Tại buổi công bố báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á (ADO) 2018 ngày 11/4, ông Eric Sidgwick, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam cho hay, cùng với tiềm năng tăng trưởng vững chắc, Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức lớn, trong đó có cả sự gia tăng chủ nghĩa bảo hộ thương mại toàn cầu.
Theo đại diện ADB, kim ngạch thương mại hằng năm của Việt Nam hiện vượt mức 185% GDP, khiến Việt Nam trở thành nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại cao thứ hai ở Đông Nam Á, sau Singapore. Vì vậy, nếu xảy ra sự cố nghiêm trọng trong thương mại giữa hai đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam là Mỹ và Trung Quốc sẽ có thể dẫn tới những tác động lan tỏa đối với tăng trưởng kinh tế.
Ông Aaron Batten, chuyên gia kinh tế quốc gia ADB tại Việt Nam cho rằng, nếu xảy ra chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với một số rủi ro có tính liên kết cao với 2 thị trường này. “Việt Nam rất dễ bị tổn thương nếu gia tăng căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Nếu Mỹ và Trung Quốc tăng các loại thuế, hoạt động thương mại ở Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng và sẽ có tác động lan tỏa đến kinh tế Việt Nam”- ông Aaron Batten nói.
Xuất khẩu của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng đáng kể nếu chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc nổ ra (Công nhân đang làm thịt cá ba sa xuất khẩu tại một công ty của Việt Nam). Ảnh: Ngọc châu. Các số liệu cho thấy, năm 2017, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm 16,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Trong khi đó, tỷ trọng này với Mỹ là 19,4%. Còn tỷ trọng nhập khẩu trong tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam với Trung Quốc là 27,7% và ở mức 4,3% với Mỹ. Vì vậy, khi hai đối tác quan trọng với Việt Nam này điều chỉnh tăng thuế, thương mại giữa 2 nước này sẽ giảm và ảnh hưởng đến các nước có giao dịch với 2 nước này.
Cụ thể, theo ông Aaron, hàng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc được sử dụng vào sản xuất để xuất khẩu tiếp sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp về mặt chi phí gia tăng. Mặt khác, hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch, cũng bị ảnh hưởng và sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế Việt Nam.
Đánh giá về tác động của “chiến tranh thương mại” giữa Mỹ và Trung Quốc với kinh tế Việt Nam, theo TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), sự chệch hướng thương mại có thể làm thay đổi cán cân thương mại của nước thứ ba mà ở đây là những tác động xấu với xuất khẩu của Việt Nam.
Đại diện VEPR cho hay, trong tháng 3/2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố tăng thuế lên mức 25% với 1.300 mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Ông cũng yêu cầu Trung Quốc cắt giảm 100 tỷ USD thặng dư thương mại với Mỹ trong năm 2018. Ở chiều ngược lại, Bộ Thương mại Trung Quốc cũng tuyên bố sẽ tăng thuế lên mức 25% với 128 mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ. Cuộc chiến thương mại được dự báo sẽ làm suy giảm kim ngạch thương mại hai cường quốc trong thời gian tới. Tuy nhiên, trong trường hợp cuộc chiến thương mại leo thang, bên tổn thất lớn hơn có thể là Trung Quốc.
Kim ngạch xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc chỉ chiếm chưa đầy 1% GDP và 8% tổng kim ngạch xuất khẩu của Mỹ. Trong khi đó xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ chiếm gần 4% GDP và 20% giá trị xuất khẩu của quốc gia này. Giá trị gia tăng từ xuất khẩu sang Mỹ chiếm 3% GDP của Trung Quốc. Mặc dù nhiều công ty Mỹ đang đầu tư ở Trung Quốc nhưng nếu các căng thẳng thương mại không được giải quyết, Trung Quốc sẽ chịu tác động kinh tế trực tiếp lớn hơn Mỹ.
Còn ở khía cạnh tác động tới kinh tế Việt Nam, sự chệch hướng thương mại của Mỹ với Trung Quốc có thể làm thay đổi cán cân thương mại của nước thứ ba nếu các bên muốn tìm một đường vòng để đi vào sân nhà của đối thủ. “Việt Nam có thể sẽ bị xếp chung vào một nhóm với Trung Quốc và gặp phải nhiều khó khăn hơn trong việc cải thiện quy mô và chất lượng xuất khẩu của mình. Điều này càng đặc biệt đáng lo ngại khi Mỹ đang là thị trường xuất khẩu số một của Việt Nam”, lãnh đạo Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách phân tích.
Tăng trưởng cao nhưng lo thiếu lao động có đủ trình độ
Theo ADB, Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục đạt được kết quả tăng trưởng mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng GDP dự báo tăng lên 7,1% trong năm nay, trước khi giảm xuống còn 6,8% trong năm 2019. Lạm phát sẽ đạt mức trung bình 3,7% trong năm nay, tăng lên so với mức 3,5% của năm 2017 và đạt tới 4,0% trong năm 2019.
Theo ông Eric Sidgwick, Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam, tăng trưởng kinh tế sẽ bứt phá trong năm 2018, nhờ đó Việt Nam sẽ trở thành một trong những quốc gia tăng trưởng nhanh nhất của khu vực. Tăng trưởng kinh tế cao của Việt Nam sẽ được dẫn dắt bởi sự mở rộng mạnh mẽ lĩnh vực chế tạo và xuất khẩu, gia tăng tiêu dùng nội địa, dòng vốn đầu tư dồi dào của các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước, cũng như cải thiện lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, đại diện ADB cho rằng, tăng trưởng cao là tốt cho Việt Nam song Việt Nam hiện ở đỉnh cao, ở độ chín tăng trưởng, do đó áp lực càng cao.
“Tăng trưởng cao nhưng phải duy trì ổn định lâu dài. Nếu tăng trưởng nóng sẽ ảnh hưởng đến giá cả. Hiện nay lạm phát tuy chưa quá cao nhưng có chiều hướng tăng trong 2 năm tới. Không nên cố gắng chạy theo tăng trưởng cao, ví dụ như tăng trưởng tín dụng phải không để nợ xấu gia tăng, chất lượng tín dụng cần theo dõi hết sức sát sao”, ông Eric Sidgwick cho hay.
Báo cáo của ADB cũng khuyến nghị cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động có kỹ năng, nhằm bảo đảm tăng trưởng được duy trì bền vững. Thiếu hụt lao động kỹ năng cao đang là trở ngại quan trọng trong kinh doanh ở Việt Nam.
Thục Quyên
