“Mỗi trẻ là một giáo trình”
Trong phòng học nhỏ nhắn, sạch sẽ của Quỹ Bảo trợ trẻ em Nghệ An, chúng tôi nghe tiếng của các bạn nhỏ đang cùng các cô giáo nhận biết một số đồ vật, con vật. Nhìn sự hồn nhiên, ngây thơ, đáng yêu ấy, không ai có thể nghĩ, các em nhỏ ở đây mang trong mình hội chứng tự kỷ...
“Với trẻ tự kỷ, thay vì cố bắt trẻ theo một giáo án cố định chuẩn bị sẵn thì giáo viên phải linh hoạt thay đổi một số bài dạy để phù hợp với tâm lý, cảm xúc của trẻ. Đó là cách để tôi bước vào thế giới riêng của trẻ, hiểu trẻ và cùng với trẻ chơi, học hàng ngày”, cô Na chia sẻ.
Gần 10 năm gắn bó với việc dạy trẻ tự kỷ tại Quỹ Bảo trợ trẻ em Nghệ An, cô Hà Thị Lê Na (SN 1988) trải qua nhiều kỷ niệm vui buồn. Cũng là giáo viên, nhưng công việc hàng ngày của những giáo viên nơi đây không đơn thuần như những giáo viên bình thường. Lớp học cô dạy rất “đặc biệt”. Bởi, học sinh là những đứa trẻ không may mắn mắc chứng tự kỷ, không tiếp xúc với ai, hay quậy phá, có những em chậm nói, không nhận biết những điều xung quanh... “Mỗi đứa trẻ tự kỷ là một thế giới riêng đầy bí ẩn. Để tiếp xúc làm quen với trẻ đã khó, dạy trẻ làm theo ý mình là cả một nghệ thuật. Mỗi trẻ là một “giáo trình” không thể biết trước. Do vậy, bên cạnh việc nắm vững kiến thức chuyên môn phải nắm bắt từng biểu hiện, triệu chứng khác nhau của trẻ để có những phương pháp riêng biệt. Đó thực sự là một chặng đường không hề đơn giản, là hành trình nhiều nước mắt, đầy khó khăn và muôn vàn thử thách”, cô giáo trẻ tâm sự.
Theo cô Na, khó khăn của công việc dạy học trẻ tự kỷ không chỉ hướng dẫn học sinh mà làm sao để bố mẹ các em chấp nhận sự thật. Bởi hầu hết các phụ huynh đưa con tới lớp học đặc biệt ở Quỹ bảo trợ trẻ em đều không chấp nhận việc con mình phải mang căn bệnh này suốt đời. Do vậy, công tác tư tưởng cho các phụ huynh rất quan trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả điều trị: “Thực tế qua công tác điều trị trẻ tự kỷ, các giáo viên rút ra kinh nghiệm, trường hợp nào bố mẹ, người thân hợp tác với giáo viên trẻ sẽ tiến triển tốt hơn và ngược lại”, cô Na bộc bạch.
Cô giáo 8X chia sẻ, tiếp xúc với trẻ tự kỷ đòi hỏi phải kiên nhẫn. Bởi, có những em 5-6 tuổi nhưng như trẻ vài tháng tuổi, không biết bất cứ kỹ năng xã hội nào, kể cả đơn giản như cầm nắm, mặc áo quần, đi vệ sinh,… Hay có em trên 10 tuổi, cao lớn hơn cả cô giáo nhưng chưa phân biệt được màu sắc, chưa thể nhận biết thế giới xung quanh; có những em lại rụt rè, không dám nhìn vào cô giáo nhưng có lúc hiếu động quá mức, húc đầu vào tường hoặc cào, cắn cô giáo. Dẫu vậy, những giáo viên nơi đây vẫn luôn nhẹ nhàng, ân cần, với tình thương, lòng trắc ẩn, âm thầm dạy dỗ, chỉ bảo, những đứa trẻ đặc biệt ấy như chính con mình.
Sự tiến bộ của trò là niềm vui của cô
“Dạy một đứa trẻ bình thường đã khó, dạy một trẻ tự kỷ còn khó gấp nhiều lần. Đối với những nữ giáo viên dạy trẻ tự kỷ, điều hạnh phúc nhất chỉ đơn giản là khi các con làm được những việc... bình thường”, cô Na chia sẻ.
