 |
| Thủ tướng và phu nhân cùng đoàn đại biểu VN thăm bảo tàng. |
Cố hương của vị danh họa này tít ở miền Nam Hà Lan nhưng lâu nay thiên hạ đến Amsterdam có cơ may được đặt chân đến Paulus Pottertraat 7. 1001 Amsterdam nơi tọa lạc Bảo tàng mang tên Vencent Van Gogh coi như đã đặt chân đến nhà Van Gogh rồi! Vị hướng dẫn cho đoàn Việt cứ xuýt xoa rằng lấy làm tiếc cho khách lắm. Cứ như lời ông thì thời gian của quý vị eo hẹp quá chứ không thì sẽ mãn nhãn với hệ thống nghe nhìn audio guide hiện đại.
Và gì nữa, với khách thăm thuộc diện đặc biệt có thể đáo qua kho lưu trữ nơi lưu giữ báu vật không riêng quốc gia Hà Lan mà cả thế giới với hơn ngàn bức tranh với nhiều chất liệu thể loại và cũng non ngàn bức phác thảo đang dở dang của Van Gogh.
Vẫn chưa hết. Kho ấy lại tàng trữ vài trăm bức thư (bản gốc) của đại danh họa gửi cho người thân bạn bè mà hằng bao năm nay bảo tàng sưu tập được. Tất thảy đều được bảo quản lưu giữ bằng những phương pháp tiên tiến nhất!
 |
| Nơi đây yên nghỉ đời đời. Vincent Van Gogh 1853-1890. Và ngôi bên kia Nơi đây yên nghỉ đời đời Theodore Van Gogh 1857-1891 . |
Thôi thì cũng đành ngậm ngùi bởi chưa gặp duyên ấy, nên cả đoàn vui vẻ với kiểu tham quan ngó tranh cổ điển bằng mắt trần qua thuyết minh mộc. Mà bằng lòng với việc lướt nhanh qua gian khán phòng bảo tàng rộng thênh nơi trưng bày hơn 200 bức tranh của danh họa Van Gogh.
Mười năm, 1880- 1890. Ngần ấy thời giờ chỉ là cái cựa my rất khẽ của tạo hóa ấy thế mà Van Gogh đã khiến hậu thế tốn biết bao giấy mực và dằng dặc những luận bàn. Bữa nay phó giám đốc nhà bảo tàng đích thân hướng dẫn thuyết minh trực tiếp cho Thủ tướng và phu nhân cùng đoàn đại biểu cao cấp Việt Nam trong chuyến thăm hữu nghị chính thức Hà Lan tranh thủ ghé thăm nhà Van Gogh.
Với lượng thời giờ eo hẹp, ông biết cách kéo khách thăm Việt đến những phân kỳ sáng tác của Van Gogh cùng những bức tiêu biểu cho từng giai đoạn ấy. Đặc điểm cơ bản của những bức tranh, thể loại và chất liệu với những tiêu chí hội họa, thẩm mỹ mà thiên hạ lẫn giới cầm cọ sành sỏi đã thẩm định đúc kết.
Lại cũng phải mở ngoặc một chút, cái công lao khiến các khách Việt có lắm tâm trạng lúc trầm trồ lúc đăm chiêu khi thưởng lãm phải kể đến năng lực chuyển ngữ, do một trong những phiên dịch riêng của Thủ tướng, là ông Bùi Bình Đạm thể hiện.
 |
| Tác giả và cháu Van Gogh. |
Người hướng dẫn nói đến cái độc đáo bầu nên một Van Gogh nổi trội lừng danh không phải bắt đầu nghiệp cầm cọ ở năm 27 tuổi. Nhiều danh họa bắt đầu muộn hơn. Lại càng chưa phải Van Gogh từng được học hành cẩn thận để trở thành một mục sư Tin lành từng có vài năm làm chức phận chăn chiên truyền giáo.
Và tư tưởng tông đồ bác ái khiến ông không được lòng nhiều vị chủ chăn khiến Van Gogh tổn thương phải bỏ nghề. Lại cũng chưa phải một Van Gogh thuở hàn vi từng phải làm cái việc bán tranh và bị sai vặt ở mấy phòng tranh của ông chú ở Hague. Rồi cũng chưa phải một Van Gogh lang bạt kỳ hồ khi làm thợ mỏ khi vác giá vẽ đi khắp miền Nam nước Pháp, miền Bắc nước Bỉ vv..
Mà có lẽ là, một Van Gogh vượt lên thân phận, số phận một cách nổi trội độc đáo. Một van Gogh hoang mang trồi sụt lòng tự tin nhưng thừa cái gan chống lại số phận. Nếu số phận bắt ông không được yêu, không được trải lòng với phụ nữ thì ông đã dành cái quỹ thời gian eo hẹp trang trải vô vọng với hết người đàn bà này đến cô gái khác. Ông nói mình hạnh phúc khi ngỏ lời yêu đầu tiên với một cô gái nhưng bị cự tuyệt “tôi không khoái những anh chàng xuẩn ngốc mê đắm mình như anh”...
Van Gogh trân trọng và sung sướng rước người đàn bà từng có 4 đứa con và đương bụng mang dạ chửa về nhà làm vợ và tin chắc rằng đứa con trong bụng ấy là của mình! Rồi ông sung sướng chăm bẵm đứa bé ấy khi lọt lòng với niềm hân hoan vô bờ...
Đây các vị xem màu sắc lẫn tiết tấu đường cọ vốn thô ráp nhưng chợt dịu dàng mềm mại khi Van Gogh thể hiện những bức họa về những người đàn bà chính là sự dồn tụ nỗi lòng của mình... Bây giờ những thứ này là kiệt tác!
Van Gogh đeo đẳng gá hờ hết người này đến người khác, chưa khi nào ông có mái ấm thực sự. Trong vô số tâm trạng ấy, Van Gogh đã sáng tạo ra thứ gam màu vàng cho cuộc đời thực của bản thân, cho màu sắc chủ đạo trong sáng tác của mình.
Ông tách về một miền quê, thuê cái nhà cho sơn màu vàng chanh. Ông ngồi trong ngôi nhà ấy mà lia cọ liên miên. Rồi triền miên ngập trong ánh dương chói gắt của buổi trưa buổi chiều mà vẽ. Sau này giới chuyên môn đều đồng thanh rằng, gam màu ấy đã bầu lên một Van Gogh độc đáo chủ một dòng riêng của thi pháp hội họa hậu ấn tượng. Đây mời các vị thưởng lãm bức Hoa hướng dương mà nhiều người đã đặt giá 60 triệu USD...
Hướng theo cánh tay cùng ánh mắt của người giới thiệu nhưng tất thảy đều sững lại theo nhịp chân của ông bất chợt dừng... Nhưng thưa các vị, miên man mấy năm liền trong nắng và nắng trong màu vàng chói gắt ấy cộng với rượu mạnh cùng xì gà đã vắt kiệt sức lực của Van Gogh.
Và hỡi ôi, cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay ông chỉ bán được một bức tranh duy nhất (hiện chưa rõ bức gì) trong số hàng ngàn họa phẩm và cũng chỉ hai bài báo bình tranh ông một cách vô thưởng vô phạt...
Chợt Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sải bước chầm chậm về phía Hoa hướng dương đang bùng lên chỗ góc phòng. Đang bước, chợt ông sững lại có lẽ vì sợi dây giăng mềm mại khéo léo nhắc khách khoảng cách dừng lại trước tranh? Hay là những lời vừa than của người giới thiệu làm níu tầm chân Việt? Ban nãy tôi cũng thấy ông xăm xăm rồi dừng lại hồi lâu trước bức tranh Những người ăn khoai tây mà ông phó GĐ bảo tàng giới thiệu cũng là kiệt tác.
 |
| Bảo tàng Van Gogh. |
Dưới ánh đèn dầu vàng vọt hé lộ năm khuôn mặt nhọc nhằn và bên cạnh là rổ khoai tây luộc. Một họa sĩ người Việt sau khi thăm bảo tàng đã chụp lại một số bức trong đó có Những người ăn khoai tây. Ông họa sĩ ấy nảy ra ý về Việt Nam chụp những cảnh sinh hoạt thuần khiết ở nông thôn vùng sâu vùng xa chưa nhuốm vẻ sinh hoạt hiện đại mang sang Hà Lan.
Ông đã phóng to những bức ảnh ấy đặt chúng bên cạnh những bức tranh gam màu tối của Van Gogh vẽ cảnh sinh hoạt của những người nông dân và thợ mỏ Hà Lan. Những triển lãm vội ấy có cái tên Khám phá Van Gogh ở Việt Nam đã mang lại những nhận xét lâu bền rằng có sự đồng điệu dân dã giữa tranh Van Gogh và cảnh làng quê thuần khiết xứ Việt!
Ông phó GĐ cũng nói, giới khoa học đã chụp lại tranh Van Gogh với những thiết bị đặc biệt và đang nghiên cứu để đi đến khẳng định gam màu vàng chói gắt trong đời sống và sáng tác ấy là do Van Gogh bị căn bệnh nào đó đặc biệt.
Tới bức Chiếc ghế của Gauguin, người hướng dẫn dừng lại hơi lâu. Chất giọng thao thiết gióng giả của ông nói về tình bạn những năm cuối đời giữa Van Gogh với nhiều họa sĩ danh tiếng ở Paris đặc biệt thân thiết với Gauguin. Gắn bó với nhau là thế nhưng hai người đã xảy ra những lần cãi cọ lặt vặt.
Trận cãi cọ cuối cùng dữ dội khiến Van Gogh khùng lên xẻo phứt một bên tai của mình rồi đuổi Gauguin đi. Từ đó hai người không bao giờ gặp lại nhau và cũng chả còn nhiều thời giờ để hàn gắn.
Ông phó GĐ kể lại, có lẽ chứng hoang tưởng do nghiện rượu cùng màu vàng, Van Gogh đã phải vào nhà thương chữa trị. Không lâu sau đó, một chiều trên cánh đồng vắng người ta nghe tiếng súng nổ. Van Gogh đã tự nổ súng kết liều đời mình ở tuổi 37 sau mười năm cật lực không rời bút vẽ!
Chắc vì lý do nào đấy, ngài Phó GĐ đã nói tránh đi hay chỉ là giai thoại nên ông đâm thận trọng(?) là cái chuyện giới bút mực đã nói nhiều về Van Gogh mê đắm nhiều phụ nữ trong đó có cả đàn ông. Thân thiết với Gauguin, Van Gogh có thời gian chung sống với họa sĩ này... Trận cãi cọ dữ dằn ấy khiến một bên tai và mối tình giai của Van Gogh đã kết thúc như vậy đó!
Đang thao thao, ông Phó GĐ bỗng ngưng lời khi một người mặc bộ vét xám bước đến. Thưa các vị hôm nay chúng ta gặp may... Ông hào hứng giới thiệu đó là người cháu trực hệ của Vincent William Van Gogh.
Van Gogh có tới 6 anh em. Người cháu trực hệ này cho biết sơ qua về quá trình sưu tầm khổ ải gian nan để có bộ sưu tập đồ sộ và chưa thể đầy đủ về tác phẩm của Van Gogh. Qua ông phó GĐ, chúng tôi được biết, gia đình người cháu này từng sở hữu những bộ sưu tập về tranh, phác họa, thư từ của Van Gogh nhưng đã tình nguyện hiến tặng bảo tàng.
Nghe vậy người cháu chỉ khiêm tốn rằng ông chỉ là thành viên trong một hội đồng có trách nhiệm luôn luôn cố gắng làm phong phú thêm kho tàng của Van Gogh... Như ông nói có nhiều người trên khắp thế giới mang tranh đến bảo tàng nói là tranh chính hiệu của Van Gogh. Nhưng vài chục cái may mới lọc được một. Người cháu Van Gogh khẳng định tất tật những bức đang giăng trong phòng đều là thứ thiệt! Vội vã chia tay người cháu sau khi nhiều khách Việt đã kịp ghi hình...
Sau này mới biết, khi bảo tàng có khách đặc biệt thì ban lãnh đạo cho mời người cháu trực hệ này đến. Hình như ông Vincent Willam Van Poll này không thuộc biên chế ở bảo tàng? May nữa là ông phó GĐ sau khi nhắc nhở tôi không được chụp ảnh nhưng lựa những khi ông say sưa liền mạch giới thiệu, tôi lợi dụng bấm bừa mấy kiểu. May thêm, người cháu của Van Gogh đã hào phóng tặng tôi một chữ ký rất tháu lẫn thoáng vào cuốn sổ tay.
Bước ra cửa bấm vội lại kiểu ảnh ông em trai Vincent Theodore Van Gogh, nhân chứng duy nhất trong cuộc đời nghệ thuật của Van Gogh. Theodore gần như là người em tinh thần của nhà danh họa. Với ông em, Van Gogh đã gửi tới 652 bức thư. Chỉ sau 6 tháng Van Gogh mất, Theodore cũng trút hơi thở cuối cùng.
Ngậm ngùi lần chót trước tấm hình hai ngôi mộ đơn sơ song song trên cánh đồng vắng. Vật trang trí duy nhất trên bia mộ là hai dòng chữ...
Nơi đây yên nghỉ đời đời.
Vincent Van Gogh 1853-1890.
Và ngôi bên kia
Nơi đây yên nghỉ đời đời
Theodore Van Gogh 1857-1891
