Những mỹ nhân phồn thực và em bé rắn

Họa sĩ Đào Hải Phong năm nay chỉ vẽ 3 con rắn, dù anh sinh năm 1965, tuổi Ất Tỵ. Đây cũng là lần đầu tiên anh vẽ rắn. Theo họa sĩ tuổi Tỵ: “Rắn là một con vật đặc biệt nên rất dễ thiếu mỹ cảm. Vì nó làm cho người ta sợ nhiều hơn mến, thường được dùng cho đền thờ, miếu mạo với vai trò canh giữ, dọa những kẻ muốn gây rối. Cho nên, cũng khó để các họa sĩ vẽ mà tạo hiệu ứng hấp dẫn về mỹ học và tình cảm của tác phẩm”. Đào Hải Phong không muốn vẽ rắn theo lối mô phỏng lại hình thức vốn đã rất riêng biệt của rắn, lại càng tránh vẽ rắn ra… trăn. Họa sĩ của nhà và cây, của sắc màu rực rỡ tìm lối riêng: “Tôi vẽ rắn trên tinh thần vui vẻ, như trẻ con vẽ thôi, không có gì cao siêu”. Nếu đưa tranh rắn của Đào Hải Phong cho trẻ con ngắm khéo chúng tưởng họa sĩ vẽ mình. Rắn của họa sĩ tuổi Tỵ mang hình hài em bé mũm mĩm, dễ thương khoác chiếc áo sặc sỡ, còn cài trên đầu một đoá hoa. Anh gọi đó là “rắn ngũ sắc”. Chỉ vẽ 3 con rắn nhưng Đào Hải Phong cho cả 3 “em” mặc đồ tưng bừng như chợ Tết, làm dáng bằng hoa xinh.

Tranh rắn của họa sĩ Đào Hải Phong. Ảnh: Hoạ sĩ Đào Hải Phong cung cấp

Một trong những họa sĩ nổi tiếng ở mảng tranh con giáp, nhất là tranh Ngọ (ngựa) chính là họa sĩ Lê Trí Dũng. Phóng viên từng nghe ông kể, ban đầu ông cũng phân vân khi vẽ rắn nhưng cố nhà thơ Trương Nhuận, nguyên Giám đốc Nhà hát Tuổi Trẻ, vốn là một nhà sưu tập tranh Lê Trí Dũng đã gợi mở cho ông nguồn cảm hứng từ câu nói: “Mỹ nhân tuổi Tỵ”. Rắn trong tranh Lê Trí Dũng luôn là những mỹ nhân phồn thực với vòng một no tròn, thân hình uốn lượn mềm mại. Đây là lý do nhiều khách hàng vẫn sưu tập tranh rắn của Lê Trí Dũng, không nhất thiết theo năm, theo mùa. Bởi treo mỹ nhân trong nhà, lúc nào cũng hợp.

Tranh rắn của hoạ sĩ Tào Linh. Ảnh: Họa sĩ Tào Linh cung cấp

Vượt qua nỗi sợ để thăng hoa

Người không dám vẽ rắn chính là họa sĩ Đoàn Văn Nguyên, Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật 2007. Mấy chục năm cầm cọ nhưng ông thú nhận: Chưa bao giờ vẽ rắn. Họa sĩ chia sẻ: “Vẽ rắn rất khó đẹp, bố cục khó. Tôi thấy rắn của cụ Nguyễn Tư Nghiêm rất đẹp. Cụ vẽ rồng, rắn, chó, mèo, hổ, báo… đều đẹp cả”. Nhà giáo ưu tú, nguyên giảng viên Đại học Mỹ thuật Việt Nam phân tích: “Rắn trong tranh danh họa Nguyễn Tư Nghiêm là rắn đời cổ, tiếp thu từ điêu khắc đình làng thời xưa”. Năm nay họa sĩ Đoàn Văn Nguyên cũng định vẽ rắn theo lối mảng miếng, tạo ra con rắn của hội họa (không “copy” con rắn đời thực). Nhưng mỗi khi nghĩ đến bậc thầy Nguyễn Tư Nghiêm ông lại phân vân nên cầm cọ vẽ rắn hay dừng lại?

