Ngày 21/7, ông Esper nói rằng ông muốn thăm Bắc Kinh trong năm nay. Việc đột ngột đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc tại TP Houston sẽ không ngăn cản ông thực hiện chuyến thăm này, nhà bình luận quân sự ở Hong Kong Song Zhongping đánh giá.
“Đóng cửa lãnh sự quán là vấn đề ngoại giao, trong khi chuyến thăm của ông Esper là vấn đề giữa hai quân đội. Hai điều này không hẳn liên quan đến nhau”, ông Song nói.
Phát biểu tại một hội thảo an ninh trực tuyến, ông Esper nói rằng ông hy vọng sẽ có chuyến thăm đầu tiên đến Trung Quốc trên cương vị bộ trưởng quốc phòng trong năm nay nhằm “tăng cường hợp tác trong những lĩnh vực mà hai bên có lợi ích chung, thiết lập các hệ thống cần thiết để trao đổi trong tình huống khủng hoảng và củng cố ý định cạnh tranh công khai trong hệ thống quốc tế”.
Tuy nhiên, ông cũng nói Bắc Kinh tăng cường những “hành động xấu” trên biển Đông trong 6 tháng qua, trong khi Trung Quốc “không có quyền biến các vùng biển quốc tế thành khu vực loại trừ để phục vụ tham vọng trên biển của chính mình”.
Huang Jing, viện trưởng Viện nghiên cứu khu vực và quốc tế tại ĐH Văn hoá và ngôn ngữ Bắc Kinh, cho rằng chuyến thăm của ông Esper có thể được coi là phản hồi tích cực đối với lời kêu gọi của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị rằng hai nước nên nỗ lực hoà giải sau nhiều tháng xung đột, khiến quan hệ song phương rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
“Có một sự đồng thuận (trong các chính trị gia Mỹ) rằng phải cứng rắn với Trung Quốc, nhưng việc ông Esper sẵn sàng thực hiện chuyến thăm cho thấy Mỹ không muốn biến “Chiến tranh Lạnh” thành chiến tranh nóng”, ông Huang đánh giá.
Ezra Vogel, một giáo sư công tác tại ĐH Harvard và là một nhà nghiên cứu kỳ cựu về châu Á, nói trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc vào cuối tuần qua rằng “nếu xảy ra xô xát nhỏ trên biển Đông, nó sẽ sớm leo thang. Và nếu các nước không thể kiểm soát, nó sẽ rất tàn khốc và tất cả các bên đều thiệt hại. Nó sẽ rất đáng sợ”.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng nước này coi “quan hệ giữa quân đội hai nước là một phần quan trọng của ngoại giao Trung – Mỹ”.
“Chúng tôi hy vọng Mỹ sẽ tạo không khí tích cực cho đối thoại giữa hai quân đội”, Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Wang Wenbin nói hôm 22/7.
Bắc Kinh và Washington đã thiết lập các kênh trao đổi nếu xảy ra khủng hoảng quân sự và ngoại giao, nhưng các kênh này không hoạt động từ khi quan hệ hai nước trở nên căng thẳng vì đại dịch COVID-19.
Ông Collin Koh, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Trường quốc tế học S Rajaratnam thuộc ĐH Công nghệ Nanyang, Singapore, nói rằng chuyến thăm của ông Esper đến Trung Quốc trước cuối năm nay thể hiện hai bên hiểu rằng những căng thẳng về chính trị có thể leo thang thành xung đột quân sự.
“Rủi ro xảy ra xung đột quân sự giữa lực lượng Mỹ và Trung Quốc gia tăng khi hoạt động ở những điểm nóng khu vực như biển Đông, và có mong muốn chung về việc duy trì các kênh xây dựng lòng tin và bảo đảm an ninh”, ông Koh đánh giá.
“Tôi nghĩ trước khi ông Esper đưa ra phát biểu này, các cơ chế quốc phòng của hai nước có thể đã trao đổi với nhau về khả năng tổ chức chuyến thăm”, ông Koh nói.
Tuy nhiên, các nguồn tin thân cận với Bộ Ngoại giao và quân đội Trung Quốc nói rằng họ chưa nghe gì về chuyến thăm trước khi ông Esper thông báo hôm 21/7.
“Quân đội Trung Quốc thực sự muốn xây dựng quan hệ tốt hơn với Mỹ”, nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc, nói.
“Họ không muốn quan hệ giữa hai quân đội bị lái bởi “ngoại giao chiến binh sói” của Trung Quốc, thứ có thể dẫn đến xung đột”, nguồn tin giấu tên nói với báo SCMP.
Ông Song đồng ý rằng chuyến thăm của ông Esper có thể giúp mở lại các kênh liên lạc quân sự giữa hai nước.
“Sẽ không thực tế nếu hy vọng chuyến thăm sẽ giải quyết tất cả các vấn đề phức tạp và lâu đời giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng ít nhất nó có thể giúp hai bên hiểu nhau nhiều hơn và biết về giới hạn của nhau”, ông Song nói.
