Đến giờ vẫn chưa thể nhìn thấy cái kết cho cuộc chiến dài nhất của nước Mỹ ở Afghanistan. Triều Tiên chưa từ bỏ vũ khí hạt nhân. Thêm vào đó là căng thẳng sục sôi với Iran, hệ lụy sau khi ông Trump quyết định rút quân khỏi Syria, quan hệ liên tục mâu thuẫn với Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, trục trặc với châu Âu và các đồng minh lâu đời ở phương Tây.
Ông Trump không được yêu mến ở nước ngoài lắm, và việc bị luận tội trong lúc phải chạy đua tái tranh cử sẽ khiến ông bị giảm thời gian, sự tập trung và ảnh hưởng chính trị cần thiết để giải quyết những vấn đề toàn cầu phức tạp như chương trình hạt nhân khiêu khích của Triều Tiên. Một số nước có thể trì hoãn chốt bất kỳ thỏa thuận thương mại nào để chờ xem ông Trump có tái đắc cử hay không. Bản thân ông Trump cũng thừa nhận thách thức mà ông đang đối mặt với đoạn tweet đăng ngày 26/12:
“Bất kể tất cả những thành công lớn mà đất nước ta giành được trong 3 năm qua, giờ càng khó hơn khi xử lý quan hệ với lãnh đạo các nước khác khi tôi vừa phải bảo vệ mình trước phe Dân chủ Không làm gì và cú lừa đảo Luận tội của họ. Thật tệ cho nước Mỹ!”
Trong khi đó, dù có khả năng cao ông Trump sẽ không bị kết tội ở phiên tòa tại Thượng viện đang nằm trong tay phe Cộng hòa, trong năm 2020, ông Trump vẫn có thể gây thêm nhiều biến động trong chính sách đối ngoại, ông Ronald Neumann, Chủ tịch Học viện Ngoại giao Mỹ, nhận định.
“Mỹ sẽ vẫn có nhiều quyền lực. Trong 1 năm tới, tổng thống vẫn có thể tạo ra nhiều trận sóng, dù bị luận tội hay không”, ông Neumann nói.
Đối với ông Trump, 2019 là năm của 2 bước tiến, 1 bước lùi. Dù ông nói rằng “không có thỏa thuận nào còn tốt hơn thỏa thuận tồi”, ông vẫn đang nỗ lực để đạt được thỏa thuận thương mại với Trung Quốc.
Ông ghi điểm khi cho triển khai chiến dịch tiêu diệt thủ lĩnh IS ở Syria, nhưng giới lãnh đạo quân sự vẫn lo ngại nguy cơ lực lượng này trỗi dậy trở lại. Ông có công ép các đồng minh trong NATO chi thêm hàng tỷ đô la Mỹ cho phòng thủ, nhưng cũng khiến quan hệ của Mỹ với những nước quan trọng trở nên căng thẳng.
Việc nhất trí với Trung Quốc về thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 giúp làm giảm căng thẳng cho cuộc chiến thương mại. Nhưng thỏa thuận này có thể làm cản trở nỗ lực của Mỹ trong những vấn đề phức tạp hơn xung quanh khẳng định của Mỹ rằng Trung Quốc đang gian lận để giành được vị trí tối thượng trong lĩnh vực công nghệ và cáo buộc của Trung Quốc rằng Washington đang cố kiềm chế Bắc Kinh trở thành cường quốc thế giới.
3 thách thức đối ngoại hàng đầu trên bàn của ông Trump trong năm 2020 gồm:
Đàm phán hạt nhân mất lực kéo
Mỹ đang theo dõi sát sao động thái của Triều Tiên để xem có dấu hiệu nào cho thấy Bình Nhưỡng sắp phóng tên lửa hay thử hạt nhân không.
Bình Nhưỡng dọa sẽ gửi một “món quà Giáng sinh bất ngờ” nếu Mỹ không đáp lại thời hạn chót vào cuối năm nay mà nhà lãnh đạo Kim Jong Un đặt ra để Washington chấp bộ nhượng bộ trong đàm phán. Ông Trump đùa rằng có thể ông sẽ nhận được “một bình hoa đẹp” chứ không phải tên lửa. Bất kỳ tên lửa đạn đạo liên lục địa nào được bắn ra hoặc một vụ thử hạt nhân đáng kể cũng sẽ làm chệch hướng tiến trình ngoại giao mà ông Trump mở ra với ông Kim từ năm 2018.
Washington không chấp nhận tối hậu thư cuối năm nay mà ông Kim đặt ra. Nhưng Đặc phái viên Mỹ về Triều Tiên Stephen Biegun nói rằng cánh cửa cho đối thoại vẫn mở. “Chúng tôi hiểu đầy đủ về khả năng Triều Tiên có hành động khiêu khích lớn trong những ngày tới”, ông Biegun nói gần đây.
Dù các lần gặp của ông Trump với ông Kim tại Singapore, Hà Nội và khu phi quân sự giữa Triều Tiên và Hàn Quốc tạo chất liệu cho những bức ảnh đẹp, hai bên chưa đạt được tiến triển đáng kể nào để có thể khiến ông Km từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Ông Trump tự hào rằng đã đạt được thành tựu lớn về chính sách đối ngoại khi có thể khiến Triều Tiên kìm chế thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo liên lục địa, nhưng cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông không nghĩ vậy.
