Vừa bước vào, thấy một người tầm 40 tuổi, áo đại cán bốn túi, đầu tóc mượt mà, khuôn mặt rất giống cậu Măng ngày ấy, tôi tiến tới rụt rè hỏi: “Thưa, cậu Măng có phải không ạ”. Ông nhìn một lúc rồi ôm chầm lấy tôi: “Trời, thằng Hoài con chị Tân Nhân phải không? Cậu Măng đây, cậu Măng đây cháu! Hồi cậu đi B cháu còn bé xíu, có hàm răng hô hô. Rồi năm 73 cậu từ R ra để đi biểu diễn nước ngoài, tới thăm thì nghe mẹ cháu nói cháu đang ở mặt trận…”.
Tôi rất xúc động vì cậu vẫn nhớ tôi, nói không sai chi tiết nào, vòng tay cậu ôm thân tình. Một lát cậu bảo: “Cháu vào xem đi. Sau buổi diễn nhớ chờ ở đây cậu cháu mình đi ăn đêm nhé”.
Tiếng đàn tiếng hát vang lên, sân khấu lung linh huyền ảo. Lâm Xuân, Thanh Long, Lô bô Quốc, Ngọc Anh, Cẩm Vân, Khắc Triệu, Mai Ly, Kim Thanh…Một rừng sao! Và có một nam ca sỹ tên là Quang Lý hát Thuyền và biển mềm mại, tinh tế. Bỗng thấy ngờ ngợ, như đã gặp đâu rồi.
Ký ức đưa tôi lại cách đây ít năm, có việc về thị xã Bắc Giang, dừng xe ở quán nước quen bên rạp Sông Thương làm chén nước chè cho ấm bụng. Bà bán nước xăng xái hỏi: “Chú Ngọc Tân có khỏe không chú”. (Chẳng là mấy đợt trước, tôi cùng Ngọc Tân, Kiều Minh, Lê Dung, Thu Phương lên đây biểu diễn, hay ngồi quán này). Chẳng chờ tôi giả nhời, bà kháo luôn: Trong rạp đang có đoàn từ Hải Phòng về diễn, có cái chú hát hệt chú Tân, chỉ khác là không đeo kính. Cái đoàn này trẻ hơn đoàn chú, nhảy nhót huyên thuyên nhưng thu hút cánh trẻ kéo đến xem ầm ầm, ngày diễn hai ba buổi”. Nghe mà choáng, tôi liền mua vé vào xem.
NSƯT Quang Lý được khán giả mến mộ. Ảnh: Nguyễn Đình Toán. Đúng là đội này diễn máu thật. Mang tên Hoa Phượng Đỏ nhưng là một bộ phận của Đoàn Ca múa Hải Phòng, đi Pắc (cải thiện). Cứ như cất kho lâu lắm mới được đem ra, họ diễn như lên đồng, hát múa, ngấm nguýt, xoay lượn. Đặc biệt có cô gái chân dài vun vút, mà giọng anto vào loại trầm nhất Việt Nam, và một người nam gương mặt thư sinh, giọng tenor bay bướm, hát Chiều trên bến cảng của Ngọc Tân, làm tôi thầm nghĩ nếu “thằng” này mà về Hà Nội trau chuốt thêm kỹ thuật thanh nhạc khéo Ngọc Tân cũng “phiền” chứ không đùa. Cô ca sĩ chân dài tên Lâm Phương, còn nam ca sỹ là Hữu Lý.
Có phải Quang Lý trên sân khấu kia, chính là Hữu Lý ngày ấy không nhỉ?
Tan buổi diễn, nhớ lời cậu Măng, tôi ra cửa chờ. Cậu dẫn một thiếu phụ nhìn cũng giản dị lắm, đến bảo tôi giọng rất thân tình: “Mợ mày đấy”. Rồi cậu mợ hoan hỷ nắm tay nhau dẫn tôi đi ăn. Thế nào lại có thêm Quang Lý.
Sau khi ăn uống trò chuyện hể hả, cậu đưa mợ về trước còn Quang Lý rủ tôi ngồi lại cà phê. Lý tâm sự: “Ngày trước tôi ở Ca múa Hải Phòng. Đợt anh xem ở rạp Sông Thương là cánh diễn viên trẻ chúng tôi được Chi đoàn Thanh niên khởi xướng thành lập ban nhạc trẻ mang tên Hoa Phượng Đỏ đi các tỉnh diễn. Thời gian đầu cũng khá, nhưng rồi đâu lại vào đấy. Cuộc sống chật vật quá, xoay xở đủ kiểu, kể cả ngày ngày mang đôi thùng đi xin nước gạo về nuôi lợn mà vẫn không đủ sống. Thằng em tôi đi tàu viễn dương đã chuyển vào đây trước, khuyên tôi nên chuyển. Mình biên chế nhiều năm, muốn chuyển phải có nơi nhận, nên tôi đánh bạo tìm đến Đoàn Ca nhạc nhẹ Tháng Tám, tìm ông đoàn trưởng Thanh Trúc. Không ngờ ông rất nhiệt tình, nghe tôi hát rồi mời hội đồng nghệ thuật thẩm định, và can thiệp để làm thủ tục thuyên chuyển cho tôi rất nhanh. Nói thật tôi như được hồi sinh”.
Không chỉ với nhạc sỹ Thanh Trúc, Quang Lý sống đầy tình người, tình bạn bè, đồng nghiệp. Nhạc sỹ Trần Tiến từng lập nhóm nhạc du ca Đồng Nội, mời Quang Lý từ buổi đầu, kể: “Ngày đó tôi mới đi từ thiện ở Nga về, quyết định đi hát từ thiện ở Việt Nam với nhóm Đồng Nội, Quang Lý là người đầu tiên tham gia với tôi. Một buổi, Lý khệ nệ vác tới góp một cái trống, không biết kiếm đâu ra, tiếng rất hay. Nhiều người hát Tạm biệt chim én như Ngọc Tân, Ngọc Bích, Mỹ Tâm, nhóm AC&M...đều hay. Nhưng không biết sao, tôi chỉ thích hát với Quang Lý. Giọng Lý cất lên như sương bay, hình như Lý không hát, anh chỉ hé môi cho sương khói bay ra như những cánh nhạc bay: “Tạm biệt chim én xưa. Tạm biệt những giấc mơ...” . Tôi hay đùa với khán giả khi giới thiệu: “Sau đây là bài Tạm biệt chim én do giọng ca chim én - Quang Lý song ca cùng tôi - chim cú!”.
Buổi ấy nghe tin Quang Lý mất, Trần Tiến sững sờ, bàng hoàng: “Chim én của anh, bay đi, bay mãi đi, tạm biệt, tạm biệt... Tạm biệt chim én. Quang Lý đi nhé, chim én hiền lành. Bay đi cùng ngàn mây trắng nhé. Nhớ em buồn muốn khóc”.
Bay đi, bay đi về miền cực lạc Lý nhé, ở đấy có Ngọc Tân và nhiều người bạn nghệ thuật của chúng ta cũng như Lý đã làm trọn phận sự nghệ thuật, đã sống trọn những năm tháng ngọt ngào, những năm tháng đắng cay của nghệ sỹ trong cuộc đời này.
Cảm kích tấm lòng và tài năng của nhạc sĩ Thanh Trúc, Quang Lý xin được làm em nuôi ông, và đổi nghệ danh từ Hữu Lý sang Quang Lý. Vì Thanh Trúc là nghệ danh của Quang Măng, Lâm Quang Măng. Bài hát nổi tiếng nhất Thanh Trúc sáng tác là Ngày mai anh lên đường.
