Sáng 12/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”. Báo cáo của Đoàn giám sát cho thấy, tỷ lệ xây dựng lưới điện theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh trong giai đoạn 2016-2020 đạt mức trung bình khá (52,97% đối với lưới điện 220 kV; lưới điện 500 kV về đường dây đạt 58,55%, trạm 500 kV đạt 87,07%). Tuy nhiên, theo Đoàn giám sát, mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đối mặt với nhiều thách thức; các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu dẫn đến phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn.
 |
Công nhân Công ty Truyền tải Điện 4 kiểm tra vận hành trạm biến áp 500kV Phú Mỹ. Ảnh: TTXVN |
Trước thực trạng trên, Đoàn giám sát nhận định, khả năng thiếu điện trong ngắn hạn (2024-2025), trung hạn (2025-2030) và dài hạn (2030-2050) là nguy cơ hiện hữu. Các tập đoàn năng lượng lớn của Nhà nước như Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam đã không hoàn thành việc đầu tư các dự án nguồn điện và lưới điện theo nhiệm vụ được giao tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh.
Tại phiên họp, Thanh tra Chính phủ cho biết, trong giai đoạn 2016 - 2021, qua thanh tra đã phát hiện vi phạm về kinh tế 15.170 tỷ đồng, 5.960 m2 đất, xử lý hành chính 246 tổ chức, 724 cá nhân và chuyển cơ quan điều tra tiếp tục, xem xét, xử lý 23 vụ.
Đoàn giám sát kiến nghị trong năm 2023, cần ban hành kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia, danh mục các dự án phát triển năng lượng quan trọng quốc gia, cấp bách trong giai đoạn 2023-2030.
Thảo luận tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, chuyên đề giám sát này có ý nghĩa rất quan trọng, vì thế việc ban hành nghị quyết phải tạo ra chuyển biến khác biệt trong thực tiễn. Việc giám sát phải có trọng tâm, trọng điểm, làm rõ thực trạng, tồn tại, hạn chế khách quan, chủ quan, trách nhiệm trong ban hành văn bản pháp luật, thực thi chính sách, cũng như trong tổ chức thực hiện.
Theo Chủ tịch Quốc hội, trọng điểm nên tập trung vào vấn đề an ninh năng lượng, trong đó quan trọng nhất là lĩnh vực điện và xăng dầu. Trong lĩnh vực điện, tập trung vào Quy hoạch Điện VII và VIII. Trong Quy hoạch Điện VIII, phải làm rõ thế nào là kế hoạch triển khai quy hoạch. Kế hoạch không phải là “quy hoạch con trong quy hoạch lớn”, mà là kế hoạch triển khai cụ thể, nguồn lực thế nào, giao trách nhiệm các bộ, ngành ra sao.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh băn khoăn khi Quy hoạch Điện VIII được ban hành trước quy hoạch tổng thể quốc gia. Theo ông, Ủy ban Kinh tế từng có cuộc giám sát nhỏ, trong Quy hoạch Điện VII, các doanh nghiệp phản ánh hiện tượng “dự án vùng này, vùng kia, công suất bao nhiêu đã có tên người này, người kia rồi”.
Theo ông Thanh, thời gian qua, Bộ Công Thương đã tham mưu ban hành giá FIT có thời hạn thì xuất hiện phong trào đầu tư ồ ạt điện mặt trời, điện gió. Nhiều dự án đã hoàn thành và đưa vào hoạt động, có dự án được hưởng giá FIT, có dự án thì không, hoặc có dự án chỉ được hưởng một phần... Các nhà đầu tư đã kiến nghị nhiều vì thiếu truyền tải, thừa cục bộ, họ không bán được điện. Ông Thanh đề nghị làm rõ việc ban hành giá FIT có đúng hay không, có công bằng hay không. “Rõ ràng ở đây có sự thất thoát, lãng phí của xã hội, của doanh nghiệp khi một nguồn công suất đầu tư ra mà không sử dụng được”, ông Thanh nhìn nhận.
Có thể cho phép mua bán điện trực tiếp
Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị đánh giá kỹ hơn thực trạng thực hiện Quy hoạch Điện VII khi để xảy ra tình trạng điện thừa nhưng không hoà được lưới điện quốc gia. Liệu có vấn đề gì trong đấy không? Nếu có sai phạm thì chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra. Ông Phương cũng đề nghị xác định các giải pháp trọng tâm liên quan đến kịch bản bảo đảm an toàn năng lượng, tránh hô khẩu hiệu. Đồng thời cần quan tâm đến giải pháp trọng tâm quy hoạch tổng thể, phân ngành, nếu không, giữa công suất và truyền tải lại “đá” nhau, gây lãng phí rất lớn nguồn lực xã hội, doanh nghiệp kêu ca, người dân thì thiếu điện.
Theo Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường, nguy cơ thiếu điện giai đoạn 2024 - 2025 đã có nhiều nhà chuyên môn đưa ra, cần quan tâm tới cảnh báo này. Ông Cường cho rằng, giá điện thấp có mặt tốt, nhưng có mặt không tốt khi một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách giá điện trong luyện nhôm, luyện thép và trợ giá cho doanh nghiệp, nhất là DN FDI. Ông Cường đề nghị cần hết sức quan tâm, xem xét, bởi cứ tình trạng bù giá, trợ giá thì “nợ xấu và phá sản của EVN là hiện hữu”, còn doanh nghiệp FDI được hưởng lợi.
Tại phiên họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, vấn đề giá điện vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Trong cuộc họp vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo chưa cần sửa Luật Điện lực vẫn có thể quy định được giá thị trường, đặc biệt cho phép mua bán điện trực tiếp và tính toán thêm một số chi phí liên quan. Theo ông Hà, từ nay đến cuối năm, Bộ Công Thương sẽ ban hành 1 nghị định và 3 thông tư, trong đó có thể tham khảo kinh nghiệm thế giới về hình thức mua bán điện trực tiếp.
