> Chỉ còn một bụi sim cho quá khứ
Hôm nay, tôi và những người thân yêu cùng tiễn mẹ đi công tác.
Mẹ, từ thủa là cô gái Hà Nội quê làng Nghi Tàm Quảng Bá da trắng mắt nâu môi đỏ đã chọn nông thôn làm nơi lập nghiệp. Cô giáo Tú ngày đấy dạy học ở Sơn Tây. Tập đan rổ rá, ra ruộng cấy lúa trồng khoai, bình yên bên những người nông dân chân chất, giản dị. Đan rổ rá, chủ nhà bán giúp, lấy tiền mua dầu thắp khi đêm xuống để viết nhật ký, viết văn.
Phẩm chất nhà văn khiến mẹ hạnh phúc khi sống ở những vùng đất lạ, ở với người lạ để rồi thân quen. Thôi dạy học ở Sơn Tây, về Hà Nội, rồi xuống Quảng Ninh. Một cuộc đời mẹ đi và đi. Ngày ấy, mẹ luôn sống và viết với thực tế đầy ắp của bao số phận, những cuộc đời bởi không sống với họ, ăn chung, vui buồn chung thì khó mà viết ra những Đất làng, Buổi sáng, Hạt mùa sau…
Lâu lắm rồi, hôm nay, mẹ lại đi công tác.
Ngày xưa, khi mẹ lên đường, tôi thường theo bố tiễn mẹ ở cơ quan như báo Văn Nghệ, Hội Nhà văn. Mẹ lên tàu, lên xe đi cùng đồng nghiệp, bố con tôi ngóng mẹ về và biết, mẹ lại có tác phẩm mới. Tiễn lần này thì khác. Chỉ có tôi với hai con, những người yêu quý mẹ. Còn bố sẽ là người đón. U Xuân Quỳnh, cô Dương Thị Xuân Quý cũng đón mẹ. Mẹ sẽ rời ngôi nhà bao năm sống cùng con gái, hai cháu ngoại là Pích và Tý để đi một chuyến thật dài. Dài hơn lần mẹ đi Vĩnh Linh Quảng Bình năm 1973. Dài hơn lần lên Lạng Sơn ngày chiến tranh biên giới 1979… Mẹ sẽ đến một nơi không có sóng điện thoại, không internet, không còn những lo toan bởi các ác, sự bất an của một đời sống đô thị đang phân hoá khốc liệt để thoả chí của một nhà văn chuyên nghiệp, một đời đi và viết.
Còn nhớ, tháng 10 năm 1984, bố Chánh đột ngột bỏ đi, hai mẹ con tiễn bố trong tối lạnh, rồi về. Nhà hoang vắng, khô khốc nghèo. Hàng xóm nào tử tế thì chia buồn vì nhà đã vắng, giờ vắng hơn. Cũng hàng xóm nhưng không tử tế thì doạ nạt những chuyện khi bố còn ở nhà họ rất hèn, không dám nói. Ví dụ: Này, nghe nói ông Chánh có khẩu sung săn, bắn có thể chết người, mang nộp ngay ra công an phường không là tù đấy! Người xấu luôn biết tìm kẽ hở để hại người lành. Đúng là bố tôi có khẩu súng săn, do cháu ruột của bố ở Cà Mau tặng năm 1981 làm kỉ niệm. Súng bắn chim, sóc hoặc chuột đồng ở Nam Bộ, ổ đạn có 6 viên, nhưng đạn thì còn 4. Người xấu đợi 3 năm khi không còn bố ở nhà mang ra doạ một chuyện, nếu là người tốt sẽ không phải đợi lâu thế để ra oai.
Còn nhớ. Những năm 84 mùa đông lạnh lắm. Lạnh do thiếu áo ấm, do thời bao cấp không bữa ăn nào ăn đủ chất, bố tôi vừa ra đi đựơc vài giờ đồng hồ, nghe doạ, nửa đêm hai mẹ con chở nhau với khẩu sung cũ gỉ hoen, bốn viên đạn cũng gỉ, có cho bắn cũng không nổ vì nó chỉ còn là giá trị của kỉ niệm. Bàn nhau Phải thủ tiêu. Bố đi rồi, không ai bảo vệ mẹ con mình. Mẹ không quen vướng vào những chuyện không thể giải thích. Bàn rất nhiều phương án, cuối cùng là ném xuống hồ. Hồ ngày ấy cái nào cũng rộng và sâu. Hồ này khẩu súng, hồ kia viên đạn. Khoảng 1 giờ sáng thì về.
Tôi ngày ấy 17 tuổi, trước khi đi phi tang kỷ niệm trong veo trước cuộc đời. Ném kỷ niệm của bố, của em mình ở miền Nam mà không bị ai phát hiện, về tới nhà mang theo lòng sự đau xót pha lẫn căm phẫn vì cái ác, sự đê tiện và cảm giác bị bắt nạt. Lấy cái cốc, xúc chút gạo, tìm nơi cao nhất trong nhà là cái nóc tủ, tôi thắp lên ba nén hương, khấn Con yêu bố. Bố từ giờ không về nhà với hai mẹ con con nữa. Con xin bố cho con sức mạnh để bảo vệ mẹ, bảo vệ gia đình mình, để không ai bắt nạt được mẹ con con nữa.
Nhà có hai người. Sau này, nhà có thêm Pích và Tý, chúng tôi là bốn người mạnh mẽ. Sức mạnh đó luôn đến từ mẹ tôi, người đàn bà nuôi con một mình năm 43 tuổi, làm sự nghiệp giữa một đời sống mà đàn bà bao giờ cũng phải làm nhiều hơn, hy sinh nhiều hơn để có kết quả ít hơn. Đã vậy, mẹ còn đi bên con gái suốt những năm tháng dài, ôm nó những khi chống chếnh hay cười rung bụng khi nó khoe chuyện vui.
Hôm nay, mẹ cũng đi như bố ngày ấy. Tôi biết là tôi sẽ nhớ mẹ. Hai thằng Pích – Tý sẽ nhớ bà. Nhớ ngày xưa, mỗi lần mẹ đi công tác, Pích nhớ bà, không ăn, không ngủ, ngồi ngóng ra cửa vì nghĩ làm như thế, thời gian sẽ trôi nhanh, ngày mai nhanh tới để bà sớm về. Gần 50 năm, bốn mẹ con bà cháu dính một chùm với nhau. Càng xa nhau, người ta càng nhớ những điều không bao giờ mình nghĩ nó in đậm trong lòng mình đến thế. Tôi không muốn mẹ đi như thế này, nhưng rồi lại nghĩ, bố sẽ đón mẹ, đưa mẹ về Bến Tre, Cà Mau thăm họ hàng nội ngoại và đi khắp thế giới.
Tôi biết, mỗi ngày mình sẽ nhớ mẹ một kiểu, yêu thương theo một cách mỗi khi đối mặt với một chuyện gì đó xảy ra trong đời. Lúc đó, tôi sẽ tự nhủ, nếu là mẹ, gặp chuyện này, mẹ sẽ làm thế này, sẽ không nóng nảy kiểu máu Nam Bộ như mình, mà nhẹ nhàng theo cách con gái Hà Nội.
Tiễn mẹ hôm nay, nhớ mẹ ngày càng nhiều, hiểu mẹ ngày càng sâu và biết rằng, mẹ đã cho tôi không phải chỉ cuộc đời này, mà còn dìu tôi đi hết những tháng năm dài trước mặt, dù mẹ đã đi công tác xa.
Con và hai thằng Pích, Tý yêu mẹ. Chúc mẹ lên đường viên mãn.
