TỌA ĐÀM TRỰC TUYẾN: Điều kiện để mở cánh cửa trường nghề

Nhà báo Phùng Công Sưởng - Phó Tổng Biên tập Báo Tiền Phong phát biểu tại Tọa đàm:

"Kính thưa các khách mời dự tọa đàm hôm nay,

Trước tiên, cho phép tôi gửi tới các khách mời lời chào trân trọng, cảm ơn các khách mời đã tới dự và cho ý kiến tại buổi tọa đàm hôm nay do Báo Tiền Phong phối hợp cùng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp tổ chức.

Thưa các khách mời cùng bạn đọc báo Tiền Phong.

Giáo dục nghề nghiệp ngày càng khẳng định vị trí quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, đào tạo ra những người lao động có tay nghề cao phục vụ phát triển kinh tế đất nước.

Dù tâm lý xã hội đã có nhiều thay đổi, quan tâm hơn tới học nghề, nhưng vẫn còn nhiều người, đặc biệt các bậc phụ huynh chỉ xem học trung cấp, cao đẳng nghề là lựa chọn thứ yêu sau đại học. Trong khi, tình trạng thừa thầy thiếu thợ vẫn xảy ra, cử nhân thất nghiệp vẫn còn nhiều, việc tuyên truyền để thay đổi nhận thức, phân luồng học sinh, định hướng các em, và đặc biệt là các bậc phụ huynh quan tâm hơn tới học nghề là một trong những giải pháp để giáo dục thực sự đáp ứng đúng nhu cầu thị trường lao động. Qua đó tận dụng nguồn lực con người cho phát triển đát nước.

Thưa quý vị,

Dịch COVID-19 đã tác động lớn lên mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội, giáo dục đất nước. Các trường, trong đó có trung cấp, cao đẳng nghề đối mặt với không ít khó khăn, đặc biệt trong công tác tư vấn và tuyển sinh cho năm học mới.

Do đó, báo Tiền Phong phối hợp cùng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp tổ chức buổi tọa đàm hôm nay, với mục tiêu chia sẻ cùng khó khăn các trường trung cấp, cao đẳng nghề. Đồng thời, qua tọa đàm để cung cấp thêm thông tin tới học sinh, các bậc phụ huynh và đông đảo bạn đọc báo Tiền Phong về vai trò của giáo dục nghề nghiệp, các thông tin về tuyển sinh, việc học tập, cơ hội việc làm, nâng cao bằng cấp sau khi ra trường...

Xin trân trọng cảm ơn các khách mời đã tới tham dự và cho ý kiến tại buổi tọa đàm hôm nay, cảm ơn Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đã cùng đồng hành với Báo Tiền Phong.

Cuối cùng, kính chúc các khách mời sức khỏe, thành công, chúc buổi tọa đàm của chúng ta thành công tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn!

- Câu hỏi dành cho TS Lương Tâm Uyên - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur: Thực tế với nhà trường, khó khăn do dịch COVID-19 gây ra trong việc dạy và học, cũng như tuyển sinh ra sao, thưa bà? Tới nay, việc tuyển sinh đã được trường thực hiện ra sao, có đổi mới gì để tạo thuận lợi cho học sinh ứng tuyển vào trường?

TS Lương Tâm Uyên - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur: Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng tới đời sống kinh tế của toàn thế giới cũng như Việt Nam. Tuy nhiên, Đảng và Chính phủ có những chỉ đạo tối ưu nhằm hạn chế ảnh hưởng của dịch bệnh này.

- Với trường trung cấp, thưa ông Khuất Huy Bằng- Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Tổng hợp Hà Nội, dịch bệnh đã ảnh hưởng ra sao tới công tác tuyển sinh của trường, tới nay đã gần hết thời gian nhận hồ sơ tuyển sinh đợt 1, kết quả thế nào thưa ông?

