Ông Nguyễn Quốc Hiệp – Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam, nhiều doanh nghiệp phản ánh bị nợ đọng tiền xây dựng cơ bản vốn ngân sách Nhà nước đến 2.000 tỷ đồng, trong khi vốn công ty khoảng 200 – 300 tỷ đồng. Doanh nghiệp vì thế phải “còng lưng” trả lãi ngân hàng”. Đáng chú ý, phần lớn nợ đọng này lại tập trung vào khối doanh nghiệp có nguồn gốc nhà nước. Dẫn đến tình trạng “Nhà nước nợ nhà nước”, rất khó giải quyết.
Nếu tính toán nhanh thì lực lượng nhà thầu trên toàn quốc hiện nay chiếm khoảng 20 – 25% tổng GDP toàn quốc. Tuy nhiên, nợ đọng vốn ngân sách Nhà nước đang là vấn đề nan giải, mà người chịu thiệt là các nhà thầu. Bên cạnh đó, các dự án từ nguồn vốn ODA không được thanh toán theo Hợp đồng Fidic (Luật Hiệp hội các nhà thầu quốc tế). Các nhà thầu đều cho rằng chủ đầu tư luôn cầm dao đằng chuôi còn nhà thầu luôn ở thế cầm dao đằng lưỡi.
Ở góc độ doanh nghiệp là chủ đầu tư, mặc dù tự mình “dẫm chân” mình nhưng ông Hiệp thẳng thắn nhìn nhận, Cụ thể, như các điều khoản về Hợp đồng xây dựng cần có sự bình bằng giữa nhà thầu và chủ đầu tư. Bởi khi nhà thầu nộp hồ sơ thầu phải có bảo lãnh dự thầu, đến khi ký được Hợp đồng phải có bảo lãnh thực hiện hợp đồng. Nếu làm thầu mà bỏ thầu thì mất tiền bảo lãnh dự thầu, còn nếu khi thực hiện hợp đồng mà nhà thầu gặp khó khăn xin rút nếu không được sự đồng ý của chủ đầu tư thì mất tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng. Trong khi đó ngược lại về phía nhà thầu hoàn toàn không có sự bảo lãnh thanh toán 30% Hợp đồng khi triển khai thực hiện được 60 – 70 % khối lượng công việc.
Đồng với quan điểm trên, ông Dương Văn Cận – Phó Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam thẳng thắn nói, Luật xây dựng cần được sửa đổi, thực tế Luật đấu thầu “bắt chẹt” các nhà thầu. “Mặc dù, từ 2013 đến nay Chính phủ đã có nhiều Chỉ thị, đặc biệt là Chỉ thị số 23/CT-TTg Luật đầu tư công Chính phủ ngày 5/8/2014 quy định rất chặt chẽ là chấm dứt nợ đọng xây dựng cơ bản ngân sách Nhà nước từ 31/12/2014 và không giải quyết nợ đọng từ 1/1/2015 nữa nhưng nợ đọng vẫn hiện hữu. Rõ ràng Chỉ thị vẫn chưa đi vào cuộc sống, nhà thầu sống lay lắt chưa phá sản do chiếm dụng vốn của nhau” - Ông Cận ngán ngẩm
Về giải pháp tháo gỡ nợ đọng trong xây dựng cơ bản, ông Trần Nhật Thành, Chủ tịch tập đoàn DELTA nhìn nhận các quy định cụ thể, thiết thực nhằm hạn chế nợ đọng trong xây dựng cơ bản thì chưa đủ mạnh để tạo sức ép cho chủ đầu tư phải thực hiện thanh toán cho Nhà thầu như hợp đồng đã ký kết.
“Ai cũng biết nếu không giải quyết được bằng biện pháp thông thường thì nên đưa ra Toà án hay Trọng tài kinh tế để giải quyết. Nghe thì đơn giản nhưng thực tế việc đưa nhau ra Tòa đều là phương án bất đắc dĩ và không ai muốn vì các bên đều bị thiệt hại và cũng phải mất một thời gian dài theo đuổi với đủ các phiền toái mà chưa chắc đã đòi được tiền.” - vị chủ tịch này phân tích.
Theo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, tính đến hết kế hoạch năm 2016, tổng số nợ đọng xây dựng cơ bản vốn ngân sách trung ương là 9.557,6 tỷ đồng.