“Người Triều Tiên rất vui khi tuyên bố rằng họ sẽ từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân, đặc biệt khi có thể đổi được những lợi ích kinh tế hữu hình, nhưng họ sẽ không bao giờ thực sự làm như vậy”, ông John Bolton phát biểu gần đây trên đài phát thanh quốc gia.
Căng thẳng gia tăng với Iran
Căng thẳng Mỹ - Iran gia tăng liên tục từ khi ông Trump rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 mà Tehran ký với Washington và 5 cường quốc khác. Ông Trump nói rằng thỏa thuận đó mang tính một chiều và giúp Iran được nới lỏng trừng phạt để giảm hoạt động hạt nhân chứ không phải bỏ vĩnh viễn.
Sau khi rút khỏi thỏa thuận, ông Trump bắt đầu chiến dịch gây “sức ép tối đa”, áp dụng trở lại các biện pháp trừng phạt và bổ sung thêm trừng phạt mới để bót nghẹt kinh tế của Iran. Mục đích của ông là buộc Iran phải đàm phán lại thỏa thuận có lợi hơn cho Mỹ.
Đáp lại, Iran tiếp tục những nỗ lực gây bất ổn khu vực. Nước này bị cáo buộc tấn công các mục tiêu ở Ả-rập Xê-út, gây cản trở hoạt động của các tàu hàng đi qua eo biển Hormuz, bắn rơi 1 máy bay không người lái cỡ lớn của Mỹ và rót tiền cho các nhóm phiến quân đại diện. Từ tháng 5 năm nay, gần 14.000 lính Mỹ được phái đến khu vực để đối phó với Iran.
Tổng thống Iran Hassan Rouhani nói rằng các chuyên gia hạt nhân của nước này đang thử nghiệm công nghệ lò ly tâm mới. Iran gần đây tuyên bố đã vượt ngưỡng dự trữ urani và nước nặng mà thỏa thuận hạt nhân cho phép, và họ đang làm giàu urani lên độ tinh khiết cao hơn mức thỏa thuận quy định. Những vi phạm của Tehran là nỗ lực để buộc Pháp, Đức, Anh, Trung Quốc và Nga phải đưa ra động lực kinh tế mới để có thể bù đắp thiệt hại do các biện pháp trừng phạt của Mỹ gây ra.
Nhà Trắng nói rằng chiến dịch gây sức ép tối đa đang phát huy tác dụng. Nền kinh tế Iran đang sụp đổ, lạm phát cao. Và các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm chặn Iran bán dầu thô ra nước ngoài đã dẫn đến những cuộc biểu tình trên khắp Iran.
Đầu tháng này, một bước đột phá ngoại giao hiếm hoi xuất hiện khi học giả người Mỹ gốc Hoa Xiyue Wang, người bị giam ở Iran trong 3 năm, được trả tự do để đổi lấy một nhà khoa học Iran bị Mỹ giam giữ.
Trump nói rằng việc trao đổi tù nhân này có thể là “điềm báo cho những điều có thể làm”.
Iran nói việc trao đổi tù nhân có thể sắp xếp được, nhưng vẫn chưa có cuộc đàm phán nào khác giữa Tehran và chính quyền Trump được lên lịch.
Vũng lầy ở Afghanistan
Khi có chuyến thăm đầu tiên đến Afghanistan trong ngày lễ Tạ ơn năm nay, ông Trump thông báo rằng tiến trình đàm phán với lực lượng Taliban được khôi phục, sau khi đổ bể vào tháng 9.
Chưa đầy 2 tuần sau, đàm phán lai bị dừng sau khi xảy ra một cuộc tấn công gần Bagram, khiến 2 người Afghanistan thiệt mạng và 70 người khác bị thương, trong đó có một số thành viên của quân liên minh do Mỹ dẫn dắt. Taliban sau đó nhận trách nhiệm thực hiện vụ tấn công.
Không có gì bí mật chuyện Trump muốn kết thúc đàm phán với Afghanistan, nhưng những người chỉ trích lo rằng điều này có thể khiến ông chấp nhận nhượng bộ quá nhiều với Taliban.
Tướng Mark Milley, chủ tịch hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ, nói trước Quốc hội đầu tháng này rằng Lầu Năm góc đang cân nhắc nhiều lựa chọn để giảm quân số ở Afghanistan. Một lựa chọn sẽ là giảm lực lượng chống khủng bố, nhằm giảm đến mức tối thiểu dấu quân của Mỹ ở Afghanistan để chống IS.
Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, sau khi thăm Kabul trong tháng này, nói rằng ông Trump có thể sắp thông báo giảm quân ở Afghanistan trước cuối năm nay. Ông nói rằng đầu năm sau, Tổng thống Mỹ có thể giảm quân số từ 12.000 xuống 8.600.
Ông Graham trước đó phản đối chuyển giảm quân số, nhưng nói rằng con số 8.000 là đủ để bảo đảm Afghanistan không trở thành bệ phóng trong một vụ tấn công 11/9 nữa vào Mỹ. Còn Taliban nói rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải bao gồm yêu cầu Mỹ rút hết quân khỏi Afghanistan, nơi hơn 2.400 quân nhân Mỹ đã thiệt mạng.