Ông Khuất Huy Bằng- Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Tổng hợp Hà Nội trả lời:

Dịch COVID-19 ảnh hưởng đến các nước và Việt Nam không ngoại lệ. Trong 2-3 tháng ảnh hưởng đến toàn các ngành.

Công tác tuyển sinh thì phương pháp truyền thống rất khó làm. Việc đến các trường tuyên truyền hướng nghiệp tuyển sinh không thể thực hiện được. Các trường nghề sử dụng qua trực tuyến, zalo, qua thông tin đại chúng,… để đến được với học sinh. Tuyển sinh nghề càng phải tuyên truyền tốt.

Hướng đi ngắn và tiết kiệm được thời gian và đảm bảo bằng cấp là học cấp 2 xong học nghề tiếp luôn được.

Năm nay, công tác tuyển sinh bị đẩy lùi toàn bộ. Năm ngoái thì chúng tôi đã hoàn thành công tác tuyển sinh năm nay chỉ mới hoàn thành hơn 50% chỉ tiêu với đối tượng tuyển sinh là học sinh hết cấp 2.

Dựa vào thực tế, khảo sát, qua tuyên truyền thì chúng tôi đánh giá công tác tuyển sinh năm nay khả quan hơn.

Năm nay, chúng tôi không tổ chức được chương trình gắn kết nghề nghiệp nhưng đã tổ chức được các buổi trực tuyến về nghề nghiệp để các trường cũng như học sinh nắm được.

- Thưa ông Đỗ Văn Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy, dịch COVID-19 đã ảnh hưởng như thế nào đến công tác tuyển sinh các trường cao đẳng, trung cấp nghề năm nay? Ông có thể cho biết một số giải pháp của Bộ LĐ-TB&XH và Tổng cục để chia sẻ khó khăn, tạo điều kiện cho các trường, người học trong đào tạo và tuyển sinh?

Ông Đỗ Văn Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp:
Dịch COVID-19 như mọi người biết rằng ảnh hưởng nghiêm trọng trên toàn thế giới. Ở Việt Nam xác định là đại dịch. Nhưng chúng ta có chỉ đạo kịp thời đến người dân địa phương, đến thời điểm này gần như dập dịch, đặc biệt với sự xuất hiện chiến sĩ áo trắng trong đời sống xã hội. Vì thế, đại dịch cũng tác động đến người thầy trên lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp khiến chúng tôi thay đổi rất nhiều trong đại dịch vừa rồi.

Các trường cũng bị hẫng hụt vì nhiều trường bị ảnh hưởng do giãn cách xã hội, thậm chí sau đó học sinh bỏ trường bỏ lớp luôn. Chất lượng đào tạo cũng bị ảnh hưởng.

Điều mà các trường làm được là thông qua các giải pháp, đưa ra các văn bản kịp thời đến các trường và địa phương. Bản thân bộ LĐTB&XH có nghị định 42 cùng với gói hỗ trợ của Chính phủ có gói hỗ trợ đến học sinh, sinh viên các vùng khó khăn.

Về chuyên môn chúng tôi có ý tưởng học online từ mấy năm trước thì đúng năm nay lại thực hiện được. Tự nhiên, vì dịch mà tạo được cú hích, ra được văn bản học trực tuyến ở thời điểm này. Chúng tôi quy định rõ hướng dẫn là chọn cái gì học online, từ đó không ảnh hưởng tiến độ, thay đổi “chất” của giáo viên,…

Bên giáo dục nghề nghiệp ra văn bản khi đào tạo học online thì còn là văn bản để công nhận kết quả online thế nào. Điều này, các trường đều vận dụng rất tốt.

Ngoài ra, chúng tôi ra văn bản hướng dẫn các trường tuyển sinh trực tuyến. Các trường đầu tư tuyển sinh online, trực tuyến luôn. Về phía Bộ LĐTB&XH đó là sự kịp thời trong chỉ đạo cũng như thực hiện.

