Sau khi nhậm chức vào ngày 16/9 vừa qua, Thủ tướng Suga khẳng định kế thừa chính sách ngoại giao của chính quyền ông Abe, trong đó có việc thúc đẩy một cách chiến lược sáng kiến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở (FOIP).
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước đang ở giai đoạn tốt nhất trong lịch sử kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, có sự tin cậy cao. Lãnh đạo cấp cao hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm và tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực.
Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo thăm Việt Nam 4 lần (11/2006, 1/2013, 1/2017 và 11/2017).
Hoàng Thái tử Nhật Bản Naruhito (Nhà vua hiện nay) thăm chính thức Việt Nam tháng 2/2009. Nhà vua Akihito (hiện là Thượng Hoàng Nhật Bản) thăm Việt Nam vào tháng 2/2017; Hoàng tử Nhật Bản Akishino thăm chính thức Việt Nam tháng 6/1999 và thăm với tư cách cá nhân tháng 8/2012.
Nhật Bản là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam và là nước G7 đầu tiên công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam (tháng 10/2011). Nhật Bản là nước tài trợ ODA lớn nhất, nhà đầu tư số 2 (tính theo số lũy kế), đối tác du lịch thứ 3, thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam.
Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 9 tháng đầu năm 2020 đạt 28,6 tỷ USD (giảm 1,8% so với cùng kì năm 2019), nhập khẩu đạt 14,6 tỷ USD (tăng 3,1% so với cùng kỳ năm 2019), xuất khẩu đạt 14 tỷ USD (giảm 6,4% so với cùng kì năm 2019), theo thống kê của Bộ Công Thương.
Về đầu tư trực tiếp, lũy kế đến tháng 9/2020, Nhật Bản có 4.595 dự án FDI còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đăng ký 59,87 tỷ USD, đứng thứ 2 trong tổng số 136 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.
9 tháng đầu năm 2020, Nhật Bản có 209 dự án cấp mới, 100 dự án tăng vốn và 448 lượt góp vốn mua cổ phần với tổng vốn đầu tư là 1,73 tỷ USD, đứng thứ 4 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.
Hiện có khoảng 430.000 người Việt đang sinh sống, làm việc và học tập ở Nhật Bản.
Bộ trưởng, Chủ nhiệm văn phòng chính phủ Mai Tiến Dũng và các quan chức Việt Nam ra đón đoàn của Thủ tướng Nhật Bản. (Ảnh: Nhật Minh) Một trong những nội dung sẽ được lãnh đạo hai bên thảo luận trong chuyến thăm này là hợp tác chống và khắc phục hậu quả đại dịch COVID-19.
Từ đầu năm 2020, COVID-19 khiến 2 nước đã phải hủy/hoãn một số hoạt động đối ngoại, đáng chú ý là chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (dự kiến 15-20/3/2020), chuyến thăm Nhật Bản của Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng (dự kiến cuối tháng 4/2020)…
Lượng khách du lịch Nhật Bản sang Việt Nam 5 tháng đầu năm chỉ đạt 200.346 người, giảm gần 50% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó tháng 4 và tháng 5 không có trao đổi khách du lịch do các biện pháp hạn chế đi lại. Việc phái cử lao động Việt Nam sang Nhật Bản tạm thời bị gián đoạn do 2 nước áp dụng biện pháp hạn chế xuất nhập cảnh.
Tuy nhiên, hai nước vẫn duy trì trao đổi cấp cao và các cấp bằng nhiều hình thức. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Thủ tướng Suga Yoshihide (12/10); hai lần với Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo (ngày 4/5 và 4/8/2020), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh hai lần điện đàm với Ngoại trưởng Nhật Bản Motegi Toshimitsu (tháng 3 và 6/2020), hai bên phối hợp lập trường tại Hội nghị đặc biệt ASEAN + 3 về ứng phó với dịch bệnh COVID-19 (ngày 14/4).
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã ba lần gửi Thư và Điện thăm hỏi tới Thủ tướng Abe; Chính phủ và Quốc hội hỗ trợ tổng cộng 1.190.000 khẩu trang y tế và 20.000 khẩu trang vải cho Nhật Bản.
Chính phủ Nhật Bản đã hỗ trợ trang thiết bị, vật tư y tế thông qua hợp tác song phương cũng như qua các tổ chức quốc tế, đồng thời cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ theo nhu cầu của Việt Nam; đưa công dân Việt Nam đang sinh sống, học tập và làm việc tại Nhật Bản vào đối tượng được cấp khoản tiền hỗ trợ 100.000 yen/người.
Một số địa phương Việt Nam chủ động hỗ trợ Nhật Bản đối phó với dịch bệnh. Việt Nam đã hỗ trợ, tạo điều kiện cho gần 600 chuyên gia, lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản quay trở lại Việt Nam làm việc; đón hơn 5.100 công dân Việt Nam bị mắc kẹt tại Nhật Bản về Việt Nam.
