Sợ nhất là về tay không!
Đối với thượng tá Trần Xuân Mì (Phó chủ tịch thường trực Hội hữu nghị Việt Nam - Campuchia TP Buôn Ma Thuột, nguyên đội trưởng Đội K51), việc đi tìm hài cốt đồng đội để lại nhiều kỷ niệm khắc sâu vào tâm khảm. Đó là những chuyến lặn lội khắp các cánh rừng sâu, núi cao xa thẳm đến những cánh đồi khô khốc vì nhiễm chất độc da cam. Là những đợt tìm kiếm kéo dài, lương thực, thực phẩm, nước uống đều cạn kiệt, anh em phải ăn rau rừng, uống nước suối, đối mặt với sốt rét rừng, thú dữ…
Thượng tá Mì kể: Mùa khô 2008, theo thông tin người dân cung cấp, Đội chia làm hai hướng, một hướng tìm kiếm ở Keosama, hướng khác quay về nước tìm ở huyện Đắk Mil (tỉnh Đắk Nông). Sau hai tuần đào bới, nhóm Đắk Mil vẫn chưa thu được kết quả gì, lại sang Campuchia hỗ trợ nhóm Keosama vừa tìm thấy hài cốt ở một khe núi sâu. Mừng quá, dù thực phẩm mang theo đã hết, nửa đêm ông vẫn mở bản đồ, cắt góc phương vị, tức tốc lên đường. Ba ngày sau, anh em phát hiện được 5 hài cốt, mọi người ôm nhau mà khóc. Sau nhiều bữa không có gì ăn ngoài củ chuối rừng, bữa đó toàn Đội được liên hoan với cơm trắng, cá khô, rau rừng và nước mắm.
Vừa về nước, Đội nhận tin báo ở khu vực Đồi Sao, TP Buôn Ma Thuột có một khu mộ tập thể. Đào xuống khoảng 1,5m thì gặp hài cốt, tuy nhiên ngay cạnh đó lại có một bẫy mìn do địch cài lại. Ông Mì trực tiếp tham gia gỡ mìn. Lần ấy, Đội tìm được 8 bộ hài cốt có đủ thông tin để khẳng định đó lính Tiểu đoàn đặc công 401 (Đắk Lắk). Tuy nhiên đến nay vẫn chưa xác định được danh tính từng người, bởi các liệt sĩ được chôn chung, xương cốt lẫn lộn cả. Điều ấy khiến ông trăn trở mãi.
Thiếu tá Phan Tất Đại, Đội trưởng Đội K51 hiện tại hồi tưởng: Khó khăn, hiểm nguy trên đường không sao kể hết, nhưng tất cả đều không đáng sợ bằng việc phải trở về tay không. Vì thế mỗi lần tìm được đồng đội là bao cay đắng nhọc nhằn đều tan biến. Mùa đông năm 2011, từ nguồn tin của một cựu chiến binh từng tham gia chiến đấu ở khu vực biên giới Campuchia, Đội đã khoanh vùng tìm kiếm. Đào mãi mới gặp một mảnh tăng, đào sâu thêm lộ ra phiến đá ghi phiên hiệu đơn vị. Ngày hôm đó, chúng tôi tìm được 2 hài cốt. Dù đêm Noel lạnh cắt da cắt thịt, nhưng ai cũng thấy ấm áp lạ thường.
Mong mỏi tìm đến di cốt cuối cùng
Đội K51 có nhiệm vụ tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sỹ ở khu vực 4 huyện: Bátchanđa, Cônhét, Keosama, Ôrăng và TP Senmônôrum thuộc tỉnh Mundulkiri (Campuchia). Đây là tỉnh miền núi, địa hình rộng lớn phức tạp, đường sá đi lại khó khăn, khí hậu thời tiết cực kỳ khắc nghiệt. Việc tìm kiếm ngày càng khó khăn hơn bởi thông tin liệt sĩ hiếm hoi, những khu mộ tập trung hầu như đã phát hiện hết, đa phần còn lại mộ lẻ nằm rải rác ở núi cao, ven sông suối. Tuy nhiên, chỉ cần có chút thông tin, dù rất mong manh ở cách xa hàng trăm cây số, Đội lập tức lên đường.
Để công tác tìm kiếm đạt kết quả cao, trước mỗi chuyến đi, Đội chia làm nhiều tổ khảo sát, tìm đến những cựu chiến binh đã từng tham gia làm nhiệm vụ quốc tế trên nước bạn để nhờ họ cung cấp thêm thông tin.
Qua 13 năm, kể từ ngày thành lập (tháng 12/2000) đến nay, Đội K51 có 17 đợt xuất quân tìm kiếm, quy tập, hồi hương được 603 bộ hài cốt liệt sỹ, trong đó chỉ 144 liệt sĩ xác định được tên tuổi, quê quán, còn lại đều chưa biết tên, được đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ tỉnh Đắk Nông và nghĩa trang liệt sĩ TP Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk.
Hành trình tìm kiếm còn lắm gian nan song bằng trách nhiệm và “mệnh lệnh của trái tim”, Đội K51 luôn sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn để tìm cho đến những di cốt cuối cùng của các liệt sĩ về với đất mẹ.
Ông Êng Bun Hiêng, Tỉnh trưởng tỉnh Mundulkiri, Vương quốc Campuchia chia sẻ: Các chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam vì bảo vệ nhân dân Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng mà hy sinh, đất nước chúng tôi không bao giờ quên công ơn. Những năm qua, chính quyền và người dân chúng tôi luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất để Đội K51 tìm kiếm, cất bốc và đưa di cốt liệt sĩ về quê hương. Các chiến sĩ Đội K51 luôn chấp hành nghiêm kỷ luật, dân vận tốt, để lại hình ảnh đẹp trong chúng tôi.