- Xin cho biết sự chuyển mình của đào tạo nghề thời gian qua, đặc biệt với trình độ trung cấp, cao đẳng để đáp ứng tốt hơn nhu cầu người học và thị trường lao động?

Ông Đỗ Văn Giang- Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp: Qua thách thức chúng ta cũng nhìn thấy cơ hội của trường nghề. Tôi đi một số tỉnh về thấy rằng các trường đạt 50% chỉ tiêu tuyển sinh trong năm nay.

Có thể thấy, sự chuyển mình của đào tạo nghề thời gian qua có nhiều tín hiệu đáng mừng. Tỉ lệ học sinh ra trường có việc làm từ hệ trung cấp tới đại học đạt khoảng trên 80%. Một số ngành nghề cung không đủ cầu như sửa chữa ô tô, điện tử điện lạnh…

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền được quan tâm hơn, nâng cao chất lượng hơn bên cạnh việc phối hợp với các cơ quan báo chí, truyền thông. Một điểm nhấn nữa là việc gắn kết với các doanh nghiệp rất ổn. Chúng tôi ra các văn bản liên kết với doanh nghiệp, trong khi đó các trường chủ động tạo mối quan hệ với doanh nghiệp. Cho phép doanh nghiệp vào giảng dạy cũng như hướng dẫn tác phong, nâng cao tay nghề…

Ngoài ra, tỉ lệ tốt nghiệp hiện nay phần nào giải quyết nút thắt “thừa thầy thiếu thợ” để toàn xã hội nhìn vào thực tế và có những lựa chọn đúng đắn.

- Về tuyển sinh năm nay, với học sinh có ý định theo ngành y, dược, theo bà cần chuẩn bị những gì? Kinh phí học là bao nhiêu?

TS Lương Tâm Uyên - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur trả lời:
Đối với ngành Y, dược đòi hỏi chuyên môn sâu, kiến thức, kĩ năng nghề chăm sóc sức khỏe, nếu sai sót sẽ gây ra hậu quả khôn lường. Với ngành Y dược, số thí sinh muốn theo ngành này tương đối nhiều hơn với ngành khác nhưng để đảm bảo kiến thức tối thiểu thì các em phải yêu ngành, yêu nghề. Với lực học trung bình, tốt nghiệp THPT có thể theo học được rồi tuy nhiên cần phải chăm chỉ, cần mẫn hơn. Chúng tôi ưu tiên học sinh khá, giỏi đăng ký học ngành này bằng cách có chế độ học bổng để thu hút học sinh giỏi đến với nghề Y, dược.

Nhìn chung học nghề ngành này thì học phí có nhỉnh hơn các ngành khác vì thực tế ở đây phần thực hành phải tốt hơn ngành nghề khác mới có kĩ năng hành nghề. Đối với ngành nghề này học phí theo quy định nhưng có thu thêm, vẫn nằm trong quy định nhưng cố gắng thấp nhất để có thể theo học được.

- Với người theo học trung cấp, cần những điều kiện gì thưa ông? Và các em có thể lựa chọn những ngành nào để học?

Ông Khuất Huy Bằng: Đối với điều kiện có thông tư 05-2017 và thông tư 07-2019, tốt nghiệp các trường THCS trở lên và đủ sức khoẻ theo quy định. Khi các em học tại các trường thì dựa vào năng lực, đam mê. Đam mê là yếu tố rất quan trọng. Nếu các em chọn được ngành nghề mình đam mê thì các em chắc chắn sẽ thành công.

Nhóm thứ nhất gồm các ngành nghề: Kĩ thuật sơn mài, điêu khắc gỗ, mây tre đan… Với nhóm nghề này, chúng tôi hi vọng gìn giữ và phát triển được các ngành nghề truyền thống. Chúng tôi mong muốn Bộ LĐ-TB&XH và TP Hà Nội quan tâm để tiếp tục xây dựng và gìn giữ để các ngành nghề này không bị mai một theo thời gian.

