Cổ phần hóa doanh nghiệp ngành Xây dựng: Thua lỗ, chỉ lo bán 'đất vàng'?

Tổng Cty CP Sông Hồng là một trong những doanh nghiệp có tên tuổi trong ngành xây dựng và một thời là “con cưng” thuộc Bộ Xây dựng. Năm 2010, Bộ Xây dựng cổ phần hóa, bán vốn nhà nước tại Tổng Công ty Sông Hồng, thu về 61,5 tỷ đồng. Phần vốn nhà nước còn lại chiếm 49% vốn điều lệ. Những năm gần đây, Tổng Cty CP Sông Hồng gần như không triển khai thêm dự án đầu tư nào và cũng không có hợp đồng thi công xây lắp mới. Kết thúc năm 2019, Tổng Công ty CP Sông Hồng ghi nhận lỗ 66,7 tỷ đồng, nâng tổng số lỗ lũy kế lên 958 tỷ đồng. Vốn chủ sở hữu tại thời điểm cuối năm 2019 âm tới 651 tỷ đồng.

Trước tình trạng thua lỗ, vào tháng 9/2019, công ty đã gửi đơn lên Thủ tướng Chính phủ xin bán vốn ngay trong năm 2019 vì công ty đã âm vốn điều lệ đến 600 tỷ đồng. Công ty cho biết, các công trình, công việc chuyển tiếp từ năm trước sang rất ít do nợ nhóm 5 tại ngân hàng nên không đủ điều kiện về năng lực để tham gia các gói thầu.

Từng là doanh nghiệp mạnh của Bộ Xây dựng, Tổng Cty lắp máy Việt Nam (Lilama) cổ phần hoá năm 2017 nhưng Bộ Xây dựng vẫn là cổ đông lớn nhất nắm giữ trên 97% số cổ phần. Tại báo cáo tài chính hợp nhất quý IV/2019 với doanh thu thuần gần 2.373 tỷ đồng, giảm gần 17% so với quý IV/2018. Lợi nhuận sau thuế của Lilama đạt hơn 5,7 tỷ đồng trong khi cùng kỳ năm 2018 lỗ gần 262 tỷ đồng. Lũy kế cả năm 2019, Lilama đạt hơn 7.176 tỷ đồng doanh thu, giảm mạnh so với năm 2018, lợi nhuận sau thuế âm 76,6 tỷ đồng. Đây đã là năm thứ 2 liên tiếp Lilama ghi nhận lợi nhuận âm. Được biết, tại thời điểm cuối năm 2019, Lilama có tổng tài sản đạt 7.800 tỷ đồng, giảm 40% so với đầu năm. Trong đó, nợ phải trả khoảng 6.659 tỷ đồng, chiếm 85% tổng tài sản.

Tổng Cty Sông Đà cũng là “con cưng” thuộc Bộ Xây dựng dù cổ phần hoá nhiều năm nay nhưng tỷ lệ sở hữu nhà nước vẫn lên tới 99,7% vốn điều lệ.  Tổng Cty Sông Đà đang trong tình trạng khó khăn về tài chính, không có khả năng trả nợ gốc, lãi vay. Trước đó, Bộ Xây dựng từng có văn bản đề nghị Bộ Tài chính hỗ trợ doanh nghiệp này trong trả nợ vay tại Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) khoảng 114,8 triệu USD. Cụ thể, doanh nghiệp được gia hạn thời gian trả nợ một năm, được miễn chi phí cho vay lại với các khoản vay nước ngoài...

Mới đây, để giải cứu Tổng Cty Sông Đà khỏi tình trạng khó khăn, Bộ Xây dựng đề xuất Thủ tướng cho chỉ định Tổng Cty Sông Đà làm một số dự án trên tuyến cao tốc Bắc Nam để tạo việc làm cho khoảng 20.000 cán bộ, kỹ sư, công nhân đang làm việc tại Tổng Công ty.

Lo bán “đất vàng” trước CPH

Tổng Cty xi măng Việt Nam (VICEM) là một trong 2 doanh nghiệp còn lại của Bộ Xây dựng buộc phải cổ phần hoá trong năm nay. Tại báo cáo gửi Quốc hội mới đây, Kiểm toán Nhà nước đã đề xuất thay đổi phương án sắp xếp, xử lý nhà đất đối với 3 lô đất của VICEM.

Theo đó, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra rằng, đề xuất thay đổi phương án sắp xếp, xử lý nhà đất đã được Bộ Xây dựng phê duyệt đối với 3 lô đất, song chưa hoàn thành thủ tục hoặc chưa được phê duyệt lại. Cụ thể, tại lô đất 8.476m² tại 10E6 Khu đô thị mới Cầu Giấy, phường Mễ Trì (quận Nam Từ liêm, Hà Nội), VICEM đề xuất thay đổi từ “tiếp tục xây dựng Dự án Trung tâm điều hành và giao dịch VICEM” thành “chuyển nhượng toàn bộ dự án”. Đề xuất này đã được Bộ Xây dựng đồng ý về chủ trương nhưng tổng công ty chưa hoàn thành thủ tục, nội dung điều chỉnh phương án trình phê duyệt.

Đối với lô đất 52.083 m² tại ngõ 122 Vĩnh Tuy (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), VICEM đề xuất thay đổi từ “Xây dựng Dự án Khu tổng hợp 122 Vĩnh Tuy” thành “tiếp tục quản lý, sử dụng như hiện trạng, sau khi cổ phần hoá sẽ báo cáo việc sử dụng đất theo yêu cầu sản xuất kinh doanh, chiến lược phát triển, tái cấu trúc VICEM theo quy hoạch của TP Hà Nội”. Đề xuất này cũng được Bộ Xây dựng đồng ý về chủ trương, song Bộ Tài chính chưa có ý kiến. Cuối cùng là lô đất 166.527m² tại Khu Công nghiệp Đông Hồi, xã Quỳnh Lập (huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An) thay đổi từ “tiếp tục xây dựng dự án Nhà máy kết cấu bê tông vật liệu xây dựng không nung Đông Hồi” thành “chuyển nhượng quyền sử dụng đất gắn liền với chuyển nhượng dự án”, đến tháng 5/2019, Bộ Xây dựng chưa có ý kiến.

Ông Bùi Hồng Minh, Chủ tịch HĐQT VICEM cho biết, Tổng Cty đang gặp khó khăn trong sắp xếp, xử lý 3 lô đất mà báo chí gọi là “đất vàng”. Năm 2018, VICEM hoàn thành 2 đề án. Một là xây dựng chiến lược phát triển ngành xi măng Việt Nam. Thứ 2 tái cấu trúc trong giai đoạn 2019-2025, thực hiện gắn với cổ phần hoá doanh nghiệp. “Theo chủ trương của Bộ Xây dựng, cổ phần hoá thành công, tối đa hoá lợi ích nhà nước, doanh nghiệp phải mạnh mới có giá trị. Vì vậy chúng tôi thực hiện song song tái cấu trúc và cổ phần hoá. Đề án tái cấu trúc dựa vào ngành nghề chính là sản xuất xi măng. Không tham gia bất cứ ngành nghề khác”, ông Minh nói.

Ông Bùi Hồng Minh, Chủ tịch HĐQT VICEM

Ông Minh lý giải đối với lô đất tại Cầu Giấy, ban lãnh đạo VICEM đã tính toán thấy hiệu quả không đạt được như mong muốn và việc kinh doanh thêm ngành nghề bất động sản là không phù hợp với VICEM nên đã đề nghị Bộ Xây dựng cho phép chuyển nhượng dự án. “Dự án này có tổng mức đầu tư ban đầu là 2.700 tỷ đồng. Đến năm 2015, VICEM nhận thấy đầu tư kinh doanh bất động sản không thực hiện ngành nghề của mình. Lúc lập dự án giá thị trường là 40 USD/m². Nhưng hiện tại chỉ còn khoảng hơn 20 USD. Năm 2016, chúng tôi đã đề nghị cho bán”, ông Minh cho biết.

Ông Minh chia sẻ thêm: “Từ lúc chủ trương cho chuyển nhượng đến nay đã 4 năm vẫn còn vướng thủ tục, vẫn chưa xong. Lúc đầu chúng tôi tính để lại để sử dụng và đầu tư, nhưng sau khi xem xét hiệu quả kinh tế, xem xét lại ngành nghề thì thấy nếu cứ để thì việc kinh doanh bất động sản này sẽ không hiệu quả và cũng “không quen” nên tiếp tục thực hiện chủ trương chuyển nhượng dự án”.

Theo ghi nhận của PV, hiện tại tòa tháp được xây dựng tại lô đất 8.476 m² tại 10E6 Khu đô thị mới Cầu Giấy đã hoàn thiện phần thô và vẫn nằm “đắp chiếu” chờ chủ trương.