Mụn trứng cá là bệnh do nang lông - tuyến bã ở da hoạt động thái quá làm tiết nhiều bã nhờn, trong khi miệng nang lông lại bị bít kín do tăng sừng hóa, chất bã nhờn ứ đọng lại ở lỗ chân lông tạo thành nhân mụn. Khi nhân mụn thành hình, thường có sự phát triển, tăng sinh một loại vi khuẩn có tên Propionibacterium acnes ở lỗ chân lông, gây nên tình trạng viêm đỏ của mụn mủ.
Có thể giảm mụn mà không cần thuốc
Đa số các thanh niên đến tuổi hoặc vừa qua tuổi dậy thì đều nổi mụn trứng cá ở mặt. Nổi mụn ở tuổi dậy thì được xem là hiện tượng tự nhiên do sự phát triển mạnh các nội tiết tố sinh dục trong cơ thể và hiện tượng này có thể kéo dài một thời gian nữa. Các bạn trẻ không nên quá lo lắng để rồi dùng quá nhiều loại kem gọi là trị mụn (dùng loại không thích hợp có thể bị mụn nhiều hơn) hoặc dùng loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc hoặc mân mê mụn quá nhiều đưa đến nhiễm trùng sẽ để lại sẹo xấu.
Có thể làm giảm nổi mụn bằng cách:
- Ăn uống điều độ (nên ăn nhiều rau quả để tăng cường chất bổ dưỡng và tránh táo bón).
- Không lạm dụng những gia vị cay nóng hoặc thức uống kích thích như cà phê, trà...
- Tránh lo lắng phiền muộn (lạc quan thoải mái trong cuộc sống có thể giúp cải thiện rối loạn kể cả chuyện nổi mụn).
- Rửa mặt hằng ngày khoảng 4-5 lần với nước thường hoặc nước pha muối (pha 1 hoặc 2 muỗng cà phê muối ăn vào 1 lít nước), lưu ý tránh sử dụng xà bông không thích hợp với da mặt làm mụn nổi nhiều hơn.
- Luôn đội mũ khi ra nắng.
Khi nào nên dùng thuốc trị mụn?
Nếu thấy nổi mụn nhiều, đặc biệt có dấu hiệu viêm nhiễm, có thể tự mua và dùng loại thuốc bôi cho tác dụng tại chỗ như thuốc bôi ngoài da chứa benzoyl peroxyd hoặc thuốc bôi chứa kháng sinh như erythromycin hoặc clindamycin. Các thuốc bôi loại này có tác dụng làm tiêu nhân mụn và diệt vi khuẩn gây viêm nhiễm ở mụn. Khi dùng loại thuốc trị mụn bôi ngoài da, nên bôi thử trên một vùng da nhỏ, mỏng ở mặt trước cẳng tay rồi để yên trong 6-8 giờ, nếu không thấy phản ứng gì đặc biệt mới bôi lên mặt (chỉ bôi chỗ mụn).
Nếu tình trạng mụn nặng, có thể bôi một số thuốc trị mụn khác nhưng các thuốc loại này cần được bác sĩ chuyên khoa da liễu chỉ định và hướng dẫn sử dụng. Đặc biệt, nếu có nhiễm khuẩn nặng (mụn bọc có mủ), bác sĩ phải cho dùng thêm thuốc uống là kháng sinh và phải uống trong thời gian dài, có khi nhiều tháng. Đối với các bạn nữ trẻ chưa lập gia đình mà bị nổi mụn, bác sĩ có thể cho dùng thuốc là nội tiết tố (hormon), đặc biệt là thuốc tránh thai.
Vì sao phải dùng thuốc hormon?
Không chỉ ở các em nam khi đến tuổi dậy thì, cơ quan sinh dục phát triển, bài tiết hormon sinh dục nam là testosteron làm tuyến bã ở da mặt hoạt động quá đáng đưa đến nổi mụn mà trong cơ thể người nữ vẫn có testosteron tuy rất ít, vì thế ở người nữ vẫn có thể bị nổi mụn. Đối với người trưởng thành, thậm chí ở tuổi trung niên, vẫn có thể bị mụn do không có sự cân bằng các hormon sinh dục, hormon sinh dục nam hoạt động quá đáng. Trong điều trị mụn có khi phải dùng thuốc hormon sinh dục nữ và chúng ta không ngạc nhiên khi thấy có trường hợp bác sĩ chỉ định dùng thuốc tránh thai cho phụ nữ (tuyệt đối không dùng cho nam giới). Bởi lẽ thuốc tránh thai chính là thuốc chứa hormon sinh dục nữ (như thuốc tránh thai phối hợp thông dụng chứa cả estrogen và progesteron là 2 hormon sinh dục nữ) để đối kháng với hormon sinh dục nam.
Isotretinoin: Dùng sai rất nguy hiểm!
Trường hợp bị trứng cá nặng mà các thuốc dùng đã nêu không hiệu quả, bác sĩ có thể cho dùng thuốc isotretinoin (biệt dược nổi tiếng trước đây là Roaccutane).
Đây là thuốc nếu dùng sai thì rất nguy hiểm vì có nhiều tác dụng phụ, đặc biệt có thể gây quái thai. Khi bác sĩ quyết định dùng isotretinoin trị mụn cho người nữ trong tuổi còn sinh nở bắt buộc phải có bản thỏa thuận điều trị và chữ ký của người được điều trị.
Trong đó, người được điều trị cam kết là đã biết rõ thuốc này có thể gây quái thai. Thậm chí ở các nước phương Tây, bác sĩ phải cho thuốc tránh thai kèm theo thuốc isotretinoin để bảo đảm người nữ không có thai trong suốt thời gian trị mụn. Người nữ đang dùng thuốc isotretinoin nếu muốn có thai phải ngưng dùng isotretinoin 1 tháng.
PGS-TS Nguyễn Hữu Đức