Khối thứ hai là khối công nghiệp với các ngành nghề như: Điện công nghiệp, cơ khí, tin học văn phòng… Hiện tại, xã hội đang thiếu lao động trong nhóm nghề này, đặc biệt là lao động có tay nghề.

Như chúng ta đã biết, lao động có tay nghề có nhiều ưu thế hơn lao động phổ thông như được chi trả mức lương cao hơn, công việc ổn định hơn. Tôi hi vọng thời gian tới các bậc phụ huynh và học sinh nhận thức rõ được vấn đề này.

- Luật Giáo dục sửa đổi đã quy định về đào tạo 9+, có hiệu lực từ ngày 1/7 tới, ông có thể cho biết cụ thể hơn về chương trình này, điều kiện tuyển sinh, chương trình học, làm việc cũng như học tập sau khi ra trường?

Ông Đỗ Văn Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp trả lời:

Luật Giáo dục năm 2019 đã được quốc hội thông qua rõ ràng quy định về đào tạo 9+ thì đó là điều đáng quý. Nó xuất phát từ thực tế thì Bộ mới đề xuất với Chính Phủ. Đó là hướng mở để chính thức đưa vào để người dân yên tâm con đường học nghề cho ổn.

Cụ thể hơn về chương trình này, chương trình được gọi tắt là 9+ là chương trình đào tạo song hành, lý thuyết và học nghề cùng trong nhà trường với nhau, để người học được tiếp cận với kiến thức và kĩ năng. Kết thúc năm học đó cao nhất là có bằng cao đẳng và thấp nhất là trung cấp và công nhận tốt nghiệp để học cao hơn nữa.

- Vừa qua với Chỉ thị 24, Thủ tướng đã giao các bộ ngành nghiên cứu để học sinh lớp 9 có thể học thẳng lên cao đẳng, hướng mở này hứa hẹn sẽ có thay đổi gì cho dạy và học trung cấp, cao đẳng nghề thời gian tới. Liệu có khả thi không, thưa ông?

Ông Đỗ Văn Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp trả lời: Tôi khẳng định nó rất khả thi. Vì thực tế đã biết và đã được Luật hóa rồi.

- Hiện các trường trung cấp, cao đẳng đang đẩy mạnh tuyển sinh và đạo tạo hệ 9+, người học được lợi gì từ chương trình này so với các chương trình đào tạo khác?

Ông Khuất Huy Bằng: Ưu điểm của chương trình đào tạo hệ 9+ có kết quả rất tốt. Thực tế, học sinh hết lớp 9 vào học sẽ được rút ngắn thời gian, ra trường sớm hơn và cơ hội việc làm tốt hơn. Thứ hai, về phần kinh tế thì chúng ta được miễn học phí với các học sinh hết THCS, kinh phí học tập được ưu ái. Trong khi đó, chúng ta được ra trường sớm hơn để đóng góp vào nền kinh tế sớm hơn.

- Đào tạo nghề cho học sinh hoàn thành chương trình lớp 9 khó khăn nhất là gì thưa ông? Với lứa tuổi này đa số các em chưa tới tuổi lao động, liệu đây có phải trở ngại cho các em có việc làm sau khi ra trường?

Ông Khuất Huy Bằng: Đúng là có khó khăn vì tâm lý của phụ huynh học sinh ngại con em mình còn nhỏ quá. Chính vì vậy, chúng ta cần tuyên truyền đúng đắn để các phụ huynh, học sinh hiểu rõ hơn. Sau khi tốt nghiệp THCS là các em đã 15 tuổi và sau khi tốt nghiệp hệ 9+ là các em đã đủ 18 tuổi và hoàn toàn đủ tuổi lao động.

Thực tế là một số em học sinh học văn hoá không tốt nhưng học nghề rất tốt. Các nhà trường có điều chỉnh phù hợp đó là 80% thực hành và 20% lý thuyết. Song song với đó, việc đào tạo văn hoá được thực hiện bên cạnh việc học nghề.

