Chấm dứt tình trạng xuất bản độc quyền SGK
Tại văn bản giải trình này, Bộ GD&ĐT thừa nhận những bất cập trong việc xuất bản, phát hành SGK hiện hành. Đối với vấn đề độc quyền xuất bản SGK của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Bộ GD&ĐT khẳng định do quy định liên quan đến xuất bản nên khi thực hiện nhiệm vụ tổ chức biên soạn SGK hiện hành từ năm học 2002-2003, Bộ GD&ĐT đã giao cho Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức bản thảo, biên tập, thiết kế-minh họa, đăng ký xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa. Việc xuất bản, phát hành SGK chỉ có Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam thực hiện như hiện nay tạo ra nghi ngại về sự độc quyền khép kín trong tất cả các khâu của quy trình từ biên soạn đến phát hành, không thúc đẩy cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng SGK.
Trước năm 2017, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là đơn vị duy nhất có chức năng, nhiệm vụ xuất bản SGK. Từ cuối năm 2017 đến nay, Bộ GD&ĐT đã phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép thêm một số nhà xuất bản được tham gia xuất bản SGK và xem xét cấp phép các nhà xuất bản đủ điều kiện được xuất bản SGK theo quy định của pháp luật (ngoài Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và 5 nhà xuất bản được cấp phép). Như vậy tới đây sẽ không còn tình trạng độc quyền xuất bản SGK.
Bộ GD&ĐT cũng khẳng định khi biên soạn SGK để thực hiện trên phạm vi cả nước từ năm học 2002-2003, các tác giả đã tiếp thu các kinh nghiệm về SGK của quốc tế để thể hiện các phương pháp dạy học tích cực, tăng tính tương tác giữa người học và sách. Theo đó, trong SGK có thiết kế các thí nghiệm kèm theo bảng các đại lượng cần đo nhằm hướng dẫn học sinh cách tiến hành thí nghiệm; các bài tập đa dạng về hình thức (trắc nghiệm, điền khuyết, nối đôi) nhằm rèn luyện cho học sinh các thao tác tư duy, hướng dẫn học sinh tự học, làm quen với các dạng bài tập.
Tuy nhiên, hạn chế của việc này là nếu giáo viên tổ chức dạy học chưa đúng theo phương pháp tích cực như hướng dẫn, để học sinh điền số liệu và làm các bài tập trực tiếp vào SGK sẽ gây lãng phí vì sách chỉ sử dụng được 1 lần… Điều này không tạo được thói quen giữ gìn sách cho học sinh, đồng thời cũng gây tốn kém, lãng phí. Hiện nay, việc sử dụng lại SGK chưa nhiều.
Bộ GD&ĐT cho biết, trong danh mục sách giáo khoa do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành cho học sinh còn nhiều tài liệu không phải là SGK bán kèm theo. Những tài liệu này thực chất là sách bổ trợ, tham khảo hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập chương trình giáo dục phổ thông hiện hành. Tuy nhiên, do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành SGK không có hướng dẫn rõ ràng dẫn đến việc các cơ sở giáo dục hiểu rằng đây là “SGK bài tập” bắt buộc học sinh phải mua như SGK.
Cơ sở giáo dục phổ thông được quyền chọn SGK
Bản giải trình cũng chỉ rõ nguyên nhân của việc ban hành chương trình GDPT mới phải gia hạn theo Nghị quyết số 51/2017/QH14 ngày 21/11/2017 của Quốc hội. Đó là do việc xây dựng chương trình GDPT mới đã dành nhiều thời gian nghiên cứu, chuẩn bị, lấy ý kiến, tuyên truyền rộng rãi trong xã hội. Quá trình dự thảo chương trình GDPT mới và lấy ý kiến rộng rãi của các tầng lớp nhân dân nảy sinh những quan điểm khác nhau, thậm chí trái chiều nên cần thêm thời gian để lắng nghe, chắt lọc, tiếp thu, đồng thời giải thích, tuyên truyền tạo sự đồng thuận của xã hội. Việc chuẩn bị các điều kiện để thực hiện chương trình (đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất) cần có thời gian, nguồn lực và sự chuẩn bị kỹ lưỡng của các địa phương.
Sau khi ban hành Chương trình GDPT mới, Bộ GD&ĐT sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến về lộ trình áp dụng trong thời gian Quốc hội cho phép tại Nghị quyết số 51, đồng thời đảm bảo chất lượng CT-SGK mới cùng với việc chuẩn bị đầy đủ các điều kiện thực hiện nhằm đảm bảo sự thành công khi triển khai áp dụng.
Bộ đã chỉ đạo chuẩn bị tài liệu hướng dẫn và kế hoạch tập huấn cho các tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK. Theo quy định của Quốc hội, Bộ GD&ĐT sẽ chủ trì biên soạn một bộ SGK. Vì vậy, Bộ cho biết khi biên soạn, bộ SGK do Bộ chủ trì sẽ được công bố công khai, bao gồm phiên bản sách điện tử để giáo viên, học sinh sử dụng rộng rãi, bình đẳng.
Để bảo đảm cạnh tranh bình đẳng giữa SGK (sách in) do Bộ chủ trì biên soạn với các SGK khác, Bộ sẽ chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính trình Chính phủ phương án cụ thể về giá SGK. Về lựa chọn SGK trong các cơ sở giáo dục phổ thông, Bộ GD&ĐT khẳng định: Để bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh, tránh tình trạng độc quyền khi có nhiều SGK, Bộ đang xây dựng Thông tư hướng dẫn việc lựa chọn SGK trong các cơ sở giáo dục phổ thông theo hướng giao quyền lựa chọn cho cơ sở giáo dục phổ thông trên cơ sở nguyện vọng của học sinh, cha mẹ học sinh. Theo đó sẽ quy định cụ thể trách nhiệm của sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT, người đứng đầu cơ sở giáo dục phổ thông trong việc quản lý việc lựa chọn, sử dụng SGK. Đảm bảo có chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quyền lựa chọn SGK của học sinh, cha mẹ học sinh.
Bộ GD&ĐT đang xây dựng Thông tư hướng dẫn việc lựa chọn SGK trong các cơ sở giáo dục phổ thông theo hướng giao quyền lựa chọn cho cơ sở giáo dục phổ thông trên cơ sở nguyện vọng của học sinh, cha mẹ học sinh.