Tranh rắn của họa sĩ Lê Trí Dũng. Ảnh: Bảo tàng Quang San cung cấp

Họa sĩ Đỗ Đức đã vẽ rắn 12 năm trước. Ông thừa nhận vẽ rắn không dễ. Không phải tạo hình của rắn đánh đố, vì theo ông, “tạo hình do họa sĩ tạo ra”. Vấn đề nằm ở tâm lý của người cầm cọ: “Vì không giống như trâu, bò… những con vật gần gũi với cuộc sống con người, rắn lại là loài vật không dễ gần, khiến con người sợ. Đã sợ thì cảm hứng cũng bay đi”. Họa sĩ Từ Ninh tâm sự: “Trong 12 con giáp, con nào cũng có ý nghĩa riêng và đều hay. Song không hiểu sao tôi không có cảm hứng vẽ rắn nhưng cũng sẽ thử vẽ vài con nhân năm Tỵ”. Họa sĩ Hồng Quân vốn quen thuộc với đề tài miền Tây qua tranh màu nước cũng đã vẽ rắn từ rất lâu cho một đơn vị làm lịch 12 con giáp. Năm nay anh vẫn tiếp tục vẽ rắn nhưng e ngại: “Không biết người xem có thấy đẹp không?”. Theo họa sĩ Hồng Quân, vẽ rắn khó nhất ở bố cục.

Bên cạnh một số họa sĩ không muốn đụng đến rắn lại có những người cầm cọ không hề e ngại với loài vật này. Họa sĩ Đặng Xuân Hòa thăng hoa với cả rồng và rắn. Họa sĩ Tào Linh ăn khách với tranh con giống, năm nay lại… bon bon với rắn. Anh vẽ rắn với đủ tư thế. Tào Linh nói: “Không mấy ai thích rắn, vì rắn có vẻ ngoài gây sợ nhưng tôi nghĩ sợ rắn với vẽ rắn là hai việc khác nhau. Chẳng hạn, tôi rất sợ chuột nhưng vẫn vẽ chuột”. Trong khi nhiều họa sĩ phàn nàn vẽ rắn khó đẹp như vẽ rồng nhưng Tào Linh nghĩ khác: “Tôi ít cảm xúc khi vẽ rồng. Bởi rồng là con vật không có thực, có quá nhiều quy ước đi kèm theo nó. Nếu vẽ rồng tuân thủ quy ước thì không đơn giản. Tôi thích vẽ rắn, nhiều cảm xúc với rắn. Hình của nó như thể lỏng, uốn éo thế nào cũng được, không cần cố định. Thế mạnh của tôi là màu nên cứ thế mà “chơi”. Tôi dùng chất liệu sơn dầu trên vải để vẽ rắn, với kích thước nhỏ, thường là 40 cm x 50 cm. Nhờ hình hài không cố định nên trong khuôn khổ nhỏ ấy rắn vẫn uốn lượn đủ mọi thế”. Tào Linh có một số fan trung thành với dòng tranh con giáp. Có một nhà sưu tập đã theo anh 10 năm nay, cứ Tết đến lại “alo” cho anh hỏi thăm tranh con giáp. Người yêu mến tranh con giáp của Tào Linh nhận xét, tranh rắn của anh tạo cảm giác dễ chịu, gần gũi. Người theo đuổi lối vẽ mang đến sự tự do chia sẻ: “Người ta bị lệ về nguyên tắc vẽ phải ra rắn. Tôi chỉ vẽ đủ để người xem nhận ra đó là con rắn thôi”. Năm nay Tào Linh vẽ chừng 30 con rắn. Anh dự đoán lượng khách mua con giáp sẽ giảm vì yếu tố tâm lý ngại rắn. Những mùa Tết trước anh sinh nở chừng 40, 50 con giáp và gần như hết “hàng”. Tranh con giáp nuôi họa sĩ và gia đình sống cả năm không phải chuyện lạ ở ta.

Tranh rắn của họa sĩ Đặng Xuân Hoà. Ảnh: Bảo tàng Quang San cung cấp