Vỗ mông giữa đêm hội xuân tình
Những ngày này, mặc cho cái lạnh đang bao trùm khắp dải cao nguyên Mèo Vạc (Hà Giang) nhưng không thể ngăn những cánh đào phai, những vườn mơ khoe sắc trắng cả núi đồi. Đã hai năm đón chung cái tết với người Kinh (trước đây, người Mông ăn tết trước Tết Nguyên đán khoảng một tháng), nhưng những phong tục truyền đời vẫn được bà con gìn giữ như bản sắc bao đời của họ.
Khắp các thôn bản, trai gái lại hòa mình vào những tiếng sáo, điệu khèn của đêm hội xuân tình ngây ngất và họ lại tìm đến nhau bằng tục “vỗ mông” - đã gắn liền với ngày xuân của người Mông từ bao đời. Đó là một nét văn hóa đẹp, là sợi dây kết nối yêu thương và cũng là thứ tình cảm, lời tỏ tình độc đáo có một không hai. Các thế hệ trai gái người Mông ở Mèo Vạc đã chọn bạn đời cho mình như vậy.
Buổi sáng ngày tết, khi cái lạnh miền sơn cước vẫn chưa kịp tan, mọi người đã nô nức kéo đến các bãi đất trống, khoảng sân rộng hay trên các đoạn đường giao thông chạy qua thôn, bản để cùng vui chơi. Đây cũng là dịp để các thanh niên nam nữ Mông có cơ hội gặp gỡ, tìm hiểu nhau.
Họ lớn lên bằng những hạt lúa, bắp ngô được gieo mầm từ những hốc đá trên nương và khi đến với nhau, trao gửi yêu thương cũng bình dị như những cái vỗ mông nhẹ nhàng, tình cảm.
Trong ngày hội xuân, thanh niên thường đi thành tốp nữ, tốp nam. Trong khi các chàng trai trổ tài, chứng tỏ sức mạnh qua các trò chơi kéo co, đẩy gậy, thổi sáo, múa khèn… thì các cô gái lại xúng xính trong quần áo mới đầy hớn hở nhưng không thiếu vẻ đằm thắm, dịu dàng. Họ cũng không quên đưa mắt chọn lựa người trong mộng cho mình.
 |
Qua vỗ mông, nhiều đôi trai gái đã trở thành vợ chồng.
Khi ánh mắt tình tứ đã tìm thấy nhau, cô gái nhẹ nhàng, kín đáo tách khỏi đám đông. Chàng trai hiểu ý bước theo tiếp cận, dùng tay vỗ vào mông “đối tác” của mình rồi buông lời tâm tình, đường mật. Ưng bụng, cô gái quay lại vỗ nhẹ vào mông chàng trai đáp lại tình cảm. Cứ như thế, đôi trai gái vừa đi, vừa vỗ qua vỗ lại trao nhau những lời yêu thương cho đến khi vỗ đủ “chín cặp” - tức là hai bên đã chấp thuận nhau, chờ đợi người làm mai mối để thành vợ, thành chồng.
Vỗ Mông để chính thức yêu nhau
Không phân biệt tuổi tác, cả những người lớn tuổi, chưa xây dựng gia đình cũng tham gia.
Nếu đã thực lòng ưng thuận nhau nhưng chưa vỗ đủ “chín cặp”, họ lại chờ đến ngày hôm sau, hẹn gặp nhau để tâm sự và “vỗ mông” tiếp cho đủ. Nếu vẫn không vỗ đủ “chín cặp” hoặc chẳng gặp lại nhau nữa thì đó là do họ không có duyên thành đôi. Sau đó, mỗi người lại tiếp tục đi tìm cho mình người bạn tình phù hợp để nên duyên vợ chồng.
Không phân biệt tuổi tác, cả những người lớn tuổi, chưa xây dựng gia đình cũng tham gia.
Theo các già bản kể lại, chàng trai Mông thường có cách chọn vợ cho riêng mình, nhưng thường để ý đến các cô gái khỏe mạnh, chăm chỉ lên nương. Thực ra, người con trai đã tìm hiểu và nhắm người mình thích từ trước, đến ngày hội mới tìm cách để tỏ tình. Vì thế, “vỗ mông” ngày nay thường mang tính biểu trưng, như là một lời tỏ tình độc đáo.
Chứng kiến những cặp đôi tách khỏi đám đông sau khi đã say men rượu, ngấm men tình mới thấy hết sự thú vị của tục “vỗ mông” nơi đây. Cô gái Giàng Thị Dính ở xóm Sàng Chải B, xã Lũng Pù tham gia các trò chơi cùng bạn ngay từ sáng sớm và cũng đã tìm được cho mình một người để tâm tình. Dính bảo: “Thấy mẹ nói con gái lớn thì phải vỗ mông mới được yêu, năm nay mình tròn 18 tuổi nên hẹn người yêu xuống chơi chợ. Anh ấy và mình quen nhau lâu, nay vỗ mông để chính thức yêu nhau”. Nói rồi mặt Dính ửng đỏ, nắm tay người yêu thẹn thùng nhanh bước theo tiếng khèn đằng xa.
 |
Hát giao duyên thường được nam nữ thanh niên tạo ấn tượng cho người yêu.
Nắng chiều đã dần tắt, nhữngmàn sương mỏng dần lan tỏa khắp núi rừng. Đêm miền núi giá lạnh nhưng vẫn thấy ấm áp bởi những lời chúc mừng năm mới, đâu đó tiếng cười vẫn rộn vang và hình ảnh những cái vỗ mông đầy yêu thương vẫn đang theo từng đôi trai gái về khắp các bản làng.
Tiếp tục bảo tồn và phát triển
Ông Hầu Minh Lợi - Bí thư Huyện ủy Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang - cho biết, tục “vỗ mông” gắn liền với tập quán đồng bào Mông từ rất lâu đời. Tuy nhiên, do bị mai một theo thời gian nên thanh niên nhiều nơi không còn biết, quên đi một nét văn hóa độc đáo, một cách tỏ tình gần gũi của dân tộc mình. “Năm nay, chúng tôi đã sưu tầm, phục dựng tục “vỗ mông” trong dịp đón xuân ở một số xã như: Cán Chu Phìn, Lũng Pù, Khâu Vai...” - ông Lợi nói. Đây là hoạt động thiết thực góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa phi vật thể của địa phương. Đồng thời tạo sân chơi lành mạnh, thúc đẩy bà con có nhiều động lực trong cuộc sống.
“Trong những năm tới, chúng tôi sẽ tiếp tục nhân rộng bảo tồn và phát triển vốn văn hóa đặc sắc này rộng khắp các xã trong huyện. Đặc biệt, đây sẽ là điểm nhấn trong “chợ tình” Khâu Vai” - ông Lợi khẳng định.
Theo Ngọc Tùng - Kim Tiến