Với trẻ tự kỷ, những điều tưởng như đơn giản ở đứa trẻ khác như gọi tên mẹ hay hát, múa, mặc quần áo,… lại là điều ngoài sức tưởng tượng. Có những trẻ, hướng dẫn 10 lần, 20 lần, thậm chí 100 lần mới làm được những hành động đơn giản nhất như ngồi ghế, khoanh tay. Giáo viên phải dạy tất cả mọi thứ, từ những động tác đơn giản như thè lưỡi, liếm môi, nhai hoặc cầm, nắm đồ vật; thậm chí tập lăn, lộn, bò… và dùng các liệu pháp trị liệu khác nhau trong những khoảng thời gian dài thì các con mới biết cách thực hiện. “Dạy trẻ tự kỷ thực sự là một hành trình chứa nhiều cảm xúc, với những cung bậc khác nhau. Có lúc vỡ òa sung sướng vì con biết phát âm; cũng có lúc áp lực lo lắng khi cả tháng trời không thấy con tiến bộ gì thêm… Có khi cả gia đình và giáo viên phải nín thở chờ đợi một sự tiến bộ dù rất nhỏ của các con”, cô Na nói.
Sự an ủi và niềm vui lớn nhất của giáo viên dạy trẻ tự kỷ là sự tiến bộ mỗi ngày của các con. Sự thay đổi đó tuy ít và chậm, nhưng đối với cả cô và trò đều rất giá trị. “Nhiều lúc mệt mỏi, nhưng khi thấy các em làm được những điều đơn giản như ngồi yên trên ghế, bật ra những tiếng gọi hay tự cầm thìa xúc cơm ăn là chúng tôi mừng rơi nước mắt. Có nhiều phụ huynh mong chờ một tiếng gọi “mẹ” mà phải kiên trì cả năm trời, để rồi khi con gọi được một tiếng “mẹ” dù chưa tròn môi cũng vỡ òa sung sướng. Nhìn thấy các mẹ khóc mình cũng khóc theo, vui niềm vui của người làm mẹ”, cô giáo trẻ tâm sự.
Với những người làm nghề dạy trẻ tự kỷ như cô Na, niềm vui lớn nhất là thấy các trẻ tiến bộ sau quá trình điều trị. Cô vẫn nhớ như in trường hợp một bé trai khi mới được 18 tháng tuổi, bố mẹ cho đi khám ở bệnh viện và được kết luận có dấu hiệu tự kỷ. Khi tham gia lớp học này con rất khó làm quen với người lạ, suốt 3 tháng trời cứ nhìn thấy cô giáo là bạn ấy khóc và nôn trớ ra khắp nhà. Có những lúc khóc ròng suốt cả buổi học. Phải mất gần 1 năm, con mới làm quen và hợp tác.
Bà Nguyễn Thị Lài - Phó Giám đốc Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh Nghệ An cho biết: “Thành lập từ năm 2010 đến nay, Qũy Bảo trợ trẻ em Nghệ An đã giảng dạy gần 500 trẻ tự kỷ, trong đó có em gắn bó với trung tâm tới bây giờ. Hiện, trung tâm có 13 giáo viên trực tiếp giảng dạy cho 50 trẻ tự kỷ. Các giáo viên tại đây không chỉ tốt nghiệp chuyên ngành sư phạm mà có cô là y tá, bác sĩ, giáo viên mầm non, thạc sỹ, cử nhân chuyên ngành tâm lí học.
Công việc dạy trẻ tự kỷ là một hành trình nhiều nước mắt, đầy khó khăn và muôn vàn thử thách, đòi hỏi những giáo viên ngoài kiên nhẫn, nhiệt tình còn là những người bao dung nhân ái. Những giáo viên ở những lớp học đặc biệt này luôn nỗ lực để đồng hành với các em nhỏ trong những bước phát triển đầu tiên, giúp các em sớm hòa nhập cộng đồng.
Lớp học của trẻ tự kỷ ở Quỹ Bảo trợ trẻ em Nghệ An “Lòng trắc ẩn, đưa tôi đến với nghề dạy trẻ tự kỷ”.
Cô Hà Thị Lê Na, giáo viên dạy trẻ tự kỷ tại Quỹ bảo trợ trẻ em Nghệ An
