Điều 41 trong Điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học (Thông tư 12 năm 2011 của Bộ Giáo dục và Đào tạo) quy định các hành vi học sinh không được làm như sau:
1. Xúc phạm nhân phẩm, danh dự, xâm phạm thân thể giáo viên, cán bộ, nhân viên của nhà trường, người khác và học sinh khác.
2. Gian lận trong học tập, kiểm tra, thi cử, tuyển sinh.
3. Làm việc khác; sử dụng điện thoại di động hoặc máy nghe nhạc trong giờ học; hút thuốc, uống rượu, bia và sử dụng các chất kích thích khác khi đang tham gia các hoạt động giáo dục.
4. Đánh nhau, gây rối trật tự, an ninh trong nhà trường và nơi công cộng.
5. Lưu hành, sử dụng các ấn phẩm độc hại, đồi truỵ; đưa thông tin không lành mạnh lên mạng; chơi các trò chơi mang tính kích động bạo lực, tình dục; tham gia các tệ nạn xã hội.
Theo Điều lệ này, học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện có thể được khuyên răn hoặc xử lý kỷ luật. Các hình thức kỷ luật gồm: Phê bình trước lớp, trước trường; khiển trách và thông báo với gia đình; cảnh cáo ghi học bạ; buộc thôi học có thời hạn.
Thông tư 8 năm 1988 của Bộ Giáo dục Hướng dẫn về việc khen thưởng và thi hành kỷ luật học sinh các trường phổ thông có quy định cụ thể 5 hình thức kỷ luật học sinh (mục III).
1. Khiển trách trước lớp
Những học sinh phạm một trong các khuyết điểm sau đây trong quá trình thực hiện nội quy của nhà trường, quyền hạn và nhiệm vụ cấp bản thân sẽ bị khiển trách trước lớp:
- Nghỉ học không xin phép từ 3 buổi trở lên trong thời gian một tháng.
- Không thuộc bài hoặc làm bài, không chuẩn bị bài đầy đủ do thầy, cô giáo quy định từ 3 lần trở lên trong thời gian một tháng.
- Đi học không đúng giờ hoặc đi lao động không mang theo dụng cụ lao động mà nhà trường đã quy định từ 3 lần trở lên trong thời gian một tháng.
- Nói năng thô tục, đánh bạc (chơi số đề) hút thuốc lá...
- Mắc khuyết điểm sai phạm thuộc những điều nhà trường ngăn cấm, dù chỉ là một lần, song đã có tác hại nhất định đến việc giáo dục toàn diện của nhà trường như: quay cóp hoặc gà bài cho bạn trong giờ kiểm tra bài; có thái độ kém văn hoá hoặc hành vi thiếu đạo đức đối với thầy cô giáo, đối với cha mẹ, bạn bè và những người xung quanh; gây mất đoàn kết trong tổ, nhóm học tập, bao che hoặc đồng tình với hành động sai phạm của bạn; không báo cáo với nhà trường những việc làm sai trái của bạn mà mình đã biết để nhà trường có biện pháp ngăn ngừa kịp thời, hoặc kiểm điểm sai phạm khác mà tính chất và mức độ có tác hại tương đương.
- Việc quyết định khiển trách trước lớp sẽ do giáo viên chủ nhiệm lớp xét sau khi đã tham khảo ý kiến của cán bộ chi đoàn và cán bộ lớp và công bố kịp thời vào buổi sinh hoạt lớp hàng tuần, sau đó giáo viên chủ hiệm lớp báo cáo Hiệu trưởng để biết va theo dõi.
2. Khiển trách trước hội đồng kỷ luật nhà trường
Những học sinh phạm một trong những khuyết điểm sau đây sẽ bị khiển trách trước Hội đồng kỷ luật nhà trường:
- Tái phạm nhiều lần một trong các khuyết điểm, sai phạm đã bị khiển trách trước lớp.
- Mắc khuyết điểm, sai phạm thuộc những điều nhà trường ngăn cấm, dù chỉ là một lần, song đã gây nhiều tác hại ảnh hưởng không tốt đến việc giáo dục toàn diện của nhà trường như: ăn cắp bút, sách, tiền bạc, đồ dùng tư trang... của bạn bè, thầy cô giáo, gia đình hoặc của nhân dân nơi mình ở; gây gổ, đánh nhau với bạn bè và những người ở ngoài nhà trường; tung dư luận xấu, phao tin đồn nhảm; tham gia tuyên truyền các hoạt động mê tín dị đoan; nghe nhạc, xem phim hoặc truyền báo sách báo có nội dung xấu; hoặc mắc các khuyết điểm sai phạm khác có tính chất và mức độ tác hại tương đương.
- Trong trường hợp học sinh mắc khuyết điểm, sai phạm những điều nhà trường nghiêm cấm, song chưa đến mức độ phải khiển trách trước Hội đồng kỷ luật nhà trường thì giáo viên chủ nhiệm lớp có thể tham khảo ý kiến của cán bộ chi đoàn, cán bộ lớp đề nghị Hiệu trưởng quyết định cho khiển trách trước lớp. Giáo viên chủ nhiệm lớp cần công bố kịp thời kỷ luật đọc trước lớp và thông báo cho cha mẹ học sinh biết để phối hợp giáo dục.
- Việc khiển trách trước Hội đồng kỷ luật nhà trường sẽ do Hội đồng kỷ luật nhà trường xét đề nghị Hiệu trưởng quyết định và thực hiện.
3. Cảnh cáo trước toàn trường
Những học sinh phạm một trong các khuyết điểm sai phạm sau đây sẽ bị Hội đồng kỷ luật cảnh cáo trước toàn trường:
- Mắc khuyết điểm sai phạm đã bị khiển trách trước Hội đồng kỷ luật nhà trường mà không chịu sửa chữa, vẫn còn tái phạm.
- Đã nhiều lần trốn học, trốn lao động hoặc quay cóp gà bài cho bạn trong lúc kiểm tra.
- Mắc khuyết điểm sai phạm lớn, dù chỉ là một lần, song có tác hại nghiêm trọng như: ăn cắp hoặc cướp giật ở trong và ngoài trường; có lời nói và hành động vô lễ với thầy cô giáo; trêu chọc hoặc có hành vi thô bỉ với phụ nữ, với người nước ngoài; có những biểu hiện rõ ràng về gây rối trật tự an ninh; bị công an tạm giam giữ hoặc thông báo cho nhà trường biết; đánh nhau có tổ chức hoặc mắc những khuyết điểm sai phạm khác có tính chất và mức độ tác hại tương đương.
- Hình thức kỷ luật cảnh cáo trước toàn trường sẽ do Hội đồng kỷ luật nhà trường đề nghị. Hiệu trưởng quyết định và thực hiện. Hình thức kỷ luật này sẽ ghi vào học bạ của học sinh và thông báo cho gia đình biết.
4. Đuổi học một tuần lễ
- Những học sinh vi phạm các khuyết điểm đã bị cảnh cáo trước toàn trường, nhưng không biết hối lỗi và sửa chữa khuyết điểm, có ảnh hưởng xấu tới những học sinh khác; hoặc phạm khuyết điểm lần đầu nhưng có tính chất và mức độ nghiêm trọng, làm tổn thương nhiều đến danh dự của nhà trường, của thầy cô giáo và tập thể học sinh như: trộm cắp, trấn lột, gây gổ đánh nhau có tổ chức và gây thương tích cho người khác...; hoặc mắc những khuyết điểm sai phạm khác có tính chất và mức độ tác hại tương đương thì Hội đồng kỷ luật nhà trường xét đề nghị Hiệu trưởng quyết định và thi hành, đồng thời báo cáo lên cơ quan quản lý giáo dục cấp trên trực tiếp để biết và theo dõi.
- Hình thức kỷ luật này sẽ ghi vào học bạ của học sinh và thông báo cho gia đình biết để phối hợp giáo dục.
- Trong thời gian một tuần bị đuổi học, học sinh phải kiểm điểm và suy nghĩ một cách sâu sắc về những khuyết điểm sai phạm của mình, nếu tỏ ra thành khẩn ăn năn, hối lỗi, có quyết tâm sửa chữa khuyết điểm để tiến bộ thì sau thời gian bị đuổi học Hiệu trưởng có thể xét và quyết định cho tiếp tục học. Thời gian học sinh bị đuổi học sẽ được coi là nghỉ học có phép nếu được học lại.
- Nếu trong thời gian bị đuổi học một tuần lễ, học sinh mắc khuyết điểm sai phạm không tỏ ra thành khẩn hối lỗi và quyết tâm sửa chữa, thậm chí còn phạm thêm nhiều khuyết điểm sai phạm khác thì Hội đồng kỷ luật nhà trường sẽ đề nghị Hiệu trưởng quyết định đuổi học một năm
- Gia đình học sinh có trách nhiệm quản lý và giáo dục con cái trong thời gian học sinh bị đuổi học.
5. Đuổi học một năm
Những học sinh mắc một trong các khuyết điểm sai phạm sau đây sẽ bị Hội đồng kỷ luật của nhà trường đề nghị Hiệu trưởng quyết định thi hành kỷ luật đuổi học một năm, có ghi học bạ và thông báo cho gia đình, đồng thời giao cho gia đình, đoàn đội và chính quyền địa phương tiếp tục giáo dục:
- Mắc khuyết điểm sai phạm đã bị Hội đồng kỷ luật nhà trường thông qua Hiệu trưởng đuổi học một tuần lễ mà không chịu sửa chữa, vẫn còn tái phạm, thậm chí còn phạm thêm những khuyết điểm sai phạm khác.
- Mắc khuyết điểm sai phạm rất nghiêm trọng, tuy chỉ là lần đầu, song hành động sai phạm này là có ý thức và chủ động (không phải bị lôi kéo), gây nên những tác hại rất lớn, rất nguy hiểm đến tài sản của xã hội và tính mạng của con người như: tham gia các tổ chức trộm cắp, trấn lột, trụy lạc, phản động...; dùng vũ khí (dao găm, lưỡi lê, súng lục, lựu đạn...) đánh nhau có tổ chức, gây thương tích cho người khác; can án ngoài nhà trường bị công an bắt giữ hoặc mắc những khuyết điểm sai phạm khác mà tính chất và mức độ tác hại tương đương.
- Sau khi thi hành kỷ luật đuổi học một năm, nhà trường phải lập đầy đủ hồ sơ, báo cáo ngay lên cơ quan giáo dục cấp trên trực tiếp quản lý là Phòng Giáo dục (đối với học sinh cấp 2) và Sở Giáo dục (đối với học sinh THPT) để biết và theo dõi.
- Những học sinh sau một năm bị đuổi học, nếu có đủ điều kiện về tuổi và muốn học lại thì phải làm đơn xin trường cũ xét cho học lại và phải có giấy xác nhận của chính quyền địa phương (phường, xã, thị xã, thị trấn...) về sự tiến bộ của bản thân, giấy cam kết của gia đình về việc giáo dục con mình.
- Ngoài hình thức kỷ luật trên đây, để đảm bảo tính sư phạm và tính nghiêm túc của việc giảng dạy và học tập trong giờ lên lớp, giáo viên bộ môn có thể tạm thời đình chỉ việc học tập và đưa lên để Hiệu trưởng giáo dục những học sinh mắc phải một trong các sai phạm như: nói năng hoặc có thái độ vô lễ đối với thầy cô giáo; gây gổ đánh nhau với bạn bè trong lớp; gây mất trật tự làm ảnh hưởng đến việc học tập của tập thể lớp, mặc dù đã được thầy cô giáo khuyên răn, nhắc nhở...
Ngày 23/10, Hiệu trưởng trường THPT Nguyễn Trãi ký quyết định đuổi học một năm ba học sinh lớp 10A5. Bốn nam sinh khác bị đuổi học một tuần lễ và một nữ sinh bị cảnh cáo trước toàn trường. Lý do là trong nhóm Facebook có tên là “Động Cô Bích”, học sinh nói tục tĩu, nói xấu và xúc phạm thầy cô, nhà trường.
Ban giám hiệu nhà trường sau đó đã mời đại diện hội cha mẹ học sinh và các phụ huynh liên quan thông báo sự việc, đồng thời yêu cầu học sinh viết tường trình. Do học sinh không có thái độ tiếp thu, tiếp tục vi phạm, nhà trường phải kỷ luật.
Ngày 1/11, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa đã chỉ đạo trường THPT Nguyễn Trãi thu hồi quyết định đuổi học bảy học sinh lớp 10A5, thông báo cho các em ngày mai đến trường học tập. "Nhà trường đã kỷ luật quá nặng tay, nóng vội, không mang tính giáo dục. Vi phạm của các em chưa đến mức phải đuổi học một năm", Giám đốc Sở Giáo dục Phạm Thị Hằng nói.
