Bác sĩ, TS. Nguyễn Thị Phương Mai, Trưởng phòng Sức khỏe tâm thần người cao tuổi và y học giấc ngủ, Viện Sức khỏe Tâm thần cho hay, hội chứng sa sút trí tuệ có thể gặp ở nhiều bệnh khác nhau, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer - chiếm 60-80% tổng số các bệnh nhân sa sút trí tuệ. Bệnh Alzheimer ở người trẻ có diễn biến khôn lường và nguy hiểm hơn cả.
Bệnh khởi phát sớm khiến bệnh nhân gặp vấn đề về trí nhớ, khó tư duy, ảnh hưởng tới công việc và cuộc sống. Đặc biệt, hội chứng này gần đây xuất hiện nhiều ở người trẻ sau tai biến mạch máu não. Hội chứng này gây ảnh hưởng đến trí nhớ, suy nghĩ, định hướng, năng lực học tập, ngôn ngữ, khả năng hiểu, tính toán và phán đoán nhưng ý thức không bị ảnh hưởng.
Hầu hết các bệnh nhân đều không phát hiện ra vì những dấu hiệu sớm của căn bệnh này thường là các vấn đề liên quan đến trí nhớ, các biểu hiện thường không rõ ràng.
 |
Điều trị cho bệnh nhân tại Viện Sức khỏe Tâm thần |
Tại phòng khám của Viện Sức khỏe Tâm thần từng tiếp nhận những trường hợp bệnh nhân còn trẻ nhưng đã có biểu hiện của sa sút trí tuệ. Nhiều người mắc bệnh trong số bạn trẻ đến khám do stress - đây là yếu tố nguy cơ dẫn đến hội chứng sa sút trí tuệ.
Bác sĩ Nguyễn Văn Hải, phòng Sức khỏe tâm thần người cao tuổi và y học giấc ngủ cho biết: “Mất hay giảm trí nhớ không phải là dấu hiệu ban đầu duy nhất của chứng sa sút trí tuệ ở người trẻ. Các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người tùy vào nguyên nhân gây bệnh, phần não bị ảnh hưởng… Khi khởi phát bệnh, triệu chứng cũng có thể không biểu hiện rõ ràng hoặc tùy mức độ.
Bình thường khi bị sa sút trí tuệ thì trí nhớ của người bệnh sẽ bị ảnh hưởng đầu tiên. Ban đầu, nó sẽ gây ảnh hưởng đến trí nhớ ngắn hạn. Người bệnh sẽ quên mất công việc cần làm, hoặc đồ vật để ở đâu sẽ không nhớ. Nếu tình trạng sa sút trí tuệ nặng hơn sẽ khiến người bệnh quên hết các sự kiện gần đây, dẫn tới họ chỉ sống trong quá khứ. Hoặc trầm trọng hơn nữa, người bệnh có thể quên luôn các sự kiện xảy ra xa hơn”.
Các bác sĩ chuyên khoa thần kinh Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc cho biết: “Các yếu tố nguy cơ khiến bệnh sa sút trí tuệ khởi phát ở người trẻ thường do stress, căng thẳng, áp lực khiến cho các tế bào thần kinh bị thoái hóa. Những người dung nạp nhiều chất kích thích gây ức chế thần kinh khiến cho não bộ bị ảnh hưởng. Đáng chú ý, nhiều người trẻ hiện nay bị phụ thuộc vào công nghệ, dẫn tới ít giao tiếp thực tế (tương tác tĩnh với môi trường không có thật). Lâu dần, các dây thần kinh bị trì trệ, gây nên sa sút trí tuệ ở người trẻ”.
Sa sút trí tuệ có những ảnh hưởng nặng nề ở mọi lứa tuổi, nhưng những người mắc sa sút trí tuệ khi còn trẻ có thể phải đối mặt với một số khó khăn riêng. Họ thường phải đối mặt với những kì thị và định kiến do tuổi đời còn trẻ, người xung quanh có thể không tin rằng bạn mắc bệnh hoặc nghi ngờ về tâm lí.
Các bác sĩ chỉ ra một vài yếu tố khiến người trẻ mắc giảm trí nhớ từ sớm như: căng thẳng, áp lực công việc, học tập, cuộc sống; làm quá nhiều việc cùng một lúc; thiếu ngủ hay thường xuyên mất ngủ. Không có đủ thời gian để cơ thể và não bộ được nghỉ ngơi; chế độ dinh dưỡng không cân bằng.
Đáng chú ý, giới trẻ ngày nay dành nhiều thời gian hay phụ thuộc quá nhiều và các thiết bị công nghệ hoặc những sản phẩm từ trí tuệ nhân tạo dẫn đến lười ghi nhớ, không thường xuyên sử dụng não bộ.
So với người cao tuổi, triệu chứng giảm trí nhớ sẽ khó phát hiện hơn ở người trẻ tuổi với một vài triệu chứng như suy giảm trí nhớ tăng dần, khó tập trung, suy giảm khả năng phán đoán, dễ cáu gắt… nhưng thường chủ quan, không chú ý đến các dấu hiệu này. Do đó, bệnh không được chữa trị kịp thời, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn.
Sa sút trí tuệ ở người trẻ có thể do các nguyên nhân: bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ do bệnh mạch máu, sa sút trí tuệ trán thái dương… Một trong những yếu tố nguy cơ phổ biến của tình trạng sa sút trí tuệ gồm bệnh lí cơ thể như: tăng huyết áp, đái tháo đường, không kiểm soát tốt, cô lập xã hội, tình trạng stress kéo dài, ít vận động thể chất, trình độ giáo dục thấp…
Do đó, việc điều trị và kiểm soát hiệu quả các yếu tố những bệnh kể trên góp phần ngăn ngừa nguy cơ khởi phát chứng sa sút trí tuệ. Mỗi người nên chủ động thực hiện những hoạt động kích thích não như đọc sách, chơi các trò chơi rèn luyện tư duy, trí nhớ.
Phòng tránh
Sa sút trí tuệ ở người trẻ gây nên gánh nặng lớn cho bản thân, gia đình người bệnh và xã hội. Do đó việc phòng tránh và điều trị bệnh cần được chú trọng hơn bao giờ hết. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, hút thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng sa sút trí tuệ và các bệnh về mạch máu.
Do đó, việc bỏ hút thuốc lá có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh và sẽ cải thiện sức khỏe. Theo bác sĩ Hải, việc thường xuyên uống rượu có thể dẫn đến chứng tổn thương não liên quan đến rượu, tác động đến trí nhớ, khả năng suy nghĩ, vận động, trở thành nguy cơ gây sa sút trí tuệ ở người trẻ.
Bác sĩ khuyến cáo để giúp phòng ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ, người trẻ cần tham gia các hoạt động xã hội và hoạt động thể chất thường xuyên, giúp trì hoãn sự khởi phát của bệnh.
Người trẻ cần di chuyển nhiều hơn và duy trì việc tập thể dục trong khoảng 150 phút/tuần. Người bệnh cần đảm bảo chất lượng giấc ngủ. Nếu một người có biểu hiện ngáy to hoặc có các khoảng thời gian thở hổn hển/ngưng thở khi ngủ làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, cần tư vấn bác sĩ về cách khắc phục.
Mỗi người nên thực hành tốt việc vệ sinh giấc ngủ. Các hoạt động kích thích não hoạt động như việc đọc, giải câu đố, chơi trò chơi chữ và rèn luyện trí nhớ có thể giúp trì hoãn sự xuất hiện của chứng sa sút trí tuệ và giảm tác động xấu của nó đến cơ thể.
