Nhiều tên lửa đã bắn trúng nhà máy dầu Abqaiq, gây ra vụ hỏa hoạn nghiêm nhanh chóng làm mất gần một nửa sản lượng dầu của Ả-rập Xê-út, tương đương 5% sản lượng dầu toàn cầu, và gây lo ngại về an ninh dầu mỏ của thế giới.
Chưa rõ khi nào nhà máy Abqaiq, thuộc quyền vận hành của tập đoàn Aramco, có thể hoạt động bình thường trở lại.
Lực lượng phiến quân Houthi ở Yemen nhận trách nhiệm, nói rằng 10 máy bay không người lái đã tấn công vào Abqaiq cũng như mỏ dầu Khurais. Những cuộc tấn công với quy mô và độ chính xác như vậy cho thấy năng lực gia tăng bất ngờ và đáng kể của Houthi, nên cả Mỹ và Ả-rập Xê-út đều không tin chỉ riêng Houthi là thủ phạm.
Mỹ nhanh chóng gạt bỏ. Cuối ngày 14/9, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompoe viết trên Twitter: “Iran vừa thực hiện một vụ tấn công chưa từng thấy vào nguồn cung năng lượng của thế giới...Không có bằng chứng cho thấy các vụ tấn công đến từ Yemen”.
Đáp lại, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cáo buộc ông Pompeo tham gia vào trò lừa dối: Ông Zarif viết trên Twitter: “Thất bại với ‘sức ép tối đa’, @Ngoại trưởng Pompeo quay sang ‘lừa dối tối đa’ khi Mỹ & các đồng minh của mình mắc kẹt ở Yemen vì ảo tưởng rằng sự vượt trội về vũ khí của họ sẽ dẫn đến chiến thắng quân sự. Đổ lỗi cho Iran sẽ không chấm dứt thảm họa”.
Houthi dùng hàng chục máy bay không người lái và tên lửa đạn đạo tầm ngắn để tấn công Ả-rập Xê-út trong 2 năm qua. Nhiều thiết bị đã bị hệ thống phòng không của Ả-rập Xê-út đánh chặn, còn một số thiết bị rơi xuống mà không gây hại gì. Một vài thiết bị gây hư hỏng hạn chế.
Máy bay không người lái của Houthi được phát triển dựa trên các mẫu của Iran. Chúng chủ yếu là phương tiện tầm ngắn, bay được khoảng 300km. Tuy nhiên, một ban chuyên gia của Liên Hợp quốc viết trong báo cáo đưa ra vào tháng 1 năm nay rằng Houthi sở hữu các phương tiện không người lái có thể tấn công vào sâu trong lãnh thổ Ả-rập Xê-út và UAE.
Ban chuyên gia này cho biết họ có thông tin một máy bay không người lái của Houthi đã rơi ở nơi chỉ cách thủ đô Riyadh của Ả-rập Xê-út 30km.
Tầm xa đối đa của phương tiện được gọi với tên UAV-X này, dao động từ 1.200-1.500km, tùy thuộc vào gió. Khoảng cách từ khu vực nơi Houthi chiếm đóng ở Yemen đến Abqaiq là khoảng 1.300km.
CNN dẫn lời một nguồn tin nắm được vụ việc vừa qua cho biết các dấu hiệu ban đầu cho thấy những chiếc máy bay không người lái/tên lửa gây ra vụ tấn công Ả-rập Xê-út vừa qua “không xuất phát từ Yemen mà có thể từ Iraq”. Một nguồn tin khác ở vùng Vịnh nói với CNN rằng dù chưa có bằng chứng nhưng có nhiều dấu hiệu nói lên vụ tấn xuất phát từ miền nam Iraq.
Lực lượng phiến quân thân Iran đang cố thủ tốt ở miền nam Iraq, và lực lượng Quds – một đơn vị thuộc Lực lượng Vệ binh cách mạng Iraq chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ ở nước ngoài - có hiện diện ở đó. Đầu năm nay, một số nhà phân tích khu vực cho rằng vụ tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào một trạm bơm dầu ở Afif, miền bắc Ả-rập Xê-út, xuất phát từ Iraq. Nhưng không có bằng chứng chắc chắn nào khẳng định điều đó.
Chính phủ Iraq hôm qua ra tuyên bố bác bỏ những bài báo nói rằng đất của họ ‘đang được sử dụng để tấn công các cơ sở dầu khí của Ả-rập Xê-út”.
Còn Houthi khẳng định họ có sự giúp đỡ từ bên trong Ả-rập Xê-út để thực hiện loạt tấn công vừa qua, nhưng không đưa ra bằng chứng nào. Phát ngôn viên Houthi Yahya Saree nói rằng cuộc tấn công được thực hiện sau “một chiến dịch tình báo chính xác cùng với sự hợp tác và giám sát tốt từ những người đáng kính từ trong vương quốc”.
Các nhà phân tích cho rằng điều này có thể ngụ ý nói đến cộng đồng người Shia ở tỉnh miền đông Ả-rập Xê-út. Abqaiq nằm giữa tỉnh Qatif, nơi có đa số dân theo đạo Hồi dòng Sunni, với Ahsa, tỉnh có một cộng đồng nhỏ dân cư theo đạo Hồi dòng Shia. Nhưng giới phân tích cho rằng cần thận trọng khi rút ra kết luận vì có thể Houthi muốn kích động mâu thuẫn nội bộ trong Ả-rập Xê-út và không nên vội vàng kết luận người dân địa phương hỗ trợ một cuộc tấn công như vậy.
Dù cuộc tấn công xuất phát từ đâu và ai là người đúng đầu thì sự kiện vừa qua được đánh giá là sẽ làm thay đổi đáng kể thế đối đầu vốn đã nguy hiểm, sau khi xảy ra những vụ tấn công vào tàu chở dầu trên vùng Vịnh và tình hình xấu đi nghiêm trọng ở Yemen, cũng như nhiều vụ tấn công từ trên không vào các trại của lực lượng phiến quân Shia ở Iraq trong những tháng gần đây.
Dù không cáo buộc ai đứng sau vụ việc lần này, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vừa nói rằng Israel đã chuẩn bị tấn công những thành phần ủng hộ Iran bất cứ khi nào bị coi là mối đe dọa, bao gồm cả ở Iraq.
Kể từ khi xung đột nổ ra ở Yemen 4 năm trước, chưa có cuộc tấn công nào trước đây làm gián đoạn chuỗi cung cấp dầu của thế giới. Vụ tấn công lần này khiến 5,7 triệu thùng dầu mất khỏi thị trường và cho thấy trung tâm của ngành dầu khí Ả-rập Xê-út dễ bị tổn thương như thế nào.
Ả-rập Xê-út đầu tư nhiều cho các hệ thống phòng không tiên tiến của họ. Nhà phân tích Ayham Kamal ở hãng phân tích Eurasia Group nói rằng “vấn đề nghiêm trọng của vương quốc là hệ thống phòng không của Ả-rập Xê-út được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa truyền thống và không được trang bị để xử lý những đe dọa bất đối xứng như máy bay không người lái”.
Đợt tấn công vừa qua khiến Mỹ phải tuyên bố sẵn sàng mở kho dự trữ dầu chiến lược nếu cần thiết, và Tổng thống Donald Trump nhanh chóng điện đàm với Thái tử Ả-rập Xê-út Mohammed bin Salman.
Hiện tại, lượng dầu trên thị trường vẫn dồi dào. OPEC và Nga năm nay phải cắt giảm sản lượng khai thác để đẩy giá lên. Nhưng Ả-rập Xê-út có khả năng thay đổi tình hình thị trường nếu họ muốn. Khả năng đó giờ tạm thời không còn.
Phải chờ xem Ả-rập Xê-út có đáp trả bằng cách tăng cường tấn công lực lượng Houthi ở Yemen hay không.
