 |
| Ông Saif được đưa lên máy bay sau khi bị bắt. Ảnh: Reuters . |
Ông Saif bị bắt cuối tuần qua tại sa mạc ở gần thị trấn miền núi Zintan, bởi lực lượng dân quân của địa phương này. Theo nhiều nhà phân tích, việc bắt giữ này có thể tạm thời xua tan những mối lo mà Libya phải đối mặt thời hậu chiến.
Nhưng một số người lo ngại, điều đó có thể thúc đẩy sự chia rẽ hoặc gia tăng thiệt hại về danh tiếng của những người đang nắm quyền ở Libya.
Theo nhiều nhà quan sát, ông Saif trước mắt tránh được kết thúc bi thảm của bố (bị bắn chết ngay khi bị bắt) nhưng cũng không đoán biết chuyện gì sẽ xảy ra.
Các nước phương Tây đặc biệt quan tâm chuyện chuyển quyền xét xử cho Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) - cơ quan hồi giữa năm truy nã hai cha con Gadhafi và cựu giám đốc tình báo Libya với cáo buộc phạm tội ác chống lại loài người.
“Điều này tạm thời mang lại cho người dân cảm giác hài lòng vì thời gian gần đây họ quan tâm nhiều đến xung đột, chia rẽ giữa các lực lượng nổi dậy và phản đối việc chia chác quyền lợi cũng như những sai lầm về mặt nhận thức của Hội đồng Chuyển tiếp Quốc gia (NTC).
Nhưng, chắc chắn sự kiện này sẽ thổi bùng ngọn lửa có khả năng gây mất ổn định quá trình tái thiết đất nước”, Alan Fraser, chuyên gia phân tích vùng Trung Đông của tổ chức tư vấn rủi ro AKE (Anh), nhận định.
Phép thử đắt đỏ
Zintan là một trong các thị trấn phía tây hứng chịu nhiều đòn tấn công quân sự của ông Gadhafi thời kỳ đầu xung đột. Giống như nhiều vùng khác, Zintan có các lực lượng tự trị riêng chưa thuộc quyền kiểm soát trực tiếp của NTC.
Sau khi lật đổ hoàn toàn chế độ Gadhafi, NTC và các lực lượng địa phương nảy sinh mâu thuẫn trong phân chia quyền lợi, nhất là sắp tới Thủ tướng tạm quyền của Libya, ông Abdurrahim al-Keib, phải công bố nội các mới.
“Đây là một phép thử gay go đối với NTC. Việc bắt giữ ông Saif đem lại một thách thức. Nếu muốn xét xử ông Saif, họ phải làm gì để Zintan giao người? Do không có năng lực sử dụng biện pháp cưỡng bức nên họ sẽ cho Zintan những vị trí an ninh béo bở trong nội các mới?
| Hôm qua, Bộ trưởng Thông tin Libya Mahmoud Shammam thông báo, ông Abdullah al-Senoussi, Giám đốc Tình báo Libya dưới thời ông Gadhafi, bị lực lượng NTC bắt sống hôm 19-11 tại khu vực Fazan ở miền nam nước này. |
Nếu làm như vậy, họ sẽ phải cho lực lượng dân quân Zintan danh phận gì? NTC có thể giao số phận ông Saif cho người Zintan. Nhưng nếu thế thì hệ thống tư pháp non trẻ của Libya nằm ở đâu?”, Henry Smith, nhà phân tích chuyên về Libya của đơn vị tư vấn Control Risks (Anh), nói.
Các tổ chức nhân quyền phương Tây, cùng nhiều chính phủ nước ngoài đang yêu cầu Libya đối xử tốt hơn với ông Saif. NATO bày tỏ hy vọng giới chức Libya và ICC đảm bảo đối xử và xét xử công bằng đối với ông Saif. Liên minh châu Âu thúc giục NTC giao con trai ông Gadhafi cho ICC.
“Các nhà chức trách sẽ sớm gửi thông điệp quan trọng rằng đây là kỷ nguyên mới của Libya, được đánh dấu bởi pháp quyền, bằng sự đối xử nhân đạo với ông Saif al-Islam và chuyển ông này cho ICC.
Xét xử công bằng tại ICC có thể mang lại cho Libya một cơ hội để thấy được công lí được thực thi trong phiên tòa có cộng đồng quốc tế đứng đằng sau”, Richard Dicker, Giám đốc Công lý quốc tế của tổ chức Human Rights Watch nói.
Đại diện Human Rights Watch nói rằng, có quá nhiều bằng chứng cho thấy hành động giết người dã man của những người trung thành với ông Gadhafi với các tay súng nổi dậy, cũng như ngược đãi trong quá trình giam giữ.
Đại diện Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) nói rằng, chuyển giao ông Saif ngay lập tức cho ICC là lựa chọn tốt nhất cho nhân vật này. Tuy nhiên, ngày 20-11, Bộ trưởng Thông tin Libya nói rằng ông Saif sẽ được xét xử trong nước.
Biết quá nhiều bí mật?
“Ông Saif phải được bàn giao cho ICC, và sự an toàn và quyền lợi của ông ta phải được đảm bảo. Sau khi chuyện xảy ra với ông Moammar và Mutassim Gadhafi, chúng tôi muốn NTC chịu trách nhiệm để ngăn chặn tác hại đến với ông Saif al-Islam, để ông ta phải đối mặt công lý với những tội danh bị cáo buộc, trong phiên tòa công bằng không có án tử hình”, Phó Giám đốc Trung Đông và Bắc Phi của Amnesty International, Hassiba Hadj Sahraoui, tuyên bố.
Công tố viên trưởng của ICC, ông Luis Moreno Ocampo, sẽ đến Libya đầu tuần này để bàn với NTC về phiên tòa xử con trai ông Gadhafi. Nhiều người lo ngại lực lượng quân sự đang giữ ông Saif có thể sử dụng ông ta như con bài thương lượng trong đợt tái cơ cấu nội các của Thủ tướng Keib thời gian tới.
Ông Keib vẫn hi vọng, việc bắt giữ này khởi đầu cho chương mới về sự minh bạch, dân chủ và tự do. “Chúng tôi đảm bảo với người dân Libya và thế giới rằng, Saif al-Islam sẽ được xét xử công bằng, theo quy trình pháp luật mà chúng tôi đánh mất suốt 40 năm qua”, ông Keib nói.
Thủ tướng Keib nói ông tin tưởng dân quân chăm sóc tử tế ông Saif. Một số nhà phân tích cho rằng, nếu được tổ chức tốt, phiên tòa ở Libya có thể giúp đánh bóng danh tiếng của NTC. Nhưng không ít người lo ngại, đó sẽ là phiên tòa đầy sóng gió.
Một số người khác lo ngại tổn hại chính trị có thể xảy ra khi ông Saif nói trước tòa. “Một phiên tòa kéo dài có thể gây chia rẽ trên diện rộng, và ông Saif có thể biết nhiều bí mật gây tổn hại cho một số đại diện của NTC và phương Tây”, nhà phân tích Fraser nói.
| Ông Saif (39 tuổi, con cả của ông Gadhafi và bà Safiya) được đào tạo tại Anh, lúc đầu có tư tưởng cải cách tiến bộ, nhưng sau đó ủng hộ cha mình đàn áp phong trào nổi dậy. Hồi tháng 6, ICC truy nã hai cha con ông Gadhafi và cựu giám đốc tình báo Abdullah al-Senoussi với cáo buộc họ phạm tội ác chống lại loài người. Họ tổ chức chiến dịch tiêu diệt, tra tấn nhiều người để đàn áp phong trào nổi dậy chống chế độ Gadhafi (nổ ra từ giữa tháng 2). |
Hải Minh tổng hợp