- Liên kết nhà trường và doanh nghiệp đang là xu hướng hiện nay, tạo lợi thế cho các trường nghề, ông có thể đánh giá lợi ích của liên kết này với nhà trường, người học và doanh nghiệp?

Ông Đỗ Văn Giang: Tôi khẳng định liên kết nhà trường, người học và doanh nghiệp là khâu đột phá. Trước kia, các trường tự mày mò. Nhưng giờ việc liên kết này đã được luật hóa. Hàng năm có kế hoạch phối hợp với các doanh nghiệp lớn ở cấp quản lý nhà nước. Kể cả người thầy, bây giờ, ít nhất 4 tuần phải sản xuất ở doanh nghiệp.

Có những trường cao đẳng chúng tôi được biết có chương trình kết nối đến hàng nghìn doanh nghiệp. Có trường kết nối với doanh nghiệp đến tận 2025 mà cách tổ chức đào tạo, kí kết rất chặt chẽ. Điều này cần được quan tâm và mong tiếp tục được hưởng ứng.
Với người học, dù bất kể đối tượng nào được xuống doanh nghiệp là được trải nghiệm sẽ rèn luyện bản lĩnh người thợ, các kĩ năng mềm, biết quan sát thực tế. Điều này người học được rất nhiều lợi ích.

Về phía nhà trường cũng được nhiều lợi ích. Nhiều trường có máy móc từ doanh nghiệp. Đó là lợi ích 2 bên.

Doanh nghiệp kết nối theo đơn đặt hàng, các doanh nghiệp không tốn tiền đào tạo nhân lực theo ý mình và không phải đào tạo nữa. Điều này tạo các cú hích trong đào tạo, để cùng nhau win-win.

- Thực tế với trường Cao đẳng Y Dược Pasteur hoạt động liên kết này được triển khai thế nào? Bà đánh giá sao về lợi ích của liên kết đó mang lại cho các bên, đặc biệt với người học cả trên ghế nhà trường và sau khi tốt nghiệp?

TS Lương Tâm Uyên: Việc liên kết mang lợi ích cho hai bên. Nếu không liên kết thì không đảm bảo chất lượng. Lợi ích từ việc liên kết chính là xây dựng chương trình đào tạo, giảng viên, cơ sở vật chất… Đối với ngành y, dược chỉ 20% là lý thuyết còn lại là thực hành. Phần thực hành chúng tôi phối hợp với các bệnh viện, công ty thuốc để sinh viên có điều kiện học hỏi, thực tập.

- Xin gửi câu hỏi tới ba khách mời: Trong quá trình liên kết với DN, học sinh, sinh viên học trung cấp, cao đẳng có thời gian thực tập, thực hành tại DN, vậy họ có được trả lương cho công việc đó? Điều này được quy định thế nào?

Có không ít người lao động sau khi DN tuyển dụng phải đào tạo lại, kể cả họ đã có bằng cấp, vậy việc kiểm soát chất lượng của người học được tổng cục và các trường thực hiện ra sao?

Ông Đỗ Văn Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Đào tạo chính quy (Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH):

Vào thời kì bao cấp, khi tốt nghiệp ra vào làm nhà nước thì phải thực tập 2 năm sau mới vào làm chính thức. Việc có kiến thức trong nhà trường và kĩ năng khi đi làm việc luôn có khoảng cách. Việc kiến thức kĩ năng được học tập nhà trường thì chỉ là ban đầu còn việc trải nghiệm kĩ năng ở vị trí việc làm sau này mới là quan trọng. Chính vì khoảng cách đó nên việc nói đào tạo lại là bình thường. Xã hội và người dân đừng coi đó là do các trường đào tạo không tốt.

Mỗi người sau khi học ở trình độ nào thì thương hiệu là do chính ta.

