Tạm giữ 35 tàu chở 42.000 tấn quặng
Năm 2009, Cty CP vận tải và thương mại Bảo Nguyên (viết tắt là Cty Bảo Nguyên, trụ sở tại huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn) được UBND tỉnh Lạng Sơn cấp phép khai thác khoáng sản tại mỏ Léo Cao (Lạng Sơn). Năm 2014, Bộ Công thương cho phép Cty Bảo Nguyên được phép xuất khẩu tinh quặng bauxite hàm lượng nhôm ôxít lớn hơn hoặc bằng 49%. Từ năm 2015, Cty Bảo Nguyên đã nhiều lần xuất khẩu quặng bauxit qua cảng Cẩm Phả (Quảng Ninh).
Tuy nhiên, ngày 17/10/2019, Cty Bảo Nguyên mở tờ khai hải quan làm thủ tục xuất khẩu lô hàng 42.000 tấn tinh quặng bauxite, vận chuyển trên 35 tàu thủy đến khu vực Hòn Nét (thuộc Cảng Cẩm Phả, Quảng Ninh). Trước khi xuất khẩu, Cty Bảo Nguyên gửi mẫu của lô hàng đến Vinacontrol (là đơn vị có phòng thí nghiệm đạt chuẩn Vilas - Hệ thống công nhận phòng thí nghiệm Việt Nam do Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cấp) để phân tích. Ngày 18/10/2019, Vinacontrol trả kết quả thể hiện hàng đủ điều kiện xuất khẩu (tỷ lệ nhôm ô xít lớn hơn hoặc bằng 50%, vượt hàm lượng ghi trên giấy phép xuất khẩu do Bộ Công Thương cấp cho Cty Bảo Nguyên).
Ngày 22/10/2019, khi Cty làm các thủ tục xuất khẩu lô hàng thì bị Cục Điều tra chống buôn lậu (Cục ĐTCBL), Tổng cục Hải quan tạm giữ. Ngày 26/12/2019, Cục ĐTCBL mời đại diện Cty Bảo Nguyên xuống làm việc và thông báo lô hàng trên bị tạm giữ với lý do được xác nhận là “quặng bauxite dạng thô”.
Ngày 3/1/2020, Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Bắc (thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu) lập biên bản, quyết định tạm giữ tang vật 7 ngày. Hết thời hạn tạm giữ, Hải đội này tiếp tục ra quyết định kéo dài thời gian tạm giữ lô hàng thêm 30 ngày. Ngày 31/1/2020, Cục ĐTCBL tiếp tục ra Quyết định gia hạn thời gian tạm giữ tang vật vi phạm hành chính thêm 30 ngày, kể từ ngày 2/2/2020.
Đối chiếu với quy định tại khoản 8 điều 125 Luật xử lý vi phạm hành chính 2012, việc tạm giữ lô hàng trên đã quá thời hạn gia hạn 6 tháng. Cty Bảo Nguyên cho hay, việc tạm giữ của Hải quan khiến Cty bị khách hàng cắt, phạt hợp đồng, hàng trăm người lao động của Cty bị mất việc làm, phương tiện bị tạm giữ không thể kinh doanh vận tải, xuống cấp… Ước thiệt hại khoảng 50 tỷ đồng.
Tổng cục Hải quan nói gì?
Trong công văn trả lời Tiền Phong, Tổng cục Hải quan cho rằng, qua kiểm tra thực tế và lấy mẫu gửi giám định tại Viện Khoa học địa chất và khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy lô hàng quặng bauxite xuất khẩu của Cty Bảo Nguyên là “quặng Bauxit dạng thô”. Tổng cục Hải quan cho rằng, khoản 2, Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 30/03/2015 của Thủ tướng Chính phủ (quy định về việc tăng cường hiệu lực thi hành chính sách, pháp luật về khoáng sản) yêu cầu “không xuất khẩu khoáng sản thô”. Do đó, việc Cty Bảo Nguyên xuất khẩu quặng thô nhưng khai báo tinh quặng là vi phạm.
Tuy nhiên, tại văn bản số 15/CN-KSLK ngày 14/01/2020 của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) trả lời Cty Bảo Nguyên lại cho rằng, hiện quy định pháp luật chưa có quy định phân biệt giữa quặng thô, quặng tinh (hay còn gọi là tinh quặng). Theo quan điểm của cơ quan này, quặng bauxite đã chế biến, có hàm lượng nhôm ô xít đạt trên 48% được coi là tinh quặng, được phép xuất khẩu. Ngoài ra, trong Quyết định số 167/2007/QĐ-TTg (phê duyệt quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng bauxite giai đoạn 2007 - 2015 - có xét đến 2025 do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 01/11/2007) hay tại Danh mục, tiêu chuẩn chất lượng và điều kiện khoáng sản xuất khẩu (ban hành kèm theo Thông tư 02/2006/TT-BCN của Bộ Công nghiệp - nay là Bộ Công Thương về hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản) đều có nội dung: Tinh quặng bauxite có hàm lượng nhôm ô xít lớn hơn hoặc bằng 48%.
Đối chiếu với phiếu kết quả thử nghiệm do Cty Bảo Nguyên, Tổng cục Hải Quan cho rằng, do doanh nghiệp tự lấy mẫu, tự gửi cơ quan giám định, không có cơ quan hải quan phối hợp cùng lấy mẫu, không đúng theo quy định nên không có giá trị làm thủ tục hải quan cho lô hàng xuất khẩu trên. Trong khi đó, theo đại diện Cty Bảo Nguyên và các tài liệu thu thập được cho thấy, trong số 35 mẫu (lấy tại 35 tàu chở quặng của Cty Bảo Nguyên) được Cục ĐTCBL đưa đi giám định, 29 mẫu có hàm lượng nhôm ô xít lớn 48% (có 10 mẫu trên 52%), 6 mẫu có hàm lượng nhôm ô xít dưới 48%. Cty Bảo Nguyên cho rằng, kể cả căn cứ theo các kết quả này, tính trung bình cộng cho tất cả các mẫu, hàm lượng nhôm ôxít của lô hàng cũng đạt 50,07%, là quặng tinh, đảm bảo xuất khẩu.
Về hướng giải quyết, Tổng cục Hải quan cho hay sẽ tiếp tục giám sát, quản lý hàng hóa để đảm bảo nguyên trạng phục vụ công tác điều tra, xác minh và xử lý vi phạm theo quy định pháp luật. Cục ĐTCBL - Tổng cục Hải quan đã mở rộng điều tra và đang phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao giải quyết.
Cty Bảo Nguyên đề nghị Tổng cục Hải quan sớm có kết luận chính thức nếu không có cơ sở tạm giữ phải trả lại hàng, tàu và đền bù thiệt hại.
