Công bố kết luận sập cầu Cần Thơ

Ảnh Sáu Nghệ

Kết luận của Ủy ban Nhà nước điều tra sự cố sập 2 nhịp dẫn cầu Cần Thơ (Ủy ban điều tra) vừa được công bố chiều qua, 2/7.

Theo kết luận của Ủy ban điều tra thì “việc xảy ra lún lệch trong phạm vi hẹp của một đài móng trụ tạm, nguyên nhân chính khởi nguồn gây ra sự mất an toàn kết cấu trong trường hợp này, có thể xem là tình huống rủi ro, khó lường trước trong thiết kế thông thường”.

“Phác họa” lại diễn biến sự cố theo tính toán

Kết luận nêu trên, theo Chủ tịch Ủy ban điều tra, Bộ trưởng Xây dựng Nguyễn Hồng Quân, được rút ra từ báo cáo cuối cùng về kết quả điều tra nguyên nhân sự cố dày gần 100 trang và kèm theo 10 phụ lục dày trên 1.000 trang tài liệu tính toán, bảng biểu mà Ủy ban này đã thực hiện khảo sát, thu thập chứng cứ và điều tra, phân tích khoa học trong hơn 8 tháng.

Cuối cùng, nguyên nhân sự cố được Ủy ban điều tra xác định là do lún lệch trong một đài móng trụ tạm (trụ T13U). Theo đó, móng trụ tạm ở thượng lưu T13U được đánh giá là yếu nhất, Ủy ban điều tra đã tiến hành khoan khảo sát để xác định độ lún lệch trong đài móng trụ tạm này, và phát hiện có sự biến đổi lớn về địa chất ở hai phía đối diện của đài móng.

Cụ thể hàng cọc gần phía trụ chính P14 có mũi cọc tựa trên lớp cát xốp; còn hàng cọc gần phía trụ chính P13 có mũi cọc tựa trên lớp cát chặt vừa.

Điều này dẫn đến độ lún lệch giữa hai hàng cọc theo tính toán lên tới 12mm và có thể lớn hơn.

Trong khi đó, theo tính toán độ lún lệch một đài móng cho thấy, khi lún lệch đạt giá trị 11mm thì một số thang giắng xiên của trụ tạm đã bắt đầu nguy hiểm.

Khi độ lún lệch đạt 12mm thì các bu lông liên kết bung ra và các thanh giằng lần lượt bị đứt.

Thanh giằng bị đứt không làm việc, thì cột trụ  bị cong dồn tải sang các cột trụ khác gây mất ổn định toàn bộ trụ tạm T13U và sau đó là sự sụp đổ của các kết cấu bên trên. Hệ kết cấu đỡ tạm bị phá hủy rất nhanh do mất ổn định của trụ tạm, mà nguyên nhân gây ra là lún lệch ở một đài cọc.

Ủy ban điều tra đã “phác họa” lại diễn biến sập đổ như sau: Lún lệch trong một đài móng trụ tạm T13U, các thanh giằng xiên 81,64,65 lần lượt bị đứt dẫn tới oằn thanh cột trụ 46 kéo theo sập đổ toàn bộ kết cấu đỡ tạm. (Do trụ tạm T13U sập trước nên bản bê tông có xu hướng nghiêng dốc về phía thượng lưu, vì vậy đã có một số công nhân và vật dụng rơi xuống nóc các nhà phía thượng lưu như ghi nhận  được từ các nhân chứng).

Sự sập đổ do mất ổn định xảy ra rất nhanh, trong trường hợp sự cố này là khoảng 20 giây, vì vậy ngay sau khi trụ tạm T13U khuỵu xuống, bản bê tông cầu bị gãy thành nhiều đoạn, trọng lượng bản cầu tác  dụng lên đỉnh trụ chính P13 rất lớn (trên 1.000 tấn) đã phá vỡ liên kết bản bê tông với đỉnh trụ này.

Đây là nguyên nhân gây ra tiếng nổ và khói trắng bốc lên từ đỉnh trụ P13 theo lời kể của một số nhân chứng. “Sơ đồ biến dạng phá hoại của trụ tạm theo tính toán hoàn toàn phù hợp với hiện trạng còn lại của sự cố”-Bộ trưởng Quân nói.

Về trách nhiệm đối với sự cố này, Ủy ban điều tra cho rằng “Theo tiêu chuẩn AASHTO quy định áp dụng cho công trình thì trách nhiệm chính của thiết kế làm phải đảm bảo an toàn cho cộng đồng, tức đảm bảo an toàn chịu lực của hệ thống kết cấu đỡ tạm.

Tuy vậy, việc xảy ra lún lệch trong phạm vi hẹp của một đài móng trụ tạm, nguyên nhân chính khởi nguồn gây ra sự mất an toàn kết cấu trong trường hợp này, có thể xem là tình huống rủi ro, khó lường trước trong thiết kế thông thường”.

Vì sao các nguyên nhân khác được loại trừ?

Theo ông Nguyễn Hồng Quân, sự cố xảy ra trong khi đang thi công dầm cầu (tức là dầm cầu chưa làm việc) nên đối tượng gây ra sự cố được xác định là hệ thống kết cấu đỡ tạm phục vụ thi công dầm cầu.

Để tìm được nguyên nhân chính, khởi nguồn của sự cố, Ủy ban điều tra đã tập trung phân tích các khả năng dẫn tới sự cố trong các khâu: thiết kế, gia công, lắp đặt kết cấu đỡ tạm và từ các yếu tố bất lợi khác.

Ủy ban điều tra sau khi phân tích đã kết luận: Khâu thiết kế hệ thống kết cấu đỡ tạm (trong điều kiện chưa xét tới lún lệch) không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra sự cố.

Khâu gia công, chế tạo, lắp đặt hệ thông kết cấu đỡ tạm, Ủy ban điều tra phát hiện một số sai lệch thi công so với thiết kế (như một số đường hàn chịu lực có khuyết tật, một số lỗ bu-lông tại trụ tạm sai kích thước, sai vị trí phải chỉnh sửa lại) nhưng cũng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra sự cố.

Tìm nguyên nhân sự cố từ các yếu tố bất lợi khác, Ủy ban điều tra đã xem xét đến các yếu tố bất lợi mà trong hồ sơ thiết kế chưa đề cập tới (chiều dày lớp đất đắp; sự thay đổi của nước ngầm do các trận mưa liên tiếp trước khi xảy ra sự cố; sự tăng tải nhanh do bê tông cầu được đổ liên tiếp trong 2 ngày 24,25/9/2007; cộng hưởng dao động do công nhân thi công trên cầu và đi lại của cần cẩu). Song Ủy ban điều tra đã  loại trừ  nguyên nhân trực tiếp gây ra sự cố từ các yếu tố này.

Tô Nam
(ghi)