Lời của Biden nếu thành chính sách dễ đặt Đông Nam Á vào thế kẹt mới trong việc chọn bạn giữa Mỹ và TQ.
Các nhà phân tích dường như thống nhất với nhau rằng khối ASEAN chỉ có thể ổn định một khi giữ cân bằng giữa Mỹ và TQ. Cân bằng ấy thể hiện ở công thức: trật tự kinh tế ASEAN ngày càng hướng tới TQ trong khi trật tự an ninh chịu sự chi phối của Mỹ. Theo Trung tâm Nghiên cứu An ninh (CSS), Học viện Công nghệ Liên bang Thụy Sỹ, cân bằng ấy vẫn nghiệm đúng trong tương lai gần.
Dưới thời tổng thống Trump, ASEAN gần như không khiến cả hai mếch lòng. Về phía TQ, năm 2020, họ đạt thành tựu đối ngoại phi thường khi ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) với ASEAN, Nhật Bản, và Hàn Quốc. Về phía Mỹ, quân đội nước này hiện diện mạnh mẽ hơn trên Biển Đông mà hệ quả dễ thấy là các cường quốc khác cũng tự tin đưa tàu chiến của họ đến đó.
Biden đã chạm đến lĩnh vực địa chính trị nhạy cảm nhất. Một mặt, ông khoe rất hiểu chủ tịch TQ Tập Cận Bình bởi hai ông “có quan hệ lâu dài hơn bất cứ lãnh đạo thế giới nào”. Mặt khác, ông nói thẳng đối đầu hai hệ thống chính trị là rõ như ban ngày và hai bên không hề có ý định nhượng bộ.
Trang mạng Đông Phương của TQ mới đây cảnh báo “nhiêu biểu hiện của Biden khiến mọi người khó hiểu”. Dù hành động cẩn trọng, Biden “vẫn giữ lại khá nhiều quyết sách quan trọng của thời kỳ Trump”. Thực chất, “Biden và Trump không khác biệt đáng kể”. Chẳng hạn, Trump giương khẩu hiệu “Mỹ trước tiên” thì Biden kêu gọi “mua hàng Mỹ”. Trang mạng Đông Phương thậm chí kết luận “Biden hoàn toàn không theo chủ nghĩa hòa bình như nhiều người nghĩ”.
Va chạm Mỹ-Trung trải khắp hoàn cầu nhưng lãnh hậu quả đậm đà có lẽ là Đông Nam Á. Đông Phương lưu ý “Biden có hành động quân sự táo bạo hơn người tiền nhiệm”, chẳng hạn, hiếm khi ba tau sân bay Mỹ cùng lúc tập kết gần Biển Đông như mới rồi. Còn CSS nhận định phụ thuộc kinh tế của Đông Nam Á vào TQ làm dấy lên lo ngại khối này bị buộc làm gì đó khi Mỹ ép TQ về nhân quyền và dân chủ. Xem ra, so với “hanh vi gây rối loạn của người tiền nhiệm”, lập trường của Biden có nguy cơ gây rung lắc gấp bội một ASEAN vốn dựa trên nguyên tắc tôn trọng đa dạng hệ thống chính trị.
