Nhận xét của ông Mattis, một tướng thủy quân lục chiến nghỉ hưu có ảnh hưởng, đã từ chức năm 2018 vì những khác biệt về quan điểm chính sách với ông Trump, là phản ứng mạnh nhất từ trước đến nay của một cựu lãnh đạo Lầu Năm Góc về cách thức tổng thống Trump xử trí đối với vụ cảnh sát thành phố Minneapolis giết hại George Floyd, một người Mỹ gốc Phi.
Sau khi những bình luận của tướng Mattis được đưa ra, lãnh đạo Bộ Quốc phòng Mỹ cũng lên tiếng khẳng định các “giá trị cốt lõi” của quân đội Mỹ, trong đó có việc duy trì một bản hiến pháp bảo vệ quyền tự do hội họp và các nguyên tắc bình đẳng, theo tường thuật của Reuters.
“Donald Trump là tổng thống đầu tiên trong đời tôi không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ - thậm chí còn không giả vờ làm điều đó”, ông Mattis viết trong một tuyên bố được đăng trên tạp chí The Atlantic.
“Thay vào đó, ông ta cố gắng chia rẽ chúng ta. Chúng ta đang chứng kiến hậu quả của ba năm nỗ lực có chủ ý này”, tướng Mattis nói.
Trump đã quay qua luận điệu sử dụng quân đội để đáp trả các cuộc biểu tình chống lại sự tàn bạo của cảnh sát sau khi George Floyd bị giết chết bởi một sĩ quan cảnh sát da trắng bằng cách chèn đầu gối lên cổ trong hơn 8 phút ở Minneapolis hồi tuần trước.
Hôm thứ Hai, ông Trump đã đe dọa phái quân đội dập tắt biểu tình ở một số thành phố, trái với mong muốn của các thống đốc bang. Điều này đã khiến một số tướng lĩnh quân đội lo ngại. Họ sợ rằng, dùng quân đội trong đối nội sẽ gây ra tình trạng bất đồng trong giới quân sự, làm tổn hại hình ảnh quân đội Mỹ.
“Quân sự hóa phản ứng của chính quyền, như chúng ta đã chứng kiến ở Washington D.C., tạo ra một cuộc xung đột, một cuộc xung đột sai lầm, giữa quân đội và xã hội dân sự”, ông Mattis viết.
Trên Twitter, tổng thống Trump đã phản ứng lại, gọi ông Mattis là “vị tướng được đánh giá cao quá đà nhất thế giới” (so với năng lực thực sự).
“Tôi không thích phong cách lãnh đạo của ông ta, và nhiều người đồng ý về việc này. Ơn Chúa vì ông ta đã ra đi”, ông Trump viết.
Tuy nhiên, ông Mattis không phải tướng lĩnh duy nhất lên tiếng chỉ trích ông Trump. Cùng gia nhập đội ngũ này còn có các tướng về hưu khác, bao gồm đô đốc hải quân Mike Mullen và tướng Martin Dempsey, cả hai từng là cựu chủ tịch Hội đồng Tham mưu liên quân Mỹ.
Chủ tịch hiện tại, tướng lục quân Mark Milley, đã gửi một thông điệp tới các lực lượng vũ trang nhắc nhở họ về lời thề bảo vệ và thực thi hiến pháp Mỹ, cho phép người Mỹ có quyền tự do ngôn luận và hội họp hòa bình.
Không chỉ các cựu tướng lĩnh, bộ trưởng Quốc phòng Mark T. Esper hôm 3/6 cũng bày tỏ sự bất đồng với tổng thống Trump khi nói rằng không nên dùng quân đội đối đầu làn sóng biểu tình ở các thành phố của Mỹ, ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại, theo tin của New York Times.
Phát biểu tại một cuộc họp báo ở Lầu Năm Góc, bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nói rằng việc triển khai quân đội trong vai trò thực thi pháp luật trong nước chỉ nên được sử dụng khi đó giải pháp cuối cùng và chỉ trong tình huống khẩn cấp, thảm khốc nhất.
Tổng thống Trump đã tỏ ra tức giận vì những lời phát biểu của ông Esper, và sau đó tại Nhà Trắng, đã chỉ trích người thuộc cấp. Khi được hỏi vào hôm 3/6 (giờ Mỹ), liệu tổng thống có còn tin tưởng ông Esper hay không, thư ký báo chí Nhà Trắng, Kayleigh McEnany, nói rằng hiện giờ, “bộ trưởng Esper vẫn là bộ trưởng Esper”, nhưng “tổng thống có mất niềm tin hay không, chúng ta sẽ biết trong tương lai”.
