Thành quả sau chục năm trời lăn lộn ở 'lưng chừng núi'

Cũng vì thích nên tôi đã ngấu nghiến đọc cuốn sách dày gần 530 trang khổ lớn, ngồn ngộn tư liệu từ trước tác của các tác giả trong và ngoài nước ở nhiều thời kỳ khác nhau đến các tư liệu điền dã của chính tác giả.

Sách gồm 10 chương, đề cập nhiều nội dung, từ việc định danh và vùng cư trú của một tộc người; vòng đời của con người và chu kỳ sản xuất với các lễ thức; chuyện sinh hoạt, ăn mặc đến những giá trị, sứ mệnh của một tộc người… Ngoài ra, sách còn có các phụ bản như 48 trang ảnh màu, một số truyện kể, những bài dân ca, bảng từ vựng tiếng Ca dong…

TS Nguyễn Đăng Vũ trong một chuyến điền dã với trẻ em đồng bào dân tộc Ca dong (Ảnh tác giả cung cấp)

Bằng tư duy của một nhà khoa học, tác giả đã hết sức cẩn trọng trong việc tiếp cận, giải mã các hiện tượng, sự vật, những sự biến đổi trong lịch sử-văn hóa đời sống của người Ca dong trên cơ sở khoa học. Bên cạnh đó, tác giả còn tiếp cận ở góc độ huyền sử để giúp người đọc khám phá vẻ đẹp hồn nhiên, tâm hồn bay bổng của người Ca dong.

TS Nguyễn Đăng Vũ không chỉ là nhà khoa học, ông còn là nhà giáo, nhà báo và nhà thơ. Điều đó cũng lý giải vì sao trong sách có nhiều chương đoạn, góc nhìn mang tính báo chí hoặc đẫm chất sử thi với sự thấu cảm tận cùng về thân phận và sứ mệnh của tộc người Ca dong. Vì thế, với cách tiếp cận địa-văn hóa, tác giả đã dẫn người đọc đi hết sự ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, đi hết sự thích thú này đến thích thú khác về một tộc người ở miền Tây Quảng Ngãi vốn chưa được nhiều người biết đến.

Để hoàn thành công trình này, tác giả đã dành cả chục năm trời lăn lộn với vùng đất và con người Ca dong.

“Tôi đã ở nơi lưng chừng núi này nhiều ngày, nhiều tháng, nhiều năm, để lắng nghe, để chứng kiến những cuộc viễn du về miền quá khứ của họ; để nghe những miền ảo mộng tràn ra khắp các núi đồi, sông suối, ngấm vào thịt da bao lớp trẻ; để nghe bao lời dạy dỗ con cái phải biết yêu thương con người, phải biết cần mẫn lên rẫy lên nương, phải biết sống hòa hợp cùng đại ngàn. Và cũng ở nơi lưng chừng núi này tôi đã cùng những bước chân trần tiễn đưa bao người Ca dong về với thế giới Mang-lùng, để họ thành gió, thành sương, thành những sắc cầu vồng…”, tác giả Nguyễn Đăng Vũ chia sẻ. Và, ông cho biết, sau những tháng ngày đó, ông đã ghi chép lại rồi so sánh với những dấu xưa còn lại của người Ca dong ở vùng đất khác, lẫn những đồng tộc láng giềng của họ mà ông đã chứng kiến, đã đọc được, để nhận diện bản sắc của người Ca dong ở vùng núi cao này, dẫu lắm đỗi nhọc nhằn mà chắc hẳn cũng chưa đầy đủ.

Sinh viên Đinh Thị Năm Phôn, người Ca dong (ở thôn Ra Pân, xã Sơn Long, huyện Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi) hiện đang học năm thứ nhất, ngành Giáo dục Mầm non, Trường Đại học Quy Nhơn và cuốn sách Dấu xưa lưng chừng núi một vùng bản sắc Ca dong. Ảnh: Lê Nhật Ký

Nói như nhà phê bình, PGS.TS Ngô Văn Giá, đó là những nỗ lực của TS Nguyễn Đăng Vũ để nhằm “đọc” ra đúng được lịch sử, văn hóa tộc người. “Nhà nghiên cứu phải thâm nhập sâu, không chỉ hiểu kỹ, mà còn phải cảm được cái chiều sâu dân tộc tính bản địa, nhìn bằng cái nhìn của họ, cảm thấu cái cảm của họ về thế giới và con người nói chung… Tôi chưa dám nói Nguyễn Đăng Vũ đã đạt được cái “cảnh giới” ấy, nhưng những gì có được trong công trình nghiên cứu đã nói với chúng ta cái ý thức, sự nỗ lực và tấm lòng ấy ở anh”, nhà phê bình bày tỏ.