Mào gà là cây thân thảo, cao từ 60 - 90cm, thân thẳng đứng và phân nhánh, nhẵn. Lá có phiến hình trái xoan hay trái xoan ngọn giáo, có khi hình ngọn giáo nhọn, nhẵn. Hoa đỏ, vàng và trắng, có cuống rất ngắn, thành bông hầu như không cuống, thành khối dày, trông như cái mào gà. Quả hình trái xoan, gần như hình cầu, chứa 1 - 9 hạt đen bóng. Cây ra hoa vào mùa hè, quả vào tháng 9 - 11.
Theo y học cổ truyền, hoa mào gà vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết, chỉ huyết, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như trĩ, kinh nguyệt không đều, đới hạ (khí hư), mày đay,…
Một số đơn thuốc thường dùng:
Kinh nguyệt không đều: Hoa mào gà đỏ và trắng, mỗi loại 9g sắc uống. Hoặc hoa mào gà trắng 15g, long nhãn hoa 12g, ích mẫu thảo 9g, thịt lợn nạc lượng vừa đủ, hầm ăn. Dùng 1 tuần.
Kinh nguyệt quá nhiều: Hoa mào gà lượng vừa đủ, sấy khô tán bột, uống mỗi lần 6g khi bụng đói với một chút rượu. Hoặc hoa mào gà trắng sấy khô tán bột, uống mỗi ngày 2 lần mỗi lần 6g với một chút rượu vang hoặc nước ấm. Dùng 1 tuần.
Bế kinh: Hoa mào gà tươi 24g hầm với 60g thịt lợn nạc, chia vài lần ăn trong ngày. Dùng 1 tuần.Rong kinh: Hoa mào gà 20g, ngải cứu 20g sao cháy. Sắc uống ngày một thang. 10 ngày là một liệu trình.
Chữa khí hư bạch đới (khí hư màu trắng): dùng hoa mào gà trắng, xích đới (khí hư có màu đỏ) dùng hoa mào gà đỏ, sấy khô tán bột, mỗi ngày uống 9g vào sáng sớm khi bụng đói. 10 ngày là một liệu trình.
Hỗ trợ điều trị viêm đường tiết niệu (đái buốt, đái rắt): Hoa mào gà 20g, bồ công anh 20g, mã đề 20g, râu ngô 15g, rau má 20g. Sắc uống ngày một thang. Dùng 5 - 7 ngày.
Chữa mày đay:
Hoa mào gà dùng cả cây sắc nước ngâm rửa, nếu nốt sẩn màu đỏ thì dùng hoa màu đỏ, nếu sắc trắng thì dùng hoa màu trắng. Goặc hoa mào gà (cả cây) và thương nhĩ thảo lượng vừa đủ, sắc lấy nước ngâm rửa hằng ngày đến khi khỏi.
Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Nga