Việc kiểm soát chất lượng của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH có bộ phận chức năng thực hiện. Tuy nhiên, kiểm định chất lượng quan trọng nhất là ở các nhà trường. Đây là việc các nhà trường phải làm thường xuyên, liên tục.

- Tiến sĩ Lương Tâm Uyên - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur:
Trường nào cũng phải chú trọng để đảm bảo chất lượng vì không các trường sẽ bị giảm uy tín.

Cụ thể, về chương trình đảm bảo thực hiện theo thông tư, hướng dẫn của Bộ, chuẩn đầu ra cũng phải chuẩn đầu ra của ngành chăm sóc sức khỏe. Việc đảm bảo chất lượng nhà trường luôn phải chú trọng, liên tục cập nhật, các hội thảo về công tác giảng dạy, tuyển sinh,… ngày càng cần được nâng cấp dần lên.

Ông Khuất Huy Bằng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Tổng hợp Hà Nội:
Việc đảm bảo chất lượng là thương hiệu của nhà trường. Với bất kì trường nào phải xây dựng thương hiệu để phát triển bền vững. Đối với các trường trung cấp xây dựng chuẩn đầu ra, sau đó xây dựng chương trình, hàng năm rà soát lại để đáp ứng với người học một cách tốt nhất. Nếu chúng ta quảng cáo rất hay nhưng nếu chỉ 1 học sinh ra trường phải đào tạo lại, không đáp áp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp thì nhà trường sẽ mất thương hiệu ngay.

- Ông có lời khuyên gì cho các bậc phụ huynh, học sinh đang chuẩn bị kết thúc năm học lớp 9 và lớp 12 hiện nay về lựa chọn ngành nghề học và nghề nghiệp tương lai? Cần chuẩn bị gì trước ngưỡng cửa tương lai?

Ông Đỗ Văn Giang: Các vị phụ huynh, học sinh hãy quan tâm tới con em mình về mặt sức khoẻ để chuẩn bị kết thúc năm học. Các em học sinh hợp tác với bố mẹ để sẵn sàng cho kì thi sắp tới.

Cho tới thời điểm này thì nhiều gia đình đã có lựa chọn cho con em mình rồi nhưng hãy để các em được chọn theo học các ngành nghề mà các em đam mê. Phụ huynh hãy dạy con em mình tính tự lập, tự giác để tích luỹ kiến thức cũng như kĩ năng mềm chuẩn bị bước vào một ngưỡng cửa mới.

Cùng câu hỏi trên, bà Uyên có lưu ý gì với các em học sinh và bậc phụ huynh? Với trường bà, bà có cam kết gì với người học?

TS Lương Tâm Uyên: Chúng tôi cam kết đầu ra đạt chuẩn. Chúng tôi bổ sung thêm cho các em kĩ năng mềm đáp ứng được yêu cầu công việc sau khi ra trường.

Tôi có lời khuyên, các phụ huynh hãy định hướng cho các em từ khi còn nhỏ, từ bậc THCS. Các em có thể học nghề từ sau khi tốt nghiệp THCS. Hoặc sau khi tốt nghiệp THPT, các em có thể nhận thức và đi theo lựa chọn của mình. Đặc biệt là các em học sinh ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, tránh suy nghĩ áp đặt bắt buộc phải vào đại học.

Ông Khuất Huy Bằng: Nhà trường cam kết đảm bảo chương trình đào tạo bài bản nhất, thực hành trên 80%. Chúng tôi liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp để các em có thể được hướng dẫn và nâng cao tay nghề. Bên cạnh đó, chúng tôi chú trọng các hoạt động thể dục, thể thao, văn hoá, văn nghệ. Cam kết 100% giới thiệu việc làm cho các em sau khi ra trường. Ngoài ra, cơ hội liên thông lên cao đẳng, đại học cũng rất rộng mở.

Tôi có lời khuyên là có rất nhiều con đường đi tới thành công nên hãy lựa chọn con đường ngắn và phù hợp nhất.