Năm 2014, Việt Nam phóng vệ tinh viễn thám

Trong khuôn khổ Dự án “Vệ tinh nhỏ Việt Nam giám sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường và thiên tai (VNREDSat-1)”, đầu năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đồng ý lựa chọn Pháp là nhà cung cấp công nghệ và vốn viện trợ phát triển chính thức (ODA) để thực hiện dự án này.

Dự án VNREDSat-1 được khởi động cách đây 7 năm. Thủ tướng giao Viện Khoa học & Công nghệ Việt Nam chịu trách nhiệm toàn diện thực hiện Dự án nhằm phục vụ Chiến lược Nghiên cứu & Ứng dụng Công nghệ Vũ trụ đến năm 2020. Nếu xét về vệ tinh viễn thám, chuyên chụp ảnh, nghiên cứu Trái Đất, và quản lý tài nguyên thiên nhiên, đây là vệ tinh đầu tiên của Việt Nam. Nhưng nếu tính cả vệ tinh VINASAT1 (được phóng lên quỹ đạo cách đây ba năm với sự hợp tác của hãng chế tạo máy bay Hoa Kỳ, Lockheed Martin) chuyên cung cấp các dịch vụ viễn thông, đây sẽ là vệ tinh thứ hai của Việt Nam.

Theo PGS.TS Doãn Minh Chung, Viện trưởng Viện Công nghệ Vũ trụ (STI), vệ tinh viễn thám đầu tiên của Việt Nam sẽ được thiết kế và lắp ráp xong trong năm 2012 và 2013. Dự kiến đến năm 2013-2014 sẽ phóng lên quỹ đạo. So với cả quãng thời gian dài, từ năm 1980 khi công nghệ vũ trụ Việt Nam manh nha, đây là bước tiến dài. Trong vòng 6 năm, kể từ tháng 4-2008, thời điểm vệ tinh VINASAT1 được phóng lên quỹ đạo, chúng ta có thể phóng được hai quả trong khi, 24 năm trước đó, không phóng được quả nào.

Nếu phóng thành công VNREDSat-1, Việt Nam sẽ chính thức có vệ tinh quan sát Trái Đất. Nhưng do môi trường vũ trụ khắc nghiệt, tuổi thọ trung bình của vệ tinh nặng 130 kg này chỉ khoảng 5 năm, trong khi chi phí đầu tư không nhỏ.

15 kỹ sư trẻ vừa được tuyển chọn sang Pháp tiếp nhận công nghệ trong thời gian 1-2 năm và bắt đầu giai đoạn sản xuất vệ tinh. Các kỹ sư Việt Nam sẽ vừa học vừa trực tiếp tham gia lắp ráp vệ tinh tại Pháp. Công đoạn này có ý nghĩa rất lớn, giúp họ nhanh chóng tiếp cận với công nghệ vũ trụ mà lẽ ra phải mất vài chục năm mới đạt được như các nước.

Tuy nhiên, vấn đề liên quan đến bộ óc của vệ tinh bao gồm các phần mềm tính toán, có vẻ như chúng ta vẫn phải dựa vào đối tác. Điều đó, theo một chuyên gia công nghệ, gần như đồng nghĩa với việc ta khó có thể đảm bảo một cách toàn vẹn chủ quyền về khai thác và bảo mật thông tin từ vệ tinh này cho dù các kỹ sư của ta cũng sẽ tham gia viết một vài phần mềm hỗ trợ. Xong công đoạn chế tạo, sẽ đến công đoạn phóng do một đối tác khác chịu trách nhiệm. Đối tác đó là ai, phóng ở đâu vẫn chưa được tiết lộ.

Càng sớm hoạt động, càng đỡ tốn

Thông thường, một ảnh vệ tinh được các cơ quan Việt Nam mua về với giá 2.000 – 5.000 USD/ảnh và mất ít nhất một đến hai tháng mới nhận được. Những thông tin và số liệu như bão lũ, cháy rừng, tràn dầu, thường không được cập nhật nhanh chóng và thường xuyên. Cho nên, các bức ảnh đó chỉ có thể dùng để phân tích và nghiên cứu trong bối cảnh không trùng với thời gian thực. Theo tính toán, kinh phí để mua ảnh viễn thám của các ngành kinh tế ở nước ta hằng năm lên đến hàng triệu USD. Do không có một đầu mối thống nhất nên mạnh ai nấy mua. Thậm chí cơ quan này có rồi nhưng cơ quan khác không biết, vẫn đi mua nên việc khai thác sử dụng không hiệu quả.

Lâu nay Việt Nam vẫn phải mua ảnh viễn thám với giá đắt (ảnh vệ tinh chụp một góc huyện Quảng Bạ, Hà Giang).

Nhiều người kỳ vọng, khi phóng được vệ tinh viễn thám và có trạm thu ảnh viễn thám, chúng ta sẽ tiết kiệm được rất nhiều tiền phải bỏ ra hằng năm. Cho dù, theo một số nhà chuyên môn, hạn chế của VNREDSAT-1 là không chụp được ảnh trong mọi điều kiện thời tiết như vệ tinh sử dụng radar cảm biến.