từ điển học Việt Nam.

Cuối năm 2012, sau 30 năm lao động miệt mài, gian khổ, sáng tạo, tập thể các nhà làm từ điển của Việt Nam và LB Nga với linh hồn là hai biên tập viên chính: Nhà Việt ngữ học Va-len-ti-a An-đrê-ê-va và PGS.TSKH Nguyễn Tuyết Minh đã cho ra mắt cuốn Đại từ điển Việt-Nga mới (ĐTĐVNM) do nhà xuất bản “Sách phương Đông” thuộc Viện Hàn lâm khoa học LB Nga tổ chức xuất bản. Niềm vui đó thật to lớn, bởi lẽ chính những người trong cuộc giờ có người còn, người đã mất không thể tin nổi đến giờ phút này đứa con tinh thần của họ đã thành hiện thực.

Lần đầu tiên trong lịch sử Từ điển học Việt Nam, một cuốn Đại từ điển song ngữ kiểu mới, đa chức năng của tiếng Việt văn hóa hiện đại được biên soạn theo những yêu cầu của từ điển học thế giới hiện đại. Một mặt, từ điển mang đậm tính hàn lâm, miêu tả sâu về ngữ nghĩa, ngữ pháp, phong cách từ vựng phong phú và đa dạng của tiếng Việt. Mặt khác nó lại có tính thực hành cao, vừa có thể sử dụng để tra cứu, tham khảo kiến thức, vừa có thể ứng dụng để giảng dạy và học tiếng Việt, tiếng Nga.

ĐTĐVNM có những ưu việt như: Nhiều đơn vị từ vựng nhất. Sách gồm khoảng 80.000 mục từ được lựa chọn và xử lý trên cơ sở ngân hàng ngữ liệu 3 triệu phiếu và ngân hàng ngữ liệu từ ngữ gồm 20 triệu âm tiết của tiếng Việt hiện đại từ thế kỉ XX đến nay. Ở đó tích hợp nhiều thông tin nhất, hỗ trợ đắc lực cho những người làm công tác phiên dịch, biên dịch, phát thanh truyền hình, internet, những người làm công tác văn hóa- nghệ thuật, khoa học, ngoại giao, hoạt động xã hội.

Đáng chú ý là, tính phổ dụng cao, phục vụ đắc lực nhiều tầng lớp xã hội, chuyên gia các ngành khác nhau, giảng dạy tiếng Nga cho người Việt, tiếng Việt cho người Nga, giảng dạy ở phổ thông và đại học.

Từ điển có ngôn ngữ hiện đại. Nhiều từ mới phát sinh trong khoảng 10 năm trở lại đây đã được xã hội chấp nhận, những đơn vị từ phương ngữ, thuật ngữ, từ về nghề nghiệp, tiếng lóng, từ cổ.... cũng đã được cập nhật trong cuốn từ điển này.

Cuốn ĐTĐVNM được xuất bản là thành công xuất sắc thể hiện nghị lực và quyết tâm cao của những người làm từ điển mà trước tiên về phía Việt Nam, phải kể đến PGS.TSKH Nguyễn Tuyết Minh- người đã dành 26 năm cho công trình này.

Là người đứng mũi chịu sào trong khoảng thời gian dài đó bà đã phải vượt qua bao khó khăn, thách thức, có lúc tưởng chừng không thể vượt qua. Đặc biệt vào thời kỳ Liên Xô tan rã, ở nước Nga diễn ra những biến động chính trị dữ dội ít ai ngờ tới. Hợp đồng biên soạn từ điển gần như bị lãng quên. Sinh hoạt phí tối thiểu cũng bị hạn chế, chỗ ăn ở, làm việc luôn là nỗi ám ảnh. Những lúc đó Nguyễn Tuyết Minh lại nghĩ về đất mẹ Việt Nam, nơi đã sinh trưởng và chắp cánh cho bà, về nước Nga vĩ đại-quê hương thứ hai, đã đùm bọc, nuôi dưỡng, đào tạo bà từ khi còn là cô bé đi ra từ những cánh rừng chiến khu trở thành nhà khoa học được nhiều người biết đến, được bầu làm Viện sỹ Hàn lâm nước ngoài, chuyên ngành Bách khoa toàn thư Nga.

Ở những thời điểm khó khăn ấy, Nguyễn Tuyết Minh phải nỗ lực ở mức độ cao nhất để vươn lên đạt cho kỳ được mục tiêu đã đặt ra. Bà luôn ghi nhớ trong trái tim mình mối ân tình sâu nặng với quê hương và nước Nga. Bà muốn làm được một việc cụ thể thật hữu ích để đền đáp ân nghĩa ấy. Và lúc này đây, bà vô cùng vui sướng và toại nguyện khi thấy mình đã đạt được khát vọng. Đứa con tinh thần cuốn ĐTĐVNM mà bà đã dành cho nó gần như cả cuộc đời chính thức ra mắt bạn đọc.

Cách đây 12 năm lần đầu tiên Tổng thống Nga V.V.Pu-tin đã sang thăm Việt Nam. Ngày 2/3/2001, đúng ngày ông đến tham dự cuộc giao lưu với cựu cán bộ và sinh viên từng làm việc và học tập ở Nga, trên một tờ báo lớn đã đăng bài “Nhà sư phạm, nhà Nga ngữ học giàu tâm huyết” nói về những đóng góp to lớn của PGS-TSKH Nguyễn Tuyết Minh trong giảng dạy và đào tạo cán bộ tiếng Nga ở Việt Nam. Và lần này, bà càng vui mừng, phấn khởi hơn với món quà rất ý nghĩa cuốn ĐTĐVNM chào mừng chuyến thăm lần thứ 2 của Tổng thống Nga Pu-tin.

Do thời gian gấp gáp và điều kiện tài chính có phần eo hẹp, cuốn đại từ điển không tránh khỏi những sai sót nhỏ. Song đây vẫn là cuốn từ điển song ngữ lớn nhất của Việt Nam từ trước đến nay. Nó là mốc phát triển mới của ngành từ điển học Việt Nam. Công trình như cầu nối vững bền cho tình hữu nghị lâu đời Việt-Nga. Nó cũng như viên gạch xây thêm vững chắc nhịp cầu hữu nghị giữa hai dân tộc. Nguyễn Tuyết Minh xứng đáng là nhà ngoại giao nhân dân có tài, góp phần xây đắp mối tình hữu nghị Việt-Nga ngày càng bền chặt.